Dagskrá: tímarit um menningarmál - 01.01.1958, Blaðsíða 31

fóta sig í tilverunni eða leit Pirand-
ellos að sjálfinu eða hinni sönnu ver-
und, þegar við viljum gefa hugmynd
um vandamál fyrstu eftirstríðskyn-
slóðarinnar — en önnur listaverk og
ekki síðri, sem voru skrifuð á þessum
árum — Heilög Jóhanna Shavvs,
Plógurinn og stjörnurnar eftir Séan
O’Casey og fleiri.
En svo mjög sem expressionisminn
þykir einkenna eftirstríðstímann hafa
helztu fulltrúar hans þó mikið lært
af eldri bókmenntum, fyrst og fremst
Strindberg. A hinn bóginn hafa þau
ár, sem Bertolt Brecht var í læri hjá
þeim, haft sín áhrif að móta „episka“
leiklist og leikritun hans, og Friedrich
Diirrenmatt, sá af ungum höfundum
á þýzku, sem nú vekur hvað mesta
athygli, er vel heima í tækni express-
ionistanna og Brechts, hversu ólíkur
hann annars er hinum síðarnefnda.
Aðra lærisveina getum við fundið í
Ameríku, hjá helztu forvígismönnum
hins svokallaða „ameríska skóla“, t. d.
Tennessee Williams (þar sem kvik-
myndirnar og Freud hafa einnig haft
sín áhrif).
Eða ef við byrjum aðeins fyrr og
reynum að rekja þróun frá nýróman-
tík og symbólisma, þá er t. d. auð-
velt að finna skyldleika með Ijóðræn-
um lýsingum írans J. M. Synges og
Spánverjans Garcia T,orca á alþýðu-
íólki landa sinna. Né heldur er erfitt
að finna sameiginleg einkenni með
orðsnillingum eins og Frökkunum Jc-
an Giraudoux og Paul Claudel og
Bretunum T. S. Eliot og Christopher
Fry (Maxwell Anderson má kannski
fylgja með þarna). Þeir Eliot og Clau-
del eiga trúna sameiginlega, en ann-
dagskrá
ars er afstaða þessara skálda til lífs-
ins og efnismeðferð of ólík til þess, að
þeim verði skipað í einn flokk. í Bret-
landi hafa menn talað um „poetic
drama“ og talið Eliot þar höfuðpaur.
Enn í dag skrifa menn leikrit, sem
uppfylla þær kröfur, sem gerðar voru
um piece bien fait eða well made play,
hvort sem menn nú fylgja hinni real-
istisku erfðavenju, sem svo er kölluð
(t. d. Bretinn Rattigan í flestum verk-
um sínum eða Eugene O’Neill í De-
sire under the Elms eða ítalinn Ugo
Betti t. d. í Drottningin og uppreisn-
armennirnir) eða höfundur stendur á
klassiskum grunni, t. d. Frakkinn Je-
an Anouilh, sem hefur Moliére æ meir
í augsýn.
Epísk leikritun, poetic drama, amer-
ískur skóli, þetta eru aðeins fá heiti,
við getum bætt við öðrum: experimen-
tal theatre (höfundar eins og Jam-
es Barrie og J. B. Priestley), sósíal-
realismus (sem ríkja mun í Rúss-
landi), théatre absurde, verk avant-
gardistanna í París á þessum áratug
o. fl. Og hér erum við þó aðeins að
tala um evrópska erfð og þróun (og
ameríska, sem er af sama toga spunn-
in), en leiðum hjá okkur að minnast
á leikritun ýmissa austurlandaþjóða.
sem einnig eiga sér aldagamlar erfð-
ir. Og jafnframt eru nýjar álfur farn-
ar að láta til sín heyra (sbr. leikrit
Astralíumannsins Ray Lawlers, „The
Summer of the Seventeenth Doll“,
sem þó er nýstárlegra að umhverfi
(milieu) og anda en að efni eða formi).
Sem sagt blessuð fjölbreytni. Hins
vegar varla hægt að segja, að ein
stefnan eða tegundin ríki annarri
fremur. Að sumu leyti þykir „epísk“
$9