Kjarninn - 14.11.2013, Blaðsíða 77

04/04 kjarninn BæKUR
Vi.
Eiríkur Örn er ekki á jaðrinum, en þar er hins vegar
ljóðakverið Árleysi alda eftir Bjarka Karlsson. Frá því að
stríðið um atómskáldskapinn stóð sem hæst um árið hefur
sönnunarbyrðin snúist um 180 gráður. Það eru hinir hátt-
bundnu sem þurfa að réttlæta veru sína á skáldabekknum.
Það gerir Bjarki, greinilega meðvitaður um stöðuna. Í for-
mála gerir hann grein fyrir því að hann muni jafnvel ganga
svo langt að nota hástafi og greinarmerki! auk hinna hefð-
bundnu hátta sem svo mjög hafa látið undan síga í ljóðagerð
síðustu, ja hundrað ár eða svo.
Þau undur og stórmerki gerðust síðan að ljóðin í Árleysi
alda „rötuðu til sinna“ eins og skáldið sagði. Bókin trónir í
toppsætum metsölulistanna og hefur verið endurprentuð í
tvígang hið minnsta, sem er víst einsdæmi með ljóðabækur.
Hvað er eiginlega að gerast?
Nærtækasta (og rétta) skýringin er auðvitað sú að bókin
er alveg fáránlega skemmtileg. Hugmyndaauðgi, hnyttni
og óstöðvandi hagmælska. Þetta gleður hvern mann. Ætli
háttatalið sé ekki í uppáhaldi hjá mér. Þar sem Bjarki notar
„Afi minn fór á honum Rauð“ sem efnivið í stælingar á stíl og
kvæðum góðskálda frá Agli Skallagrímssyni til Megasar.
Hér er Davíð:
Ég heyri gegnum svefninn
með hungurverk og sút
– og hrekk alveg í kút –
en fatta að það er afi minn
sem er að fara út,
og þótt við séum snauð
hann setur hnakk á Rauð
að sækja í sárri nauð
suður á bæi sitt af hvoru
sykur jafnt sem brauð.
Og Jón Helgason:
Lít ég í dysjum líflaus bein
lotin af þrekuðum hræjum.
Gerðu sér veislu vargur og hrafn
veglega af úldnum tægjum,
saman við bæði sykur og brauð
seint að þeim rétti vér hlæjum
því sagt er að enn gangi afi minn
aftur þar suður á bæjum.
Svona getur Bjarki haldið lengi áfram. Og gerir.
Aðeins tvennt getur hann ekki.
Eins og öðrum verulega flinkum skáldum sem taka sig
smá alvarlega reynist honum ókleift að yrkja liprar limrur.
Þær eru sumar býsna fyndnar hjá honum (enduryrking
Bjarka á Höfuðlausn undir limruhætti er til dæmis sniðug)
en alltaf aðeins of knosaðar, aðeins of „lærðar“. Ætli þetta
sé ekki svipaður vandi og að Sinfóníuhljómsveitum er lífsins
ómögulegt að „grúva“.
Já, og svo getur hann ekki verið alvarlegur. Eða kannski
leyfir formið það hreinlega ekki. Bjarki reynir þó. Yrkir ljóð
um hroðalegt glæpamál, eftirmæli um unga stúlku sem var
fórnarlambið. En það virkar bara ekki. Það er mikilvægt að
hann hafi reynt og sýnt okkur afraksturinn.
Niðurstaða: Ljóð eru snilld. Þau hrista okkur. Stundum úr
hlátri, stundum úr vanagírnum, stundum til að vekja okkur,
stundum í pirringi yfir því að skilja ekki hvur fjárinn er
þarna á ferðinni. Brosið í heilaberkinum er stundum fölskva-
laust, stundum kaldhæðið glott, stundum barna- eða bjána-
legt. En mikið er nú hollt að brosa.
Af hverju les maður ekki ljóð?
Það er spurningin.