Læknablaðið - 15.05.1991, Blaðsíða 27

LÆKNABLAÐIÐ
189
FRUMUSAMSKIPTI í BRJÓSTAKRABBAMEINI
- TILRAUNIR MEÐ RÆKTIR ÚR
BRJÓSTAKRABBAMEINSÆXLUM
Höfundar: Helga M. Ögmundsdóttir, Ingibjörg
Guðmundsdóttir, Ingibjörg Pétursdóttir. Rannsóknastofa
í sameinda- og frumulíffræði, Krabbameinsfélagi Islands
Brjóstakrabbameinsæxli eru samsett af ýmsum
frumugerðum. Auk illkynja þekjuvefs er þar að finna
meira eða minna af eðlilegri þekju, mismikið af bandvef
og alloft talsverða íferð af frumum ónæmiskerfisins. Ætla
má að þessar mismunandi frumutegundir hafi áhrif hver
á aðra og er til dæmis vitað að brjóstakrabbameinsfrumur
framleiða vaxtarþætti og bera viðtaka fyrir vaxtarþáttum,
sem þær sjálfar eða bandvefsfrumur framleiða.
Þannig gætu brjóstakrabbameinsfrumur haft áhrif á
vöxt bandvefsfrumna og öfugt. Þessar niðurstöður
byggjast á tilraunum með frumulínur úr langt gengnum
brjóstakrabbameinsæxlum. Lítið er vitað um hugsanleg
samskipti fruma ónæmiskerfisins og brjóstakrabbameins,
en með því að nota frumulínur höfum við fundið að
eitilfrumur og monocytar geta heft mjög vöxt slíkra
frumna.
Með því að frumulínur þessar eru ekki endilega
áreiðanlegur fulitrúi venjulegs brjóstakrabbameins höfum
við unnið með beinar ræktir úr krabbameinsæxlum úr
brjóstum. Til samanburðar hefur einnig verið ræktað úr
eðlilegum vef úr sömu brjóstum. Notað er sermislaust
æti með tilteknum viðbótum sem örva vöxt brjóstaþekju.
Arangurinn er þannig: Yfirleitt vex upp þekja af þeim
tveimur gerðum, sem einkenna brjóstavef, það er luminal
þekja og myo-þekja, og eru þetta eðlilegar frumur að
svipgerð. I allnokkrum tilvikum hefur einnig fengist
vöxtur af illkynja þekjufrumum, en þær vaxa alltaf tregar
en eðlilegu frumumar og oft ná þær ekki að setjast að
í ræktinni og fjölga sér þótt þær haldist á lífi í marga
daga eftir sáningu. Við höfum unnið með liðlega 40
slíkar ræktir. Þær hafa verið notaðar í samræktartilraunum
með bandvefsfrumum annars vegar og eitilfrumum hins
vegar. Við fyrstu sýn benda niðurstöður þeirra tilrauna
ákveðið til þess að eitilfrumur örvi í allmörgum tilvikum
vöxt þekjuvefs úr brjóstakrabbameinsæxlum, en áhrif
bandvefsfrumna á vöxt eru óljós eða engin.
VIRKNI NÁTTÚRULEGRA DRÁPSFRUMNA ÚR 24
BRJÓSTAKRABBAMEINUM
Höfundar: Ingibjörg Guðmundsdóttir, Helga M.
Ögmundsdóttir. RannsóknaStofa í sameinda- og
frumulíffræði, Krabbameinsfélagi Islands
{ brjóstakrabbameinum eins og öðmm æxlum sést oft
íferð hvítra blóðkoma. Þessar fmrnur hafa menn litað og
séð meðal annars mismikið af náttúmlegum drápsfmmum
(NK-fmmum). Mikill áhugi hefur verið fyrir NK-fmmum
í illkynja sjúkdómum almennt ekki síst drápsvirkni þeirra.
Ula hefur gengið að fá hvít blóðkom sem fengin em úr
brjóstaæxlum til að drepa aðrar fmmur.
Hér á rannsóknastofunni hefur verið unnið með beinar
ræktir úr brjóstakrabbameinsæxlum. f þessum ræktum
sést mismikið af eitilfmmum. Við höfum athugað
hæfileika þessara fmmna til að hindra vöxt á K-562
(dæmigerðri markfmmu fyrir NK-fmmur) og T-47-D
(frumulinu úr brjóstakrabbameini) eftir 0-7 daga í rækt.
Til viðmiðunar var fengið blóð úr sömu sjúklingum og
í fáeinum tilfellum einnig »eðlilegur vefur« úr brjóstinu
sem fjærlægt var vegna æxlis.
Niðurstöður sýna að eitilfmmur úr átta af 24 æxlum
hafa fulla virkni gegn K-562, miðað við eðlilega
virkni eitilfrumna í blóði, > 50% vaxtarhindmn. f 14
tilvikum var virkni mælanleg en lægri en 50% og í
tveimur tilvikum var virknin engin. Virkni fór yfirleitt
minnkandi með aldri í rækt, þó fékkst einu sinni full
virkni í sjö daga rækt. Við samanburð kemur í Ijós að
virkni eitilfrumna úr æxli er að jafnaði talsvert minni
en fmmna úr blóði sömu konu. Virkni eitilfrumna úr
»eðlilegum vef« er svipuð því sem fæst úr æxlisvef. f
þremur tilvikum var mæld virkni bæði gegn K-562 og T-
47-D og var góð samsvörun á milli. Sýnt var fram á að
frumumar sem miðluðu virkninni væra NK-fmmur.
Samkvæmt þessari rannsókn er ljóst að eitilfrumur úr
brjóstakrabbameinsæxlum hafa fulla NK-virkni í þriðjungi
tilvika. I 10% tilvika er virknin engin.
DNA KJARNASÝRUBREYTINGAR f
BRJÓSTAKRABBAMEINSÆXLUM
Höfundar: Steinunn Thorlacius, Jómnn Erla Eyfjörð,
Oktavía Jónsdóttir. Rannsóknastofa í sameinda- og
frumulíffræði, Krabbameinsfélgi íslands
Á undanfömum ámm hefur áhugi manna mikið beinst
að sambandi krabbameina og erfðabreytinga. Ljóst er
ákveðin gen, onkógen og bæligen, geta haft bein áhrif á
myndun krabbameinsæxía. í brjóstakrabbameinum hafa
fundist breytingar bæði í onkógenum og bæligenum.
Onkógen eru uppmnalega eðlileg fmmugen sem verða
fyrir breytingum sem geta haft áhrif á starfsemi þeirra.
Afurðir bæligena bæla æxlissvipgerð það er ef báðar
samsætur gensins eru gallaðar eða óvirkar getur æxli
myndast.
Sýnt hefur verið fram á mögnun (fjölgun eintaka) ýmissa
onkógena í brjóstakrabbameinsæxlum. Við höfum athugað
mögnun á onkógeninu erb B2, sem er á lengri armi
litnings nr. 17 í mönnum. Það ákvarðar yfirborðsprótein
og er svipað geninu sem ákvarðar EGFR (epidermal
growth factor receptor), sem bendir til að próteinið sé
nemi fyrir einhvem enn óþekktan vaxtarþátt. Sýnt hefur
verið fram á mögnun þess í brjóstakrabbameinsæxlum og
í flestum tilvikum er einnig um að ræða aukna framleiðslu
á próteininu. Nokkrar rannsóknir hafa tengt mögnun á
þessu geni við slæmar horfur sjúklinga. Sýnt hefur verið
að aukin framleiðsla á próteininu hefur áhrif á horfur að
minnsta kosti þegar til skamms tíma er litið. Við höfum
einangrað DNA úr um 100 sýnum og niðurstöður úr
fyrstu 65 sýnunum sýna að mögnun er í erfðaefni um
20% einstaklinga.
Fyrir sömu sýni hefur verið leitað að úrfellingum eða
tapi á arfblendni á svæðum á litningum 13 og 17 þar
sem lrklegt er að bæligen sé að finna. Safnað er öllum
upplýsingum um æklisgerð og eðli hvers æxlis, auk
upplýsinga um sjúklinginn og framvindu sjúkdómsins.
Þær upplýsingar em notaðar til að meta hvort tengsl séu
milli erfðabreytinga í æxlinu og æxliseinkenna.
RANNSÓKNIR Á GENABREYTINGUM í
BR.IÓSTAÆXLISSÝNUM
Höfundar: Sigríður Valgeirsdóttir, Rósa Björk
Barkardóttir, Aðalgeir Árason, Bjami Agnarsson,