Læknablaðið - 15.12.1993, Qupperneq 31

LÆKNABLAÐIÐ 1993; 79: 403-408
403
Svava Þórðardóttir, Þorkell Jóhannesson
BLÝ í BLÓÐI MANNA í REYKJAVÍK
INNGANGUR
Árið 1978 lét eiturefnanefnd ákvarða blý í
blóði stúdenta, lögreglumanna í götulögreglu
og strætisvagnastjóra í Reykjavík (10
einstaklingar voru í hverjum hópi). Árið
1972 lét eiturefnanefnd einnig mæla blý í
blóði manna í nokkrum öðrum starfsstéttum.
Auk þess var reynt að meta blýmengun í
götulofti í Reykjavík (á árunum 1975-1976).
Ritgerð um niðurstöður þessara athugana
var birt árið 1979 (1). Athygli vakti, hversu
misjafnlega mikið blý var í loftsýnum frá
sama athugunarstað og hve geysilega mikið
blý var í einstökum loftsýnum. Einnig var
athyglisvert, að þéttni blýs í blóði stúdenta var
ekki marktækt önnur en í blóði lögreglumanna
eða strætisvagnastjóra og var jafnframt talsvert
meiri en búast mætti við samkvæmt dönskum
athugunum. I ritgerðinni var því sú ályktun
sett fram, að rannsaka þyrfti miklu ítarlegar,
hver grunnmengun blýs væri hér á landi.
Vaxandi áhyggjur eru einnig af því, að lítið
magn blýs geti skaðað miðtaugakerfi í fóstrum
og ungum börnum.
Skoðanir hafa ætíð verið talsvert skiptar á því
að hve miklu leyti blý í andrúmslofti utandyra,
en það er yfirleitt nær eingöngu að rekja til
útblásturs bifreiða, væri ákvarðandi fyrir
þéttni þess í blóði (1). Nú er talið að gróft
samhengi að minnsta kosti sé á milli magns
blýs í andrúmslofti og blóði (2). Jafnframt
er vitað, að truflun á myndun hemkjarna í
blóðmerg er ein næmasta vísbending um
eiturhrif blýs í líkamanum og allgott samhengi
er milli þessa og þéttni blýs í blóði (1,2).
Samstaða er nú um að magn blýs í blóði undir
100 ng/ml valdi mönnum ekki skaða (2-4,5).
Notkun á blýlausu bensíni hefur farið ört
vaxandi hér á landi á undanfömum árum
og nam árið 1991 alls 60% af heildarnotkun
Frá Rannsóknastofu í lyfjafræði. Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Þorkell Jóhannesson, Rannsóknastofu í lyfjafræði, Ármúla
30, pósthólf 8216, 128 Reykjavík.
bensíns. Magn blýs í öðru bensíni hefur einnig
verið minnkað. Jafnframt hefur blýmagn
í götulofti í Reykjavík farið jafnt og þétt
minnkandi (6). Af þessum sökum þótti
rétt að endurtaka ákvarðanir á blýi í blóði
stúdenta, lögreglumanna í götulögreglu og
strætisvagnastjóra og kanna, hvort magn blýs
í blóði þeirra hefði minnkað í samræmi við
minna magn þess í lofti.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Blóð var tekið úr bláæð í framhandlegg í
Sarstedt blóðglös með ammoníumheparíni.
Sýnin voru fryst og ge^/md þannig, uns blý
var ákvarðað í þeim. Áður en mæling hófst
voru sýnin látin þiðna og standa við stofuhita
í eina til tvær klukkustundir.
Blý var ákvarðað með anóðustrípun með
tækjabúnaði, sem áður er lýst (7). Aðferðin,
sem var notuð, er í meginatriðum eins og
aðferð Jagners og fleiri frá 1981 (8), nema
hvað húðun vinnuskauts var miðuð við
fyrri reynslu af notkun tækjabúnaðarins í
rannsóknastofunni (7). Notaður var 1 ml
af heilblóði í hverja mælingu og þynnt í
hlutföllunum 1:15 með þynningarlausn. Blýi
var safnað úr sýnalausn í 90-180 sek. og
magnið ákvarðað með staðalviðbót (50 eða
100 ng P62+). Framkvæmdar voru ein til þrjár
mælingar í sömu lausn. Síðan var ákvörðunin
endurtekin óháð þeirri fyrri. Það var gert til
að draga úr vægi breytinga á næmi og svörun
tækjabúnaðarins. Magn blýs í blóði hvers
einstaklings var reiknað sem meðaltal allra
mælinga (þriggja til sex einstakra mælinga).
Til að meta aðferðina voru gerðar nokkrar
prófanir á henni. Fyrst var skoðuð breyting
á svörun tækjabúnaðarins við mismunandi
magni staðalviðbótar. Mælingin byggist í
grúndvallaratriðum á spennubreytingum,
sem verða við oxunarhvörf málma í
kvikasilfurshúð á vinnuskauti út í lausn. Þrep,
sem koma fram á spennubreytingarferlinum.