Læknablaðið - 15.03.1993, Side 44

132
LÆKNABLAÐIÐ
Efniviður og aðferðir: Á tímabilinu desember 1987 til
apríl 1991 voru 82 einstaklingar á aldrinum 43-88 ár
meðhöndlaðir vegna 60 vatnshaula og 27 lyppublaðra.
Meðferðin fór fram á göngudeild við sótthreinsaðar
aðstæður. Stungið var ofarlega í vökvablöðruna með
17 G i.v. nál og allur vökvi vandlega dreginn út.
Eistað var þreifað til að útiloka æxlisvöxt og 2-4 ml
af 3% polidaconol sprautað inn og dreift um blöðruna.
Sjúklingarnir voru sendir heim 'h -1 klst. síðar. Eftirlit á
þriggja til fjögurra mánaða fresti.
Niðurslöður: Vökvamagn vatnshaula var að miðgildi
110 ml og lyppublaðra 90 ml. Eftirlit var að miðgildi
15 mánuðir fyrir vatnshaula og 12 mánuðir fyrir
lyppublöðrur. 68% vatnshaula læknaðist af einni meðferð
og 88% af tveimur meðferðum. 48% lyppublaðra
læknaðist af einni meðferð og 67% af tveimur
meðferðum. 95% sjúklinganna voru ánægðir með
árangurinn. Fylgikvillar voru: bólga (n=6), verkir (n=7)
og blæðing (n=2).
Niðurstaða: Herslimeðferð vatnshaula og lyppublaðra með
polidaconol er einföld og ódýr. Fylgikvillar er fátíðir og
árangur góður einkum hvað varðar vatnshaula.
FJÖLDI SLAGÆÐAAÐGERÐA (VEGNA
ÆÐAKÖLKUNAR) Á ÍSLANDI 1986 TIL 1990
Höfundur: Páll Gíslason, Landspítala.
Fjöldi aðgerða á slagæðum á fslandi hefur aukist mikið á
síðasta áratug, en nú eru 31 ár síðan fyrsta gervislagæðin
var sett í sjúkling hérlendis.
Ástæða þótti til að bera saman fjölda og tegundir aðgerða
hér á landi við það, sem gert er í nágrannalöndum okkar
og bera jafnframt saman þá áhættuþætti, sem áhrif hafa á
aðgerðimar.
1. Aldur þjóðarinnar: Á íslandi eru 10,5% manna 65 ára
og eldri, en hjá Svíum eru það 17,8%, Dönum 16,1%,
Norðmönnum 16,3%, en Finnum 13,2%. íslendingar eru
því ennþá ung þjóð.
2. Reykingar: Áhrifamesti skaðvaldurinn eru reykingar.
Innflutningur á tóbaki pr. íbúa á íslandi er 2,21 kg., í
Danmörku 2,76 kg., í Finnlandi 1,73 kg., í Noregi 1,12
kg. og í Svíþjóð 1,58 kg. En sé tekið tillit til fjölda þeirra,
sem reykja, gerir þetta um einn pakka af vindlingum á
dag á hvem reykingamann, nema í Noregi, hálfan pakka.
3. Aðstaða til meðferðar er góð á íslandi miðað við flest
lönd. Árið 1990 vom gerðar 401 röntgenrannsókn á
útlimaslagæðum. Slagæðaaðgerðir vom 1986: 276, en 379
árið 1990, sem gera 110 aðgerðir pr. 100 þús. íbúa 1986,
en 137 aðgerðir pr. 100 þús. íbúa 1990.
Meðalfjöldi aðgerða 1986-1990 var 302 á ári, en þær
vom 27 »embolectomiur«, 56 »endarterectomiur«, 86
gerviæðar, 37 æðaútvíkkanir og 96 aðrar aðgerðir. Það
sem eykst mest em gerviæðaaðgerðir og æðaútvíkkanir,
en aðrar aðgerðir standa í stað. Borið saman við önnur
lönd er fjöldinn eins og í Noregi og Svíþjóð, en Danir
með 40 og Finnar 47 aðgerðir pr. 100 þús. íbúa, en í
U.S.A. em þetta 250 aðgerðir.
4. Starfrænan árangur aðgerða er ekki aðstaða til að meta,
en fjöldi meiri háttar aflimana vegna blóðþurrðar er að
lokum mikilvægur mælikvarði á árangur þeirra. Aflimanir
vom alls 54 (1986: 10, 1987: 8, 1988: 15, 1989: 11 og
1990: 10) eða 10.8 per ár. Tíðni verður því 4,3 aflimanir
á 100 þús. íbúa á ári. í Finnlandi em aflimanir 1500 á ári
eða 30 á 100 þús. íbúa, sama og í Málmeyjarléni, en í
Gautaborg var talan um 34,3.
Alyktun: Það er ljóst, að fjöldi slagæðaaðgerða á eftir að
aukast, þegar þjóðin eldist. Aðgerðir hafa hingað til borið
góðan árangur, með lágri tíðni aflimana, þegar borið er
saman við aðrar vestrænar þjóðir.
ÆÐAÚTVÍKKUN OG »STENT INNLÖGN« í
ILIACA SLAGÆÐAR
Höfundar: Theodór Sigurðsson, T. Larzon, M. Frank, K A
Johnsson, B. Stemberg, Örebro, Svíþjóð.
Formáli: Æðaútvíkkun er fullgild meðferð við þrengslum
og styttri lokunum í grindarslagæðum. Að lokinni
útvíkkun er árangur þó stundum vafasamur vegna
óreglulegra eða illeftirgefanlegra þrengsla. Einnig getur
fláning (dissection) verið til staðar og valdið lokun.
Árangur úlvíkkunar við lengri lokanir er auk þess heldur
lakur. Við höfum í vissum tilfellum lagt »stent« að
lokinni útvíkkun í grindarslagæðum.
Efniviður: Á tímabilinu febrúar 1991 til mars 1992 vom
29 einstaklingar meðhöndlaðir vegna 34 æðabreytinga.
Tuttugu og fjórir höfðu »claudicatio intermittens« og
hjá fimm var veruleg hætta á aflimun. Þrengingar vom
19 (0,5-5 cm) og lokanir 15 (2-15 cm). Staðsetningar
vom: samslagæð grindar (iliaca comm) 19, ytri-
grindarslagæð (ilica ext.) 11, lærslagæð (femoralis
comm.) tvær, tvær lokanir náðu yfir samslagæð grindar
og ytri grindarslagæð. Allar aðgerðir fóm fram í
gegnum stungusár (perkutan). »Stenti« var komið fyrir
á blásningsblöðrunni og þanið út í þrengslasvæðinu.
Ábendingar vom 15 sinnum þrengsli þrátt fyrir útvíkkun,
fimm fláningar eftir útvíkkun og 14 lokanir > 2 cm.
Eftirlit fór fram eftir 1, 3, 6 og 12 mánuði. Þá vom gerðar
þrýstingsmælingar og í vafatilfellum æðamyndataka.
Niðurstöður: í þremur tilfellum tókst ekki að koma
leiðara í gegnum lokun og í tveimur tilfellum varð
segamyndun með lokun vegna fláningar. Tuttugu og níu
æðar tókst hins vegar að opna. Tuttugu og fimm tilfellum
hefur verið fylgt í sex mánuði, þar af em tvær æðar,
sem ekki tókst að opna. Tveir sjúklingar höfðu látist,
en í öðmm tilfellum (n=21) stóðu æðamar opnar. Fimm
tilfellum hefur verið fylgt í 12 mánuði og eru allar æðar
opnar. Fylgikvillar vom fláning (n=3), blæðing (n=3),
sýndargúll (pseudoaneurysm) (n=2), segamyndun og
blóðrek (n=l), hjartabilun (n=l) og hiti (n=l).
Ályktun: Hægt er að leggja »stent« í iliaca slagæðar
og sennilega bæta þannig árangur útvíkkunar í völdum
tilfellum.
BROTTNÁMSAÐGERÐIR í KVIÐARHOLI MEÐ
KVIÐSJÁ Á KVENNADEILD LANDSPÍTALANS
1991-1992
Höfundar: Arni Scheving Thorsteinsson, Auðólfur
Gunnarsson, Landspítala.
Notkun kviðsjár við aðgerðir í kvið og grindarholi hefur
færst mjög í vöxt á undanfömum ámm. Á kvennadeild
Landspítalans hefur kviðspeglun verið stunduð síðastliðna
tvo áratugi. Síðustu misseri hafa í auknum mæli verið