Læknablaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 13

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78: 357-61
357
Gunnar Guðmundsson, Magni S. Jónsson
FLEIÐRUHOLSVÖKVI:
Rannsókn á níutíu og sex sjúklingum
á Borgarspítala
INNGANGUR
Vökvasöfnun í fleiðruhol er algengt vandamál
hjá sjúklingum sem leggjast inn á sjúkrahús.
Vökvasöfnunin getur átt sér margar orsakir og
vekur oft upp ýmsar spumingar í sambandi
við greiningu og meðferð (1).
Við eðlilegar kringumstæður eru um það
bil 7-15 millilítrar af vökva í fleiðruholinu
og kemur hann frá veggfleiðru og er einnig
tekinn þar upp aftur (2). Vökvinn eykst
þegar ójafnvægi verður milli myndunar og
brottnáms hans. Oftast er orsökina að finna
í lungum eða brjósthimnu en getur einnig
verið að finna í hjarta eða kviðarholi. Þá
getur vökvasöfnun í fleiðruhol verið hluti af
fjölkerfa sjúkdómum, til dæmis rauðum úlfum
eða iktsýki og jafnvel verið fyrsta einkenni
þessara sjúkdóma. Vökvasöfnun getur einnig
verið afleiðing af læknisaðgerðuin, svo sem
skurðaðgerðum á kviðarholi og brjóstholi eða
lyfja- og vökvagjöf (1). Vökvinn fer að koma
fram á röntgenmynd af lungum þegar hann er
orðinn um 250 ml (3). Oft getur verið erfitt að
komast að orsök og getur það kostað miklar
rannsóknir, en talið er að oftast sé hægt að
komast að orsökum um það bil 73-79% alls
fleiðruholsvökva (4-8).
Hér á eftir verður sagt frá rannsókn á
Borgarspítala á fleiðruholsvökva þar
sem tilgangurinn var að athuga nánar þá
sjúklinga sent greinast með fleiðruholsvökva
á spítalanum. Rannsóknin beindist að
eftirfarandi þáttum: Hverjar eru helstu orsakir
fleiðruholsvökva, hversu algengt vandamál
er hann, hver eru afdrif þessara sjúklinga,
hvemig er staðið að rannsóknum á orsökum
hans. Niðurstöður eru bomar saman við
erlendar rannsóknir.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Rannsóknin var framsæ þar sem fylgst
Frá lyflaskningadeild Borgarspítala, 108 Reykjavík.
Fyrirspurnir, bréfaskipti: Magni S. Jónsson.
var með öllum innlögðum sjúklingum á
Borgarspítala sem greindust með fleiðruvökva
á sjö mánaða tímabili frá janúar til júlí 1990.
Rannsóknin var samþykkt af starfs- og
siðanefnd Borgarspítala.
Greiningin var gerð með röntgenmynd
af lungum og ef vafi lék á að um frítt
fljótandi vökva væri að ræða var einnig tekin
hliðarlegumynd.
Reynt var að láta rannsóknina ekki hafa
áhrif á uppvinnslu og meðferð þessara
sjúklinga, þar sem áætlað var að athuga
einnig þær greiningaraðferðir sem notaðar
eru á spítalanum. Allar ákvarðanir um val á
rannsóknum og nauðsyn brjóstholsástungu
voru teknar af sjúkrahúslækni viðkomandi
sjúklings en ekki höfundum þessarar greinar
nema álits þeirra væri sérstaklega óskað.
Við greiningu á fleiðruholsvökva voru notaðar
rannsóknir sem hægt er að fá gerðar daglega á
Borgarspítala. Það eru rannsóknir á eggjahvítu,
hvítum blóðkomum með deilitalningu,
rauðum blóðkomum, sykri, laktat, laktat
dehydrogenasa (LDH), C-reaktíftu prótíni
(CRP), pH og eðlisþyngd. í völdum tilfellum
var mældur amylasi í vökvanum.
Til að greina milli vilsu (exudats) og
bjúgvökva (transudats) voru notuð skilmerki
Light og fleiri frá 1972, þ.e. að um vilsu væri
að ræða ef hlutfall prótína í fleiðruholsvökva
á móti sermi væri hærra en 0,5 eða LDH í
fleiðruholsvökva hærra en 200 IU eða hlutfall
LDH í fleiðruholsvökva á móti sermi hærra en
0,6 (9).
Allir sjúklingar í rannsókninni voru
skoðaðir og metnir af öðrum hvorum
þeirra sem að henni stóðu. Einnig voru
skoðaðar sjúkraskýrslur þessara sjúklinga og
göngudeildamótur til að fylgja þeim eftir.
Öllum sjúklingum, þar sem orsök var óþekkt,
var fylgt eftir í að minnsta kosti sex mánuði