Fréttatíminn - 02.05.2014, Blaðsíða 11

vexti og óttast hafði verið
sem er jákvætt fyrir fjármál
hins opinbera sem þarf ekki
að greiða eins mikið í ellilíf-
eyri og hefur skatttekjur af
fleira fólki sem vinnur fyrir
háum launum. Þess vegna
muni fjölgun eldra fólks ekki
íþyngja jafnmikið og óttast
var í þeim þjóðfélögum þar
sem mikið er um velmennt-
að og vel sett eldra fólk.
En varðandi þá sem eru
á þessum aldri og hættu
námi eftir framhaldsskóla
eða áður en honum lauk er
staðan önnur. Fólk í þeirri
stöðu sér ekki fram á sér-
staklega góða tíma á sjötugs-
og áttræðisaldri. Starfsfólk
í atvinnugreinum þar sem
nægt framboð er af vinnuafli
og lág laun eru í boði er mun
líklegra til að setjast í helgan
stein um leið og eftirlauna-
aldri er náð. The Economist
veltir upp þeim möguleika
að samfélagið fari að líta
hornauga það fólk sem
hættir að vinna og fer að
framfleyta sér fyrir lífeyri úr
opinberum sjóðum á sama
tíma og jafnaldrarnir sem
standa betur fjárhagslega og
eru betur menntaðir halda
áfram að vinna og greiða
skatta langt fram á elliárin.
Þessi þróun muni þannig
ýta undir ójöfnuð og breikka
enn bilið milli ríkra og fá-
tækra. Þeir sem halda áfram
að vinna vellaunuð sérfræði-
störf í ellinni halda áfram
að spara og mynda eignir
meðan þeir sem fara að lifa á
lífeyrinum sínum og ganga
á það litla sem tókst að spara
af lágu launum.
Þetta mun enn auka sam-
þjöppun eigna hjá þeim best
menntuðu og tekjuhæstu
og leiða til þess að stærri
sneið af auðæfum heimsins
en nokkru sinni áður mun
erfast til næstu kynslóðar
– þ.e.a.s. til þeirra meðal
næstu kynslóðar sem eru
afkomendur velmenntaðs og
efnaðs fólks. Þannig dýpkar
stöðugt gjáin milli þeirra
sem verða ofan á og hinna
sem verða undir. Ungt fólk
sem nær ekki að mennta
sig og verða samkeppnis-
hæft á vinnumarkaði mun
eiga erfitt með að komast í
„vinningsliðið“ þar sem fólk
heldur fullum afköstum og
er verðmætur starfskraftur
með góð laun langt fram á
elliárin.
Áhrifaríkur og skamm-
sýnn þrýstihópur
Hvernig eiga samfélögin að
bregðast við þessari þróun?
Boltinn er hjá ríkisstjórnum
og þeim sem móta hina opin-
beru stefnu. Hins vegar er
gamla, velmenntaða og auð-
uga fólkið sjálft í þeirri stöðu
að hafa ákaflega mikil áhrif
á hvaða stefnu samfélagið
tekur. Hækkandi meðal-
aldur þýðir jú að eldra fólkið
verður enn fjölmennari og
sterkari þrýstihópur en áður.
Í lýðræðisríkjum er reynslan
sú að eldra fólk tekur virkari
þátt í stjórnmálum og tekur
frekar þátt í kosningum en
það sem yngra er. Margt
bendir til þess að í auknum
mæli taki forgangsröðun
mið af hagsmunum þessa
hóps og að lög sem sett eru
séu hagstæð eldra fólki sem
hefur úr miklu að spila.
Í Bandaríkjunum hafa
útgjöld ríkisins í málaflokka
sem gagnast ungu fólki og
fátækra verið skorin harka-
lega niður. Það hefur hins
vegar ekki verið pólitískt
vinsælt að taka upp tekju-
tengingar í opinbera líf-
eyriskerfið og heilbrigð-
iskerfið í staðinn fyrir að
veita öllum sömu réttindi
óháð efnahag. Með tekju-
tengingum væri verið að
tryggja rétt þeirra sem
standa verst og eru háðir
opinberu kerfunum en
skerða um leið réttindi
þeirra sem hafa hærri
tekjur og eiga meiri eign-
ir. The Economist telur
að áhrif eldra, vel setta
fólksins eigi þátt í því að
ekki er pólitískur vilji til
að gera slíkar breytingar.
Að sama skapi er ekki
hljómgrunnur meðal
þessa hóps fyrir því að
samfélögin nýti nú tæki-
færin sem gefast til þess
að ráðast í langtímafjár-
festingar meðan vextir
eru óvenjulega lágir á
alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum. Eldra fólkið
vill víðast hvar skatta-
lækkanir sem koma því
sjálfu vel.
Og niðurstaða blaðsins
er sú að þrátt fyrir þau
margvíslegu jákvæðu
áhrif sem fylgja því á líf
einstaklinganna sjálfra
og fyrir samfélagið að
velmenntað, efnað fólk
haldi fullri virkni og þátt-
töku í þjóðfélaginu leng-
ur en áður muni þetta
þrátt fyrir allt stuðla að
dvínandi hagvexti. Ekki
vegna þess að ellilífeyris-
greiðslur sligi samfélög-
in. Heldur vegna þess að
þótt gamla, velmenntaða
og efnaða fólkið eigi
framtíðina fyrir sér í
stjórnmálunum virðist
þessi hópur ekki hafa
sérstaklega mikinn
áhuga á framtíðinni.
Pétur Gunnarsson
petur@frettatiminn.is
Varðandi þá sem eru á þess-
um aldri og hættu námi eftir
framhaldsskóla eða áður en
honum lauk er staðan önnur.
Fólk í þeirri stöðu sér ekki
fram á sérstaklega góða tíma
á sjötugs- og áttræðisaldri
fréttaskýring 11 Helgin 2.-4. maí 2014
Háskólabærinn Akureyri
Skóli er ekki aðeins hús, ekki aðeins upplýsingar og fræðsla.
Skóli er samfélag.
Háskólinn á Akureyri er litríkt samfélag fræðimanna og nemenda sem
hefur sett mikinn svip á höfuðstað Norðurlands. Stærð samfélagsins
gerir það að verkum að vægi hvers og eins er meira en þekkist í stærri
skólum. Við hlökkum til að taka á móti þér og sjá þig vaxa og springa
út í Háskólanum á Akureyri.
Umsóknarfrestur til 5. júní unak.is