Læknablaðið - 15.05.1991, Blaðsíða 23

LÆKNABLAÐIÐ
185
mislingum og 87.5% með mótefni gegn hettusótt. í hópi
b) mældust 94.8% með örugg verndandi mótefni gegn
rauðum hundum, og allir í hópi c) mældust með mótefni
gegn mislingum. Samkvæmt þessum niðurstöðum virðist
vera lakara mótefnasvar með tilliti til rauðra hunda eftir
bólusetningar með þrígilda bóluefninu en því eingilda.
Mótefnasvörun gegn hettusóttarþættinum er alls ekki
eins góð og það sem við höfum átt að venjast eftir aðrar
bólusetningar gegn veirusóttum hérlendis.
KJARNASÝRUÞREIFARAR TIL GREININGAR Á
NÝRNAVEIKIBAKTERÍUNNI, RENIBACTERIUM
SALMONINARUM í LAXFISKI
Höfundar: Olafiir Fríðjónsson, Valgerður Andrésdóttir,
Eva Benediktsdóttir, Sigríður Guðmundsdóttir.
Tilraunastöð Háskóla Islands í meinafræði, Keldum
Renibacteríum salmóninarum veldur nýmaveiki (bacterial
kidney disease), einum alvarlegasta sjúkdómi sem við
er að etja í eldi laxfiska. Þessi gram-jákvæða baktería er
ákaflega hægvaxin. það er lengi í lagfasa áður en hún
tekur að fjölga sér. Langur tími getur liðið frá því smit á
sér stað þangað til sjúkdómseinkenni koma í Ijós. Mikið
er í húfi að hægt sé að greina einkennalausa smitbera
fljótt og örugglega svo hægt sé að koma í veg fyrir tjón
sem af þeim getur hlotist. Því hefur íisksjúkdómadeild
Keldna lagt kapp á að þróa handhægar og fljótvirkar
aðferðir til greiningar á bakteríunni er ef til vill gætu
leyst núverandi aðferð af hólmi, það er ræktun hennar
úr sýnunt sem að jafnaði tekur 6-12 vikur. Hér verður lýst
greiningaraðferð sem byggist á notkun kjarnsýruþreifara.
Tekist hefur að smíða gena-þreifara (polynúkleótíð) er
tengist geni eins mótefnavaka bakteríunnar og stutta
þreifara (oligo-núkleótíð) er tengjast sértækum svæðum
rRNA sameinda hennar. Sýnt hefur verið fram á sérvirkni
þessara þreifara og hægt er að greina niður í lng bakteríu
DNAs með þeim minni og <lng með þeim stærri þegar
geislamerktir þreifarar eru notaðir. Stuttu þreifarana má
nota sem vísa þegar PCR-tækni er beitt.
Verkefni þetta er styrkt af Rannsóknaráði ríkisins
BRÁÐ MIÐEYRNABÓLGA BARNA OG
SKÚTABÓLGA FULLORÐINNA - ORSAKIR OG
FORSPÁRGILDI NEFKOKS- OG NEFRÆKTANA
Höfundar: Helga Erlendsdóttir, Einar Thoroddsen.
Sigurður Stefánsson, Magnús Gottfreðsson, Haraldur
Briem, Sigurður Guðmundsson. Sýkladeild. háls-, nef-
og eymadeild, lyflækningadeild Borgarspítalans.
Orsakir miðeyrnabólgu bama og skútabólgu fullorðinna
eru vel þekktar frá crlendum rannsóknum. Greining
sýkla í hverju tilviki er þó erfið án inngripsaðgerða,
það er ástungu á hljóðhimnu eða skúta. Við könnuðum
orsakir þessara sjúkdóma hérlendis og mátum jafnframt
forspárgildi nefkoksræktana unt orsakir miðeymabólgu
og nefræktana um orsakir skútabólgu. í þessu skyni
vom rannsakaðir 74 fullorðnir (meðalaldur: 36 ár, vik:
16-76 ár) með bráða skútabólgu sem staðfest var með
röntgenmynd og 148 böm (meðalaldur: 2 ár, vik: 0.5-
12 ár) með bráða miðeymabólgu. Stungið var neðan
concha inferior á skúta allra sjúklinga með skútabólgu
auk þess sem strok var tekið neðan concha media. Gerð
var ástunga á hljóðhimnu allra barna með miðeymabólgu
og strok var tekið úr nefkoki. »Jákvætt« strok frá neli eða
nefkoki var skilgreint sem sýni er úr óx sami sýkill og
frá ástungu á skúta eða hljóðhimnu. Reiknað var næmi
(sensitivity), sértæki (specificity), jákvætt og neikvætt
forspárgildi fyrir þessi tengsl.
Algengustu orsakir skútabólgu voru: S. pneumoniae
(42%), H. influenzae (18%), S. milleri (11%), og S.
aureus (9%). Algengustu orsakir miðeyrnabólgu voru: S.
pneumoniae (39%), H. influenzae (42%) og B. catarrhalis
(8%). Tengsl sýkils í nefi og nefkoki við tilvist sama
stofns í skúta og eyra voru sem hér segir, og er bæði litið
til allra stofna og algengustu sýklanna sérstaklega:
Sér- Jákvætt Neikvætt
Næmi tæki forspárg. forspárg.
% % % %
Skútabólga
Allir..................... (82) (77) (84) (74)
S. pneumoniae............. (83) (98) (95) (93)
H. influenzae............. (60) (98) (86) (94)
Miðeyrnabólga
Allir...................... (78) (15) (45) (44)
S. pneumoniae.............. (83) (49) (29) (94)
H. influenzae.............. (88) (57) (36) (94)
B. catarrhalis............ (100) (48) (8) (100)
Samkvæmt þessum niðurstöðum er forspárgildi
nefræktunar um orsök skútabólgu gott, en forspárgildi
nefkoksræktunar um orsök miðeyrnabólgu er lítið og
gagnslaust.
AÐFERÐIR TIL GREININGAR Á NÝRNAVEIKI í
LAXFISKUM - SAMANBURÐUR Á ELISA-PRÓFI
SEM NEMUR MÓTEFNAVAKA BAKTERÍUNNAR
RENIBACTERIUM SALMONINARUM í
NÝRNASÝNUM OG HEFÐBUNDINNI RÆKTUN
HENNAR Á VALÆTINU S-KDM
Höfundar: Sigríður Guðmundsdóttir, Eva Benediktsdóttir,
Sigurður Helgason. Tilraunastöð Háskóla Islands í
meinafræði, rannsóknadeild fisksjúkdóma, Keldum
Nýmaveikibakterfan, Renihacterium satmoninarum, vex
afar hægt. Víða erlendis er 6-8 vikna ræktunartími talinn
nægjanlegur til að einangra bakteríuna úr sýnum, en
reynslan hérlendis hefur sýnt, að 12 vikna ræktunartími
er nauðsynlegur, einkum ef finna á einkennalausa
smitbera. Þessi langi biðtími er mjög óheppilegur fyrir
fiskeldið, svo undanfarin ár hafa verið gerðar tilraunir
með hraðvirkari greiningaraðferðir. Hér er lýst samloku-
ELISA prófi, þar sem fjölstofna mótefni gegn bakteríunni
eru notuð til að nema mótefnavaka hennar í nýmasýnura
sem meðhöndluð eru með leysiefninu HemoDe (terpen og
butylerað hydroxyanisol). Niðurstöður ELISA mælinganna
eru bomar saman við árangur ræktunar á bakteríunni
úr nýmasýnum söniu einstaklinga. Renihacterium
salmoninarum einangraðist á valætinu S-KDM úr 189
(33.9%) af 558 nýmasýnum úr klakfiski (laxi) en 270
(46.4%) sýnanna voru jákvæð í samloku-ELISA. Þessi
munur er marktækur í kí-kvaðrat prófi (p<0.001).
Samskonar samanburður á sýnum úr seiðum og matfiski
verður einnig kynntur.
Rannsóknaráð ríkisins styrkti þetta verkefni