Læknablaðið - 15.05.1991, Blaðsíða 11

LÆKNABLAÐIÐ
177
líkamlegra og andlegra þarfa. Tuttugu og fjórir töldu
sig ekki vita ástæðuna fyrir veikindum sínum, en 29
töldu orsakarinnar að leita utan valdsviðs þeirra sjálfra,
en aðeins sjö töldu sig hafa valdið veikindum sínum
með lélegri sjálfsumönnun eða vangát. Þegar spurt var
um álit þeirra á því sem almennt gæti valdið veikindum
hjá þeim skírskotaði mikill meirihluti til sinnar eigin
sjálfsumönnunar og aðgátar bæði líkamlega og andlega
eða um 95%. Hugmyndir unglinganna um ástæðu bata
skiptast nokkuð jafnt í að vera byggður á þeirra eigin
umönnun, að vera tilkominn vegna utanaðkomandi
aðstoðar og að stafa af sjálfu sér.
Niðurstöður þessar eru í nokkru samræmi við
sambærilegar rannsóknir á fullorðnum. Greinilegt
ósamræmi ríkir þó f hugmyndum um veikindi er tengjast
eigin reynslu af þeim annars vegar og hugmyndum um
vald yfir framtíðarveikindum hins vegar. Þetta ósamræmi
sést ekki í sambærilegum athugunum á fullorðnum og
getur verið gagnlegt til að auka skilning okkar á þeim
»dómgreindarskorti« sem enn ríkir á unglingsárunum
gagnvart hinu ókomna og byggir á ofurtrú á valdi yfir
eigin framtíð.
AUKIN ÁFENGISNEYSLA OG ÖLVUNARTÍÐNI
ÍSLENSKRA UNGLINGA EFTIR AÐ LEYFÐ VAR
SALAÁ BJÓR
Höfundur: Asa Guðmundsdóttir. Rannsóknastofa
geðdeildar Landspítalans
Tvær kannanir hafa verið gerðar til þess að rannsaka áhrif
lögleiðingar bjórsölu árið 1989 á drykkjuvenjur íslenskra
unglinga. Kannanimar voru gerðar hálfu ári fyrir og eftir
að bjórsala var Ieyfð. í hvorri könnun um sig var tekið
800 manna úrtak úr þjóðskrá, á aldrinum 13 til 19 ára.
Svarhlutfall var 81.6% í fyrri könnuninni og 77.5% í
þeirri síðari.
Samanburður úr niðurstöðum kannananna sýnir að það
hefur orðið meira en 40% aukning á því heildarmagni
sem unglingar drekka, eftir að bjór var leyfður. Einnig
er aukning á drykkjutíðni. Bjórdrykkja kemur ekki í
stað neyslu sterkra drykkja, en unglingar neyta þeirra
í miklu magni. Neysla léttra vína var lítil og hefur enn
dregist saman. Ölvunartíðni unglinga hefur aukist eftir
lögleiðingu bjórsölu. Fyrir lögleiðingu bjórsölu var
áfengisneysla mest meðal unglinga í dreifbýli, en aukning
áfengisneysiu í heild var mest hjá þeim sem búa í bæjum
utan höfuðborgarsvæðisins. Aukning bjómeyslu var hins
vegar mest hjá unglingum á höfuðborgarsvæðinu. Þeir
unglingar sem hafa hætt í skóla neyttu helmingi meira
áfengis en þeir sem vom í skóla, áður en bjórsala var
leyfð, en aukning áfengisneyslu var mun meiri meðal
þeirra sem enn vom í skóla.lmingi meira áfengis en þeir
sem vom í skóla, áður en bjórsala var leyfð, en aukning
áfengisneyslu var mun meiri meðal þeira sem enn vom í
skóla.
BREYTINGAR Á SVEFNHÁTTUM Á
UPPVAXTARÁRUM
Höfundar: Björg Þorleifsdóttir, Hrafnhildur Reynisdóttir,
Helgi Kristbjamarson. Rannsóknastofa geðdeildar
Landspítalans
Svefnþörf og ýmsar svefnvenjur breytast með aldri og
þroska einstaklingsins. Víðtæk könnun á svefnháttum
íslenskra bama á aldrinum 1-12 ára og leinstaklingsins.
Víðtæk könnun á svefnháttum íslenskra bama á aldrinum
1-12 ára og 13-20 ára gamalla unglinga (1) var gerð
árið 1985. Nú fimm ámm síðar var þessi könnun
endurtekin meðal sömu einstaklinganna, það er að
segja þeirra sem þá svöruðu. Með því móti má meðal
annars kanna breytingar á svefnþörf einstaklinganna og
hvort svefntmfianir sem koma fram á unga aldri reynast
varanlegar. Ennfremur reynist kleift að bera saman
svefnhætti tiltekinna aldurshópa og hvort breytingar hafi
orðið þar á á þessu tímabili.
Einstaklingamir, sem nú em á aldrinum 6-25 ára, fengu
póstsenda spumingalista og svefnskrár til útfyllingar á
sama hátt og í fyrri könnun. Spumingar fjölluðu meðal
annars um það hvort erfitt væri að koma baminu í
rúmið á kvöldin, erfitt að vekja það á morgnana, hvort
einstaklingurinn svæfi á daginn, hvort hann vaknaði
snemma, hryti, gnísti tönnum, talaði í svefni, gengi í
svefni og fieira. Flestum þessara spuminga var hægt
að svara með því að merkja við einn af valkostunum
aldrei, sjaldan, stundum eða oft. Svefnskrá geðdeildar
Landspítalans (2) var notuð, þar sem merktur er inn svefn
hverrar nætur í eina viku. Niðurstöðumar vom síðan
lesnar beint inn á tölvu.
Heildarsvömn var rúmlega 75%, mest þó í yngra
aldurshópnum (6-12 ára) eða 89%. Verið er að vinna
úr gögnum rannsóknarinnar og verða fyrstu niðurstöður
kynntar.
1) Guðmundur Sverrisson, Helgi Kristbjamarson: Könnun
á svefnháttum íslenskra bama. Læknablaðið 1990; 76:
357-61. 2) Helgi Kristbjamarson: Mat á svefni með
svefnskrá. Læknablaðið 1985; 71: 199-200.
TÖLVUUNNAR SJÚKDÓMSGREININGAR Á
GEÐDEILD
Höfundar: Eiríkur Líndal, Jón. G. Stefánsson, Eva J.
Júlíusdóttir. Geðdeild Landspítalans
Greiningarviðtal fyrir geðsjúkdóma (Diagnostic Interview
Schedule, DIS IIIA) sem þýtt hefur verið á íslensku
er einnig til í tölvuforriti (CDIS) þannig að svarandi
getur setið við skjáinn og svarað spumingunum,
en tölvan gefur síðan geðsjúkdómsgreiningu. Út
frá svömm Greiningarviðtalsins er hægt að gera 43
þeirra geðsjúkdómsgreininga sem eru í bandaríska
greiningarkerfinu DSM III. Notkun DIS krefst ekki
sérmenntunar. I tölvuforritinu sér sjúklingurinn um að
svara spumingum viðtalsins sjálfur. Aðstoðarmaður er þó
hafður í kallfæri.
Sjúklingar innlagðir á móttökudeild vom beðnir að svara
CDIS spumingalistanum. Sjúklingurinn sat við tölvuna og
svaraði sjálfur spumingunum, en þegar honum reyndist
það of erfitt las aðstoðarmaður spuminguna og sló inn
svör. I ljós kom að ekki var unnt að prófa sjúklinga sem
vom undir of miklum áhrifum sljóvgandi lyfja eða í of
miklu uppnámi.
Alls samþykktu 40 sjúklingar að svara. Tuttugu og
þrjár konur og sautján karlar luku viðtalinu. Meðalaldur
kvennanna var 46.1 ár og karlanna 34.8 ár. Það tók að
meðaltali 148 mínútur að svara öllum spumingunum.
Eftir að úrvinnslu var lokið var niðurstaða
Greiningarviðtalsins borin saman við þá klínísku
greiningu sem deildarlæknir hafði gefið sjúklingnum.