Dagblaðið Vísir - DV - 21.09.2007, Qupperneq 12

föstudagur 21. september 200712 Helgarblað DV
„Þetta mál hafði þau áhrif strax í upp-
hafi að markaðurinn með gömlu
verkin hrundi algjörlega. Hin verkin
héldust meira óbreytt, en það er fyrst
núna sem þetta er að komast aftur
í eðlilegt horf,“ segir Tryggvi P. Frið-
riksson listmunasali um afleiðingar
málverkafölsunarmálsins á íslenskan
málverkamarkað.
Málverkafölsunarmálið, er eitt
stærsta fölsunarmál sem komið hef-
ur upp á Norðurlöndunum. Verkin
sem upphaflega voru til rannsóknar
vegna gruns um fölsun eru allt að níu
hundruð talsins.
Kærur vegna hinna fölsuðu mál-
verka bárust lögreglunni fyrst árið
1997 og við árslok það ár voru 27 verk
til rannsóknar. Grunsemdir höfðu
vaknað um að ekki væri allt með
felldu en málið hafði verið til umræðu
í listaheiminum í töluverðan tíma. Ól-
afur Ingi Jónsson, forvörður hjá Lista-
safni Íslands fékk myndirnar til sín til
rannsóknar og skar úr um hvort þær
væru falsaðar eða ekki.
Pétur Þór dæmdur
Árið 1998 var gefin út ákæra á
hendur Pétri Þór Guðmundssyni
sem þá var eigandi og framkvæmda-
stjóri Gallerí Borgar. Málið var höfð-
að vegna þriggja mynda sem voru
merktar Jóni Stefánssyni en þær voru
málaðar af dönskum listmálara. Það
þótti sannað í Héraðsdómi Reykjavík-
ur að búið væri að strika nafn danska
málarans út. Pétur var dæmdur í sex
mánaða fangelsi í Héraðsdómi fyrir
að hafa selt umrædd verk.
Eftir að dómurinn féll í máli Pét-
urs héldu fölsuðu málverkin áfram að
koma til sérfræðinganna sem rann-
sökuðu verkin. Sérfræðingar höfðu
á orði um að verkin væru mjög illa
fölsuð og lítill metnaður hafi verið
settur í þau.
Aftur ákærður
Eftir að hafa afplánað fyrri dóminn
var Pétur aftur ákærður ásamt Jónasi
Freydal vegna nýrra gagna sem fram
komu í málinu. Héraðsdómur dæmdi
þá til fangavistar en þeim úrskurði var
áfrýjað til Hæstaréttar. Miðvikudaginn
19. maí árið 2003 voru þeir sýknaðir
fyrir aðild sína að málinu. Jónas hafði
áður verið dæmdur í fjögurra mán-
aða skilorðsbundið fangelsi í Hér-
aðsdómi Reykjavíkur en Pétur hafði
fengið sex mánaða skilorðsbundinn
dóm. Dómnum þótti sannað að tvö
málverk sem hann seldi væru fölsuð.
Í dómi Hæstaréttar sagði að álitsgerð-
ir sérfræðinga sem fengnir voru til
að meta verkin væru ótækar. Ástæð-
an var sú að sérfræðingarnir störfuðu
hjá Listasafni Íslands sem var einn
kærenda í málinu. Þess vegna var
ekki hægt að sanna sekt þeirra Péturs
og Jónasar.
Fölsuð málverk eru enn að koma
til sérfræðinga og hefur listaheimur-
inn varla beðið þess bætur síðan.
Mikil tortryggni
Tryggvi P. Friðriksson listmuna-
sali hjá Gallerí Fold segir málið hafa
haft gífurleg áhrif á listaverkamarkað-
inn hér á landi. Tryggvi segir erfitt að
meta hvernig listaverkamarkaðurinn
stæði í dag, ef málið hefði ekki kom-
ið upp.
„Þetta mál hafði þau áhrif strax í
upphafi að markaðurinn með gömlu
verkin hrundi algjörlega. Hin verk-
in héldust meira óbreytt, en það er
fyrst núna sem þetta er að komast
aftur í eðlilegt horf. Verðið á verkun-
um hrundi og fólk hélt mikið aftur af
sér við að kaupa og selja verk. Það var
mikil tortryggni í gangi. Þegar verst lét
var rúmlega helmingslækkun á veltu
á listaverkauppboðunum. Í ár sjáum
við fram á að ná sambærilegri veltu
og árið 1997,“ segir hann og bætir við:
„Þetta er búið að vera niðurlæginga-
tímabil íslenskrar listasögu.“
Fólk missti áhuga
Allt að níu hundruð verk hafa ým-
ist verið staðfest fölsuð, eða sterk-
ur grunur leikur á um þau hafi verið
fölsuð. „Reynist sú tala vera rétt, þá er
búið að plata rosalega marga Íslend-
inga. Ég þekki sjálfur um mjög marga
sem hafa verið plataðir og þó að það
sé ekki þeim sjálfum að kenna, þá er
það rosalega niðurlægjandi að láta
plata sig. Það sögðu mér margir að
þeir væru hreinlega búnir að missa
áhuga á því að kaupa og selja verk
vegna þessa máls,“ segir hann.
Horfurnar á listaverkamarkaðn-
um er ágætar nú um stundir að mati
Tryggva.
„Pétur Þór Gunnarsson er reyndar
að opna nýtt gallerí á næstunni, en ég
býst við því að hann verði undir mjög
sterku eftirliti“ segir Tryggvi P. Frið-
riksson listmunasali.
Gömul falsverk koma aftur
Jafnvel þó svo markaðurinn hafi
rétt úr kútnum og trúverðugleiki ís-
lenskra listaverka hafi aukist á ný, þá
er vandamálið enn þá til staðar. Verk
sem hafa reynst fölsuð eða eru grun-
uð um að vera fölsuð er ekki tekin af
eigendum sínum, heldur eru gífur-
lega mörg þeirra í vörslu út um allan
bæ. Tryggvi segir þetta ástand geta
verið afar varhugarvert. „Verkin geta
komið inn á markað aftur ef menn
halda ekki aftur af sér. Til dæmis
lenntum við í því árið 2003 að verk úr
tæplega þrjátíu ára gömlu fölsunar-
máli komu aftur á markað. Þau höfðu
verið í vörslu manns, sem vissi vel að
þau væru fölsuð og ætlaði aldrei að
gera neitt annað en að eiga þau sjálf-
ur. Svo þegar hann féll frá og búið
hans var leyst upp, þá fóru ættingjar
mannsins að koma verkum í umferð
sem þau vissu ekki betur en að væru
ófölsuð.“
Allir töpuðu
Engin verk eftir núlifandi lista-
menn hafa verið fölsuð og seld á
markaði, svo vitað sé til. Tryggvi telur
þó ekki að nokkrir listamenn eða lista-
verkasalar öðrum fremur hafi hagn-
ast á því ótrygga ástandi sem skapað-
ist í kjölfar málsins. Þó svo hægst hafi
verulega á viðskiptum með verk eftir
gömlu meistarana sem voru fölsuð,
þá jókst ekki sala á verkum eftir núlif-
andi listamenn. Eðlilega eru nokkrar
sveiflur á listaverkamarkaðnum, en
að mati Tryggva stjórnast þær frekar
af tísku en efnahagsástandi í landinu
hverju sinni. „Ég held að það sé blóm-
leg tíð framundan og ef við fáum að
vera í friði, þá hlýtur leiðin að liggja
bara upp á við. Málverkið er búið vera
í rosalegri alþjóðlegri sókn, sölumeti
eru slegin á málverkauppboðum er-
lendis í hverjum mánuði.“
Merktu ómerktar myndir
Tryggvi hefur sínar hugmyndir um
hvernig málvekafölsunarmálið kom til
í upphafi. „Ég geng út frá því að Pétur
Þór sé sekur, elstu falsanirnar ná aft-
ur til loka níunda áratugarins en síð-
an jókst þetta smám saman. Pétur Þór
yfirtók galleríð á árunum 1992 til 1993
og þá fór þetta alveg á fullt þar til þetta
var stoppað árið 1997. Þessar falsan-
ir eru svo margháttaðar. Ég er viss um
að þetta mál byrjaði þannig að menn
fóru að merkja myndir sem þeir vissu
að voru eftir fræga listamenn, en voru
ómerktar. Síðan þróaðist það þannig
að menn fundu myndir sem líktust
verkum eftir frægara málara og gætu
hafa verið eftir þá. Menn tóku því upp
á að merkja þær einnig. Þannig vatt
þetta mál upp á sig.“
valgeir@dv.is, einar@dv.is
Listaverkamarkaðurinn á Íslandi er núna fyrst að rétta úr kútnum eftir málverkafölsunarmálið mikla. Tíu ár
eru liðin síðan málið kom upp á yfirborðið. Málverk eftir gömlu meistara íslenskrar myndlistar voru fölsuð og
hundruð kaupenda voru blekkt. Tryggvi P. Friðriksson listmunasali segir marga hafa orðið afhuga listaverk-
um, en nú séu horfur á betri tíð.
Falsað Jóni stefánssyni
listmálara var eignaður
heiður af þessu málverki
eftir danskan listmálara.
tryggvi p. friðriksson
heldur á verkinu.
lok niðurlægingar
FAlsAður KjArvAl
greinilegur munur er á eftirmyndinni
af málverki Kjarvals.
KjArvAl
Ósvikið málverk eftir
Jóhannes Kjarval
KrAFs
Nafni Jóns stefánssonar, listmálara hefur
augljóslega verið bætt við þetta málverk.