Læknablaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 19

LÆKNABLAÐIÐ 1992; 78; 363-72
363
Bergþóra Ragnarsdóttir, Þorbjörg Magnúsdóttir, Bjarni Torfason
MAT OG FLOKKUN ÁVERKA OG AFDRIF
SLASAÐRA 1975-1979 Á GJÖRGÆSLUDEILD
BORGARSPÍTALANS
ÁGRIP
Gerð var afturskyggn könnun á nýslösuðum
sjúklingum sem vistaðir voru á gjörgæsludeild
Borgarspítalans 1975-1979. Áverkar hinna
slösuðu voru flokkaðir og metnir eftir AIS-
ISS kerfi 1980 (revision). Um var að ræða
458 sjúklinga í kynjahlutföllunum þrír karlar
á móti einni konu. Meðalaldur var 30,2 ár.
Innan við þrítugt voru 279 manns eða 60,9%.
Sljóa (blunt) áverka hlutu 95% sjúklinganna,
en 5% urðu fyrir áverkum af völdum
eggjáma eða byssukúlna (penetrating).
Rúmur helmingur sjúklinganna hafði lent
í utnferðarslysum, en fallslys voru næst
algengust.
Svæðaflokkun leiddi í ljós að 68,1% höfðu
hlotið höfuð- og/eða hálsáverka. Rúmlega
helmingur sjúklinga hafði fjölsvæðaáverka.
Dauðvona við komu, með ISS 75, voru 17
sjúklingar. Með ISS >20 voru 178 sjúklingar
(39%) og 145 (31,7%) með ISS >25.
Alvarlega slasaðir eða með ISS >16 voru 263
sjúklingar (57,4%). Meðal-ISS allra innlagðra
var 19,7.
Alls létust 55, 15 konur og 40 karlar, af
þeim dóu 48 á gjörgæslu, en sjö sjúklingar
eftir útskrift á legudeild. Af þeim sem
létust höfðu 45,8% látist innan 24 stunda.
Heildardánartíðni þeirra sem rannsóknin náði
til var 12,0%, en á gjörgæsludeild 10,5%.
Hjá þeim sem létust var meðaltal ISS 43,3.
Enginn sjúklingur dó á gjörgæslu með ISS
minna en 25 og dánartíðni sjúklinga með
ISS >25 var 35,9%. Dánartíðni fór hækkandi
með hækkandi aldri og var 64,7% hjá þeim
sem voru >75 ára. Hæst var dánartíðnin
hjá sjúklingum með hreina höfuð- eða
hálsáverka, 22,9%, en höfuð- eða hálsáverki
Frá svæfinga- og gjörgæsludeild Borgarspítalans.
Fyrirspurnir og bréfaskipti: Bergþóra Ragnarsdóttir,
svæfinga- og gjörgæsludeild Borgarspitalans, 108
Reykjavík.
var aðaláverki hjá 80% þeirra sem létust.
Fylgikvillar áttu verulegan þátt í dauða 14,5%
sjúklinganna.
Þessar niðurstöður benda til að meðferð sú
sem sjúklingarnir hlutu á gjörgæsludeild
Borgarspítalans hafi verið vel viðunandi,
miðað við dánartíðni og áverka mælda í
ISS og tillit tekið til þess hve stór hluti
sjúklinganna var með höfuðáverka.
INNGANGUR
Slys hér á íslandi sem víðast hvar
annars staðar eru alvarlegt og dýrt
heilbrigðisvandamál og dauðsföll af þeirra
völdum algeng. Umferðarslys valda flestum
dauðaslysum og urðu til dæmis banaslys í
umferðinni árið 1989 tuttugu og átta (1).
Frekar lítið er hér enn um áverka af völdum
eggjáma og byssukúlna, ef miða má við
erlendar athuganir (2-4).
Þrátt fyrir fræðslu á ýmsum sviðum og bættan
öryggisbúnað til sjós og lands fer slysum ekki
fækkandi. Slysavarnir (forvamir) þarf að efla,
ef takast á að hefta landlægan slysafaraldur.
Framfarir á sviði sjúkraflutninga hafa orðið
miklar hin síðustu ár. Sérhæfð meðferð hefst
fyrr og afleiðing slyss kann þar með að
mildast og dauðaslysum að fækka (5,6).
Tilkoma gjörgæsludeilda hefur aukið
batahorfur slasaðra sem annarra mikið veikra
sjúklinga (7,8). Með stöðugt fullkomnari
gjörgæslutækjum ásamt hæfara og sérhæfðara
starfsfólki með hverju ári sem líður ætti að
nást betri árangur, þó hann verði ekki endilega
mældur með fækkun dauðsfalla frá einu ári til
annars (9-12).
Á gjörgæsludeild Borgarspítalans leggjast
inn árlega 80-100 manns sem orðið hafa
fyrir slysum, misjafnlega alvarlegum. En
alvarlega eða mikið slasaður sjúklingur
(major trauma victim) hefur verið skilgreindur
þannig: Fómarlamb slyss, sem er það mikið