Læknablaðið - 15.08.1995, Blaðsíða 49

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
623
Þorgils skarði, eins og hann birtist í hugskoti Sigurðar V. Sigurjóns-
sonar Iæknis.
er svo lýst í sögunni. „Porgils
var vœnn yfirlits, herðimikill og
gervilegur, hvítur á hár og hör-
und, eygður manna best, mið-
mjór og herðibreiður, þunnt hár
ogfór vel. Hann var hraustur og
harðgerr, syndur vel og hinn
mesti harðfari í hvívetna, fá-
mæltur og fastheitinn. Hvort
sem hann hét góðu eða illu, þá
var hann ör í að efna. í efri vör
var skarð það, er hann var alinn
með, því var hann kallaður
Þorgils skarði“.
Síðar segir um skaplyndi
Þorgilsar, að hann var heldur
illur viðurskiptis og vandlynd-
ur. Sálfræðingum mundi ekki
verða skotaskuld úr því að skýra
þessa skapbresti útfrá andlits-
lýtum hans, þó geðprýði hafi
ekki verið höfuðeiginleiki með
frændum hans Sturlungum.
Árið 1244 ræðst Þorgils til ut-
anferðar, að hætti höfðingja-
sona þeirra tíma og svo undar-
lega vill til að sá maður, sem
ræður fyrir skipinu heitir Eirík-
ur skarði og var norrænn
(norskur) maður. Sagan segir
okkur ekki hvort hann hafði
líka skarð, þó það sé ekki ólík-
legt. Þaðan af síður segir hún
okkur hvort skarðið hafi verið
meðfætt eða áunnið, viðgert
eða óviðgert. Eiríkur skarði
býður Þorgilsi vetursetu með
sér, þegar til Noregs kemur, en
hann er stórbokki og vill aðeins
vera með bestu mönnum. Eirík-
ur kemur honum þá fyrir hjá
manni sem Brynjólfur hét og
var talinn ríkastur maður í
Sogni. Hjá honum naut Þorgils
talsverðrar virðingar fyrir sakir
frænda sinna, en mildaðist lítið í
skapi, svipaði (barði) svein
þann er honum var fenginn til
þjónustu, og þótti vondur við
vín, en mikill gleðskapur var hjá
Brynjólfi bónda og drykkjur
stórar. Þorgils var á 18. ári, og
lítt sprottin grön, þegar hann
byrjar Noregsvist sína. Það
mundi í dag varða við lög að
veita honum áfenga drykki, en
þá höfðu menn ekki fundið upp
unglingavandamálin.
Að veturvistinni lokinni kem-
ur Brynjólfur Þorgilsi á fram-
færi við Hákon konung gamla,
en áður en hann kemur á kon-
ungs fund hafði konungur séð
hann og spurt um hann með
þessum orðum. „Myndi þessi
maður vera með þér ígœr, er við
fundumst, mikill maður og
drengilegur, fríður og bragð-
mikill og á lýti mikil í andliti og
svo ungur, að eigi mun grön
sprottin?" Um þessar mundir
var Hákon að sölsa ísland undir
norsku krúnuna og notaði til
þess allar aðferðir sem höfðingj-
ar allra alda hafa notað, svo sem
blíðmæli, mútur og hótanir, en
uppáhalds aðferð hans var að
lokka til sín höfðingja og höfð-
ingjasyni og lofa þeim gulli og
völdum, ef þeir gengju erinda
hans, en afarkostum ella, og ís-
lenskir voru þá eins og nú gin-
keyptir fyrir blíðmælum þjóð-
höfðingja hvort sem þau koma
frá Bergen eða Brussel.
Svo fer að Þorgils gerist hirð-
maður Hákonar. Árið 1246
kemur frændi hans Þórður kak-
ali til Noregs á fund Hákonar og
sagan heldur áfram.
„ Og einn dag, er þeir drukku í
konungsherbergi mœlti konung-
ur til Þórðar: „Hvílœturþú ekki
gera að lýti lians frœnda þíns?“
Hann svarar: „Þar þurfum við
herra að njóta þinna ráða, en ég
vil eigifé til spara efþér œtlið að
megi að gera. “
Konungur mælti: „Það ætla
ég að megi að gera, “ og nefndi
til lækni þann er Vilhjálmur hét.
Var þá leitað að lækninum og
urðu þeir kaupsáttir. Gerði
hann með konungs ráði að. Sat
konungur sjálfur hjá. Þóttust
menn sjá að þetta var mikil
þrekraun en Þorgils þoldi það
vel. Gréri sárið svo að Þorgils
var maður lýtalaus og var nú
maður fegri yfirlits en áður.“
Sagnfræðingur sem les þenn-