Læknablaðið - 15.05.1991, Blaðsíða 35

LÆKNABLAÐIÐ
197
ÞRÓUN MÓTEFNAMÆLINGA TIL GREININGA Á
ENTEROVEIRUSÝKINGUM
Höfundur: Einar G. Toifason. Rannsóknastofa Háskólans í
veirufræði
Yfirleitt er mjög erfitt að greina sjúkdóma, sem
enteroveirur valda. Annars vegar er þetta vegna þess
að sjúkdómar þessir eru ótrúlega margir og breytilegir,
allt frá smálinku upp í banvæna sjúkdóma, og hins
vegar vegna þess, að um það bil 70 tegundir enteroveira
eru þekktar, með nokkuð breytilega sjúkdómsmynd,
mjög breytilegar þarfir um hýsilfrumur í veiruræktun
og flókið mynstur hópsérvirkni og tegundasérvirkni í
mótefnaprófum. Hingað til hefur því verið illmögulegt
að gera nokkuð annað en að sá ræktunarsýni í ýmsar
frumugerðir og vona að einhver þeirra sé nothæf til
ræktunar veirunnar.
Höfundur hefur um nokkurt skeið unnið að þróun aðferða
til að mæla tegundasérvirk (type specific) mótefni gegn
nokkrum algengum veirunt úr áðumefndum hópi. Byrjað
var á verkefninu í samvinnu við fleiri á Institution
för medicinsk virologi í Uppsölum, Svíþjóð. Beitt var
radioimmunoassay (RIA). Annars vegar var um að
ræða venjulega óbeina »indirect« aðferð þar sem fast
yfirborð »solid phase« er húðað með veimantigeninu,
síðan bætt við prófsermi og síðan geislavirkum mótefnum
gegn mannamótefnum. Hins vegar var notuð »antibody
capture« RIA, þar sem mótefni gegn mannamótefnum, til
dæmis anti-IgM, eru notuð til húðunar fasta yfirborðsins.
Næst er prófserminu bætt við, og að lokum veiru sem
er geislavirk vegna þess að hún hefur verið ræktuð í
geislavirku æti. Fyrri aðferðin mælir hópsérvirk mótefni,
en sú sfðari tegundasérvirk. Þessi aðferð er þegar
»rútínuaðferð« á áðurnefndri stofnun og þykir áreiðanleg
en nokkuð dýr. Henni hefur meðal annars verið beitt við
greiningar á hjartabólgum og sykursýki, sem taiið hefur
verið að mætti rekja til enteroveirusýkinga.
Höfundur hefur síðan reynt að þróa aðferðir sem byggja
á sk. ELISA, náskyldar RIA, en byggja á ensímvirkni
í stað geislavirkni. Þetta hefur verið gert í samvinnu
við Department of Pediatrics - Infectious Diseases,
Emory University School of Medicine og Centers for
Disease Control (CDC), Atlanta, Georgíu, Bandaríkjunum.
Ýmis afbrigði hafa verið reynd og sum lofa góðu.
Má þar nefna aðferð, þar sem veiran og prófsermið
eru fyrst látin hvarfast í vökvafasa, en síðan bundin
föstum fasa með sérvirkum mótefnum gegn veirunni.
Notkun einstofna mótefna Iofar einnig góðu. Athugun á
undirflokkadreifingu (subclass restriction) IgG mótefna
sýnir að fyrst og fremst er um IgG 1 og/eða IgG3 svörun
að ræða, sem er dæmigert fyrir próteinantigen.
CIPROFLOXACIN HEFUR MISMUNANDI ÁHRIF
Á ÖRSJÁRGERÐ OG DNA MYNDUN BAKTERÍA
VIÐ EFTIRHRIF
Höfundar: Magnús Gottfreðsson, Helga Erlendsdóttir,
Ragnhildur Kolka, Sigurður Guðmundsson.
Sýklarannsókna- og lyflækningadeild Borgarspítala,
rannsóknastofa Háskólans í líffærafræði
Sýnt hefur verið fram á að sýklalyf af flokki kínólona (4-
fluoroquinolones) valda eftirhrifum (postantibiotic effect,
PAE) í mörgum bakteríutegundum. Eftirhrifin vara allt frá
einni til átta klst. eftir því hvaða þéttni er notuð og hvaða
örverur eiga í hlut. Við bárum saman eftirhrif í þremur
tegundum baktería eftir gjöf ciprofloxacins. Rannsakaðir
voru staðalstofnar af S. aureus, E. coli og P. aeruginosa.
DNA myndun var mæld með ’H-merktum forstigsefnum
(thymidine og adenine). Utlitsbreytingar í S. aureus
og P. aeruginosa voru kannaðar með rafeindasmásjá
(transmission electron microscope). Þráðamyndun
(filamentation) og svonefndu SOS-viðbragði hefur áður
verið lýst í E. coli eftir gjöf ciprofloxacins. Áhöld eru
hins vegar um hvort orsakir eftirhrifa sé þar að finna.
Talsverð aukning í DNA myndun átti sér stað í S. aureus
og E. coli við upphaf eftirhrifa og náði hámarki 50-90
mínútum eftir að lyfið var fjarlægt. Á sama tíma varð
hins vegar engin bakteríufjölgun og jafnvel fækkun.
Þessi aukning á DNA myndun kom hins vegar ekki
fram í P. aeruginosa og í þeirri bakteríu varð ekki vart
þráðamyndunar líkt og í E. coii. Þvert á móti virtust
bakteríumar fremur þandar. Svipaða sögu var að segja í S.
aureus, en þar tvöfaldaðist þvermálið í rúmlega helmingi
baktería (0.8-1.2 /rm). Afgangurinn leit eðlilega út. Þegar
leið á eftirhrifin náðu eðlilegar bakteríur yfirhöndinni
en dauðum frumum (»ghost cells«) með aukið þvermál
fjölgaði. Bendir það til aukins dráps innan þess hóps.
Óvíst er hvort útlitsbreytingar þessar og aukning á DNA
myndun skýri orsakir eftirhrifa. Athuganir okkar benda
hins vegar til þess að viðbrögð geti verið breytileg milli
mismunandi bakten'utegunda meðan á eftirhrifum stendur
eftir gjöf ciprofloxacins.
NÝ AÐFERÐ VIÐ MAT Á EFTIRHRIFUM
SÝKLALYFJA MEÐ MÆLINGUM Á C02-MYNDUN
BAKTERÍA
Höfundar: Helga Erlendsdóttir, Magnús Gottfreðsson,
Sigurður Guðmundsson. Sýklarannsókna- og
lyflækningadeild Borgarspítala
Við mat á eftirhrifum sýklalyfja (postantibiotic effect,
PAE) er venjulega stuðst við staðlaða aðferð er byggir
á beinni bakteríutalningu. Sú aðferð getur verið bæði
flókin og seinleg í framhvæmd. Miklu varðar að unnt
sé að meta eftirhrif á fljótlegri og einfaldari hátt. Á
síðari árum hafa menn leitað nokkurra mismunandi
leiða til þess. Fylgnin við hina stöðluðu aðferð hefur
hins vegar verið misgóð. Að auki er einnig yfirleitt
þörf á sérhæfðum tækjabúnaði til slíkra rannsókna. Við
könnuðum hvort meta mætti eftirhrif með nýrri aðferð er
byggir á mælingum á C02-myndun bakteríanna. Til þess
var notað blóðræktunarkerfi frá Bactec® (Bactec NR 730,
Becton-Dickinson) þar sem C02-myndun er metin með
innrauðum ljósgleypnimælingum. Aðferð þessi var borin
saman við mælingar með líftölu. Mæld voru eftirhrif
dicloxacillins, vancomycins, rifampins, gentamicins og
ciprofloxacins hjá S. aureus (ATCC 25923 og klínískum
stofni, B-5663). Eftirhrif ampicillins, gentamicins og
ciprofloxacins voru einnig mæld með þessum hætti hjá
E. coli (ATCC 25922 og klínískum stofni, B-5756).
Sýklalyfin voru látin verka á bakteríurnar í eina klst.
og lausnin síðan þynnt 102-falt í blóðræktunarflöskur
(Bactec 6A). Til að taka dráp af völdum sýklalyfjanna
með í reikninginn voru gerðar aukaþynningar (102,
103, 104). Líftala og C02-myndun var síðan mæld með
einnar til tveggja klst. millibili. Samanlögð C02-myndun
var reiknuð út og eftirhrif skilgreind sem vaxtaseinkun
meðhöndlaðra baktería samanborið við viðmiðunarvöxt.
Ágæt fylgni fékkst milli nýju og gömlu aðferðarinnar.
Reiknast r=0.938 fyrir E. coli og r=0.909 fyrir S. aureus.