Læknablaðið - 15.11.1992, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
377
Sjálfsvíg með útblásturslofti bifreiða hafa
þannig sérstöðu.
Rannsóknir okkar sýna, að sjálfsvíg með
koloxíði eru vaxandi vandamál hér á landi.
Ekkert skal fullyrt um ástæðu þessara
breytinga, en benda má á að fjölgunar
koloxíðeitrana hefur einnig orðið vart annars
staðar án þess að menn hafi á því haldbærar
skýringar (1,2,27). I nýlegri rannsókn, sem
gerð var í Bandaríkjunum (29), fannst að
fylgni var á milli fjölda sjálfsvíga með
útblásturslofti og fjölda bíla í einstökum
ríkjum Bandaríkjanna. Freistandi gæti því
verið að setja fjölgun þeirra hér á landi í
samband við fjölgun bfia. Sú skýring er þó
tæpast einhlít, þar eð engin fjölgun varð á
koloxíðdauðsföllum á áratugnum 1971-1980
þrátt fyrir nær tvöföldun á fólksbílaeign
landsmanna frá upphafi og til loka þess
tímabils (fólksbfiar fyrir sjö farþega eða færri)
(30,31).
A síðustu tuttugu árum hefur orðið vart
breytinga á dauðsföllum af völdum eitrana
hér á landi. Enginn vafi er á að rekja
má þau að einhverju leyti til breytinga á
lyfjaávísunum lækna. Hefur lyfjaeitrunum
þannig farið hlutfallslega fækkandi um leið
og koloxíðeitrunum hefur fjölgað (20). Ef
marka má lyfjasöfn, sem fundist hafa í fórum
hinna látnu, virðist lyfjum sem valdið geta
banvænum eitrunum sjaldnar vera ávísað
í jafn miklu magni og áður var. Ekki er
óhugsandi, að þetta hafi leitt til þess að
sjálfsvíg hafi að einhverju leyti færst frá
lyfjum yfir á koloxíð. Skiptar skoðanir eru þó
um það, hvort ein sjálfsvígsaðferð leysi þannig
aðra af hólmi (32).
í nýlegri reglugerð (33) er kveðið svo á, að
fólksbfiar með bensínhreyfli sem fiuttir eru
til landsins frá og með 1. júlí 1992 skuli
allir vera útbúnir þrívirkum efnahvarfa,
sem er ætlað það hlutverk meðal annars að
minnka magn koloxíðs í útblæstri. Verður
þá leyfilegt hámark koloxíðs í útblæstri bíla
með efnahvarfa 0,5%, en 3,5% í eldri bílum
sem eru án slíks búnaðar. Hér er um verulega
lækkun á koloxíðmagni í útblæstri að ræða.
Þó þetta sé talsvert umfram banvæn mörk
í andrúmslofti, hlýtur það samt sem áður
að draga verulega úr möguleikum fólks að
svipta sig lífi með þessum hætti. Talið er að
fækkun, sem orðið hefur á sjálfsvígum með
útblásturslofti bifreiða í Bandaríkjunum á
síðustu tveimur áratugum, megi öðru fremur
rekja til notkunar hreinsibúnaðar á bfia (1).
Að öllu öðru óbreyttu má því gera ráð fyrir,
að dauðsföllum af völdum koloxíðs fækki hér
á landi eftir því sem bflar án hreinsibúnaðar
týna tölunni.
SUMMARY
In the years 1971-1990 a total of 99 cases of
fatal car exhaust poisonings were registered
at the Statistical Bureau of Iceland (fig 1,
open and filled bars). Ninety four of these
cases were investigated at the Departments
of Pharmacology and Forensic Medicine,
University of Iceland (fig. 1, filled bars).
Eighty five were men and nine were women.
At least ninety of these cases were suicides.
The mean age of the group was 40.6 years
(range 16-72 years). The mortality rate was
highest in the age groups 40-59 years (table
1). In the eighties there was a steep rise in the
annual number of deaths of this sort (fig 1).
This was especially due to increased number
of fatal poisonings in the age groups 40-59
years. Carboxyhaemoglobin levels at the time
of death ranged from 0-79% (mean 71.4%,
fig 2). Ethanol was found in blood i 46 cases
(fig. 3) and drugs in 12 cases. The ethanol
concentration was in the range 0.2-3.0 %o
(mean 1.46 °/oo). The drugs most often found
were benzodiazepines and antidepressant
drugs.
HEIMILDIR
1. Clarke RV, Lester D. Toxicity of car exhaust and
opportunity for suicide: comparison between Britain
and the United States. J Epidemiol Comm Health
1987; 41: 114-20.
2. Burvill PW. The changing pattem of suicide by
gassing in Australia, 1910-1987: the role of natural
gas and motor vehicles. Acta Psychiatr Scand 1989;
81: 178-84.
3. Hansen AC. Forgiftningsdödsfald i Danmark 1983-
1987. Ugeskr Læger 1991; 153: 496-500.
4. Hansen AC. Persónulegar upplýsingar.
5. Jóhannesson Þ, Bjamason O. Dauðsföll af völdum
koloxíðs. Læknablaðið 1971; 57: 245-51.
6. Dánir 1971-1990 eftir kyni, aldri og dánarorsök
(4 stafir). Reykjavík: Hagstofa íslands, 1992
(tölvuútskrift gerð eftir dánarvottorðum).
7. Maehly AC. Analyse von Kohlenoxydvergiftungen.
Deutshe Zeitschr Gerichtl Medizin 1962; 52: 369-82.
8. Skaftason J, Jóhannesson Þ. Ákvarðanir á alkóhóli
(etanóli) í blóði. Tímarit lögfræðinga 1975; 25: 1-13.
9. Brink NG, Bonnichsen R, Theorell H. A modified
method for the enzymatic microdetermination of
ethanol. Acta Pharmacol Toxicol 1954; 10: 223-36.