Læknablaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 349-55
349
Sigurður Blöndal, Gunnar Gunnlaugsson, Jónas Magnússon
LOKAÐIR MILTISÁVERKAR Á
BORGARSPÍTALANUM 1979 - 1989
ÁGRIP
Meðferð miltisáverka hefur smám saman
verið að breytast í þá átt að nú er lögð aukin
áhersla á að varðveita miltað í stað þess
að taka það. Tilgangur þessarar rannsóknar
var að kanna hvemig meðferð á lokuðum
miltisáverka var háttað á Borgarspítalanum
1979-1989, athuga árangur og fylgikvilla og
kanna hvort meðferðin hafi verið í takt við
tímann. Fjörutíu og fjórir lokaðir miltisáverkar
greindust á umræddu tímabili. Karlar
voru 23 og konur 21. Flestir sjúklinganna
voru ungt fólk og í tveimur af hverjum
þremur tilvikum var um bílslys að ræða.
Viðbótaráverkar voru fyrir hendi í 66% tilfella
og var heildaráverkastig (ISS) reiknað út fyrir
hvern sjúkling. Blóðgjafarþörf og legutími
jukust í beinu hlutfalli við heildaráverkastig.
Sjúklingamir skiptust í tvo hópa. í öðrum
hópnum voru 30 sjúklingar sem skornir voru
upp innan sex stunda frá slysinu. Gert var við
miltað í tveimur en 28 misstu miltað. í hinum
hópnum voru 14 sjúklingar sem ákveðið
var að meðhöndla án uppskurðar, ef kostur
væri. Þeir voru yngri og minna slasaðir en
sjúklingamir í fyrri hópnum. Af þessum 14
þurftu þó fimm að fara í uppskurð áður en
lauk og þar af misstu fjórir miltað. Af 44
sjúklingum misstu því 32 miltað (72,7%) en
hjá 12 tókst að varðveita það (26,3%). Tveir
sjúklingar dóu (4,6%), annar úr blóðmissi
vegna miltisáverkans en hinn úr heilaáverka.
Allir sjúklingar sem misstu miltað voru
bólusettir (pneumovax). Enginn þeirra fékk
yfirþyrmandi blóðeitrun (OPSI) í legunni en
í þessari rannsókn var engin tilraun gerð til
að meta tíðni blóðeitrunar hjá miltislausum
eða áhrif bólusetningar. Samanburður við aðra
bendir til að gera ætti við fleiri miltu.
Frá skurölækningadeild Borgarspítalans. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Gunnar Gunnlaugsson, Borgarspítala, 108
Reykjavík.
INNGANGUR
Eftir að ljóst varð að miltað gegnir veigamiklu
hlutverki í vamarkerfi líkamans gegn
sýkingum, hafa skurðlæknar smám saman
verið að breyta afstöðu sinni til miltistöku.
Áður var skaddað milta nær alltaf tekið, en nú
er reynt að varðveita það ef kostur er. Annað
hvort er þá reynt að gera við miltað eða
skilja eftir hluta þess við uppskurð ellegar að
komast alfarið hjá uppskurði. Viðgerðartíðni er
mjög mismunandi hjá hinum ýmsu höfundum
(1). Þó að meðferð án uppskurðar hafi gefið
góða raun hjá börnurn var henni almennt
ekki beitt að ráði hjá fullorðnum fyrr en
eftir 1980 (2). Bættar greiningaraðferðir eins
og ómskoðun og sneiðmyndataka auðvelda
meðferð án uppskurðar en aðferðin telst þó
enn tvíeggjuð (controversial) í fullorðnum
(3,4).
Tilgangur þessarar rannsóknar var að kanna
hvemig meðferð á lokuðum miltisáverka
var háttað á Borgarspítalanum 1979-1989,
athuga árangur og fylgikvilla og kanna
með samanburði við tímaritsgreinar hvort
meðferðin hafi verið í takt við tímann og
hvort úrbóta sé þörf.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsóknin var afturvirk og náði yfir árin
1979-1989 að báðum árum meðtöldum.
Athugaðar voru sjúkraskrár allra sjúklinga sem
á þessu árabili fengu greininguna miltisrof.
Einungis þeir sjúklingar sem orðið höfðu
fyrir lokuðum áverka voru taldir með (blunt
splenic trauma). Skráð var orsök slyss, ástand
kviðar við komu, blóðþrýstingur og púls og
meðferð sjúklings. Einnig voru skráðir tengdir
áverkar, blóðgjafir, fylgikvillar, dánartíðni og
legudagafjöldi.
Eins og fram kemur af töflu I. var
ómskoðun aðalgreiningaraðferðin. Eftir að
ómskoðunartæki kom á Borgarspítalann 1984
fóru allir sjúklingar, sem grunaðir voru um