Læknablaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 41

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78; 385-7
385
Eyvindur Kjelsvik, Brynjólfur Mogensen
HEILKENNI RISTARGANGA:
Yfirlit yfir árangur aögeröa á Borgarspítala
ÁGRIP
TTS (Tarsal Tunnel Syndrome) aðgerðir
voru gerðar á 14 sjúklingum (18 fótum)
á Borgarspítala á 10 ára tímabili og var
sjúklingum fylgt eftir aðgerð að meðaltali
3,5 ár. Allir sjúklingar voru með verk í fæti
og 13 fætur voru með dofa fyrir aðgerð.
Árangurinn virðist góður þar sem verkur
hvarf eða minnkaði verulega í 15 af 18 fótum.
Tveir sjúklingar höfðu engan bata af aðgerð.
Við teljum skurðaðgerð árangursríka meðferð
við heilkenni ristarganga.
INNGANGUR
Heilkenni ristarganga (Tarsal Tunnel
Syndrome, TTS) (1,2) orsakast af þrýstingi
á aftari sköflungstaug (N. tibialis posterior)
þar sem hún liggur aftan og neðan við
miðlæga ökkla (malleolus medialis) innan
beygjendahafts fótar (retinaculum Mm.
flexorum). Veggir ganganna eru að mestu
óeftirgefanlegir. Fyrirferð eða þrengsli þar
veldur því fljótt þrýstingseinkennum á taugar.
Aftari sköflungstaug skiptist í N. plantaris
medialis og lateralis. Yfirleitt gerist það neðan
við beygjendahaft, en stundum klofnar taugin
í göngunum og er það talið skýra mismunandi
einkenni heilkennis.
TTS er talið vera hliðstætt heilkenni
miðtaugarþvingunar (Carpal Tunnel
Syndrome), en er mun sjaldgæfara (3).
Dæmigerð einkenni eru verkur, dofi og
skynbreytingar undir ilinni, fram í tær og
stundum í hælnum. Við skoðun finnst oft
minnkað snertiskyn undir fæti, sem svarar
til upptökusvæðis N. tib. post. eða greinar
hennar. Oft geta einkenni framkallast með
áslætti á beygjendahaft, svokallað Tinel’s
sign. Taugaleiðnimælingar geta staðfest
greininguna, en eðlileg leiðni útilokar ekki
TTS (4). Orsök TTS getur verið staðbundin,
Frá slysa- og bæklunarlækningadeild Borgarspítalans.
Fyrirspurnir, bréfaskipti: Bryrijölfur Mogensen.
til dæmis áverkar, æxli og örmyndun
(5,6), eða sjúkdómar eins og sykursýki og
gigtarsjúkdómar (7). Oft finnst þó engin orsök
(8). Óalgengt er að sjúklingar hafi TTS á
báðum fótum (9).
Meðferð við TTS er fólgin í skurðaðgerð þar
sem losað er um taugina. Lækning fæst í 80-
90% tilfella (10).
Aðgerðir af þessu tagi hófust á Borgarspítala
(BSP) 1984. I þessari grein er árangur allra
aðgerða við TTS til og með 1989 metinn með
tilliti til ánægju sjúklinganna.
EFNIVIÐUR
Athugunin nær til allra sjúklinga sem fóru
í aðgerð vegna TTS á árunum 1980-1989
á Borgarspítalanum og ekki hafði verið
gerð á aðgerð áður vegna þessa sjúkdóms
á sama útlimi. Upplýsingar eru fengnar
úr sjúkraskýrslum, aðgerðarlýsingum,
taugaleiðnimælingum og viðtölum við
sjúklinga. Athuguð voru einkenni fyrir aðgerð,
hugsanlegar undirliggjandi orsakir, skýringar
sem sáust í aðgerð og einkenni eftir aðgerð.
Haft var samband við sjúklinga í síma og þeir
beðnir að meta árangur aðgerðar sem; a) mjög
góðan (einkennalaus), b) góðan (óveruleg
einkenni), c) sæmilegan (nokkur einkenni)
eða d) engan (óbreytt eða meiri einkenni).
Sumir voru skomir upp báðum megin; þá er
hvor fótur athugaður fyrir sig. Framkvæmdar
voru 18 aðgerðir á 14 sjúklingum, 10 konum
og fjórum körlum, á aldrinum 22-67 ára
(meðalaldur 41 ár). Haft var samband við
sjúklingana að meðaltali 3,5 árum eftir aðgerð
(tveimur til sex árum).
NIÐURSTÖÐUR
Verkur og dofi voru algengustu einkennin og
kvörtuðu allir sjúklingamir um verk í il, hæl
eða ökkla. Þrettán sjúklingar voru einnig með
dofa í fæti. Taugarit var gert á sjö sjúklingum
og samsvaraði TTS hjá öllum. Hugsanlegir