Fréttatíminn - 05.11.2010, Qupperneq 30

skriffinnsku, en satt að segja hefðum við
gott af aðhaldi bandalagsins. Efnahag
okkar er sömleiðis betur borgið þar. Um
gjaldmiðil er það að segja að við höfum
hvenær sem er átt kost á því að fastbinda
krónuna evru, eins og fjölmörg ríki gera,
meðal annars í Afríku. En þá getum við
að vísu ekki leikið okkur með krónuna í
þágu útgerðarauðvaldsins.“
Hver er skoðun þín á þjóðkirkjunni?
Stendur hún undir því nafni? Á að skilja
að ríki og kirkju?
„Ég tala ekki um aðskilnað ríkis og
kirkju. Ég vil tala um aðskilnað ríkis og
trúfélaga. Í lýðræðisþjóðfélagi, ef við vilj-
um það, og ef við viljum raunverulegt trú-
frelsi, er í grundvallaratriðum rangt að
ein tegund trúar njóti forréttinda umfram
aðrar. Ríkið sem slíkt á ekki að skipta sér
af trúmálum.“
Erum enn ráðvillt
Hugmyndir þínar um að stofna nýtt lýð-
veldi með nýrri stjórnarskrá hafa vakið
athygli. Á hverju skal byggja? Hver eiga að
vera meginmarkmið nýrrar stjórnarskrár
að þínu mati?
„Eftir hrun taldi ég eðlilegt að byrja upp
á nýtt, frá grunni. Með stofnun nýs lýð-
veldis, eins og gert hefur verið í Frakk-
landi, verða til algerlega ný tækifæri til
að huga vandlega að öllum grundvallar-
atriðum samfélagsins. Mér fannst þörf
á því og finnst enn. Slík hugsun virðist
fjarri ráðamönnum. Öll þeirra hugsun
sýnist beinast að einhvers konar hálf-
káki. Hins vegar hefur nú fundist nokkuð
svo falleg aðferð til að kalla saman þver-
skurð þjóðarinnar til að eiga fyrstu hug-
myndir að nýrri stjórnarskrá, fela stjór-
nlaganefnd að vinna úr vísbendingum
þjóðfundar og bæta við hugmyndum fyr-
ir stjórnlagaþing að vinna úr og semja
frumvarp að nýrri stjórnarskrá. Þetta er
býsna frumleg og merkileg tilraun sem
ekki má mistakast. Ég vil ekki segja hér
margt um nýja stjórnarskrá, af því að ég á
sæti í stjórnlaganefnd. Grundvallaratriði
í mínum huga eru friðhelgi mannvirð-
ingar og réttlæti, raunveruleg þrískipt-
ing valds og þar með sjálfstæði dómstóla,
tryggð þjóðareign á öllum auðlindum og
náttúruvernd höfð til hliðsjónar allri nýt-
ingu. Um þetta fjalla ég nánar í bókinni.
Ný stjórnarskrá þarf að vera nýr þjóðar-
sáttmáli um réttlátt þjóðfélag. Þjóðarsátt
er okkur nauðsyn því að „hvert það ríki
sem er sjálfu sér sundurþykkt leggst í
auðn,“ eins og haft er eftir góðum manni
sem margir þykjast taka mark á. En ný
stjórnarskrá breytir ekki hugarfari ein
og sér.“
Ekki fer á milli mála að þér er þungt um
hjarta. Þú segir til að mynda að skýrsla
rannsóknarnefndar Alþingis lýsi hnignun
þjóðar, sem lendir á villigötum, og loks
falli hennar. Hvar finnst þér þjóðin vera
stödd núna? Er hún í afneitun yfir eigin
Kunningi minn í
Sjálfstæðisflokkn-
um sagði mér
einu sinni glott-
andi að stundum
hefðu mál verið
samþykkt með
einu atkvæði
gegn 24!
ábyrgð á stöðunni eða finnst þér hún
tilbúin að halda áfram veginn?
„Já, mér rennur til rifja hvernig kom-
ið er fyrir okkur. Við erum enn ráð-
villt og höfum ekki náð áttum. En í
raun eigum við að vera þakklát fyrir
hrunið, svo undarlega sem það kann
að hljóma. Við höfðum álpast inn á
villigötur. Nú getum við snúið af þeim
götum og tekið nýja stefnu. Okkur er
satt að segja engin vorkunn. Okkur
eru allir vegir færir – ef … Ef við horf-
umst í augu við okkur sjálf og hverf-
um frá oflæti, hættum að sjá okkur
í einhvers konar stómennskudraum-
sýnum, þá eru okkur allir vegir færir.
Við eigum gott land, yfrið landrými,
gjöful fiskimið að nýta fyrir þjóðar-
hagsmuni, næga orku fyrir okkur ef
við hættum að gefa hana erlendum
auðhringum, nægt vatn, dýrmætasta
efni sólkerfisins, næg matvæli … En
við verðum að eignast hugarfarsbreyt-
ingu, eignast siðgæði og ábyrgðartil-
finningu, læra að virða reglur og aga
okkur sjálf og skilja að það er ekki
hægt að gera allt fyrir alla án þess að
kosta neinu til. Við verðum að hætta
að hafa dauðasyndir að leiðarljósi og
tileinka okkur hinar klassísku dyggð-
ir. Þær eru viska, hófstilling, hug-
rekki, réttlæti, von, trú og kærleikur.“
Jón Kaldal
jk@frettatiminn.is
Okkur eru allir vegir færir – ef … Ef við horfumst í augu við
okkur sjálf og hverfum frá oflæti, hættum að sjá okkur í einhvers
konar stómennskudraumsýnum, þá eru okkur allir vegir færir.
Bók Njarðar er skrán-
ing á persónulegum
vangaveltum hans
um íslenskt samfélag
frá því snemma á
tuttugustu öld og
fram til október
2010. Í brennidepli
eru atburðir síðustu
ára.
30 viðtal Helgin 5.-7. nóvember 2010