Fréttatíminn - 28.02.2014, Qupperneq 22

Bollurnar eru komnar
í Sveinsbakarí
Glæsilegt og
ölbreytt úrval af vatnsdeigs
og gerbollum
Verið velkomin
www.sveinsbakari.is
Skipholti, Hólagarði og Arnarbakka. Sími: 557 2600
Þ
að er ekki hægt að móta
okkur öll í sama mótið, við
verðum að fá viðurkenn-
ingu eins og við erum. Því
fagna ég þeirri vakningu
sem átt hefur sér stað í umræðunni
um einhverfu á undanförnum tveimur
árum,“ segir Jóhanna Vigdís Arnardóttir
sem leikur í uppfærslu Borgarleikhúss-
ins á verkinu Furðulegt háttalag hunds
um nótt sem er samið eftir samnefndri
sögu sem sló í gegn um heim allan fyrir
fáeinum árum. Hún fjallar um fimm-
tán ára dreng með einhverfuröskunina
Asperger sem finnur hund nágranna
síns dauðan einn morguninn og ákveður
að komast að því hver drap hann.
Leikarahópurinn kynnti sér vel ein-
hverfu og Asperger við undirbúning
uppsetningarinnar. „Aðalpersónan er
mjög blátt áfram, getur ekki logið og er
með þráhyggju og sértækt áhugamál
sem er stærðfræði,“ útskýrir Jóhanna
Vigdís. „Persónan er að sjálfsögðu pínu
klisjukennd og dálítið í þeim anda sem
við upplifum aspa, sérkennilegir snill-
ingar með sérgáfu eins og í Rain Man,“
segir hún. „Staðreyndin er sú að alls
ekki allir aspar eru með snilligáfu og
það hlýtur að vera dálítið erfitt fyrir
aspa með enga snilligáfu að vera „bara
venjulegur“ aspi. Hins vegar held ég að
flestir aspar eigi það sameiginlegt að
vera með einstaka hæfni í að einbeita
sér að einhverju tilteknu og þannig verði
snilligáfan oft til,“ segir hún. „Ég held
að mörg okkar myndu vilja vera haldin
þeim eiginleika, að geta einbeitt okkur
með þessum hætti,“ bætir hún við og hlær.
Þorvaldur Davíð Kristjánsson leikur aðal-
söguhetjuna. Hann viðaði að sér miklum
upplýsingum um einhverfu og Asperger og
miðlaði jafnframt til hinna í leikhópnum. „Það
hjálpaði honum mikið, og okkur öllum, því það
er mjög erfitt fyrir okkur „venjulega“ fólkið
að setja okkur í spor aspans og skilja hvernig
hugur hans virkar. Það er öruggleg mjög erfitt
að fóta sig í heiminum þegar maður er á þessu
rófi, sérstaklega þegar það er orðið hamlandi.
Þessi eiginleiki aspanna, að eiga erfitt með að
ljúga og skilja ekki kaldhæðni... það væri æðis-
legt ef allir væru þannig, ætli heimurinn væri
ekki bara betri þá?“ segir hún og hlær. „Það
er nefnilega svo frábært með þá aspa sem ég
hef hitt að þeir skilja ekki tilganginn í því að
setja hluti fram í kaldhæðni. Þeir skilja ekki
hvers vegna maður segir eitt og meinar annað.
Þetta er náttúrulega bara svo gáfulegt,“ segir
hún. „Fólk gæti haldið að þetta væri einhver
einfeldni en það er það sannarlega ekki. Eigin-
lega svolítill tærleiki og heiðarleiki.“
Umræðan mikilvæg
Jóhanna Vigdís segir umræðuna um ein-
hverfu og Asperger mjög mikilvæga. „Ég hef
heyrt af unglingsstelpum sem hafa ekki fengið
greiningu fyrir en allt er komið í óefni því
stelpur virðast eiga auðveldara með að sigla í
gegnum bernskuna og skólakerfið án þess að
nokkur átti sig á því að þær séu ef til vill á ein-
hverfurófi. Þær lýsa því hins vegar að um leið
og þær fengu greiningu hafi allt orðið miklu
betra, þær fengu þar með viðurkenningu á því
hverjar þær væri – og höfðu leyfi til að vera
þannig,“ segir hún. „Þegar greiningin var kom-
in var eins og einhver segði: „Þetta er allt í lagi,
þú mátt bara vera eins og þú ert,“ segir hún.
„Þetta er kannski eins og með alla aðra
minnihlutahópa. Við þurfum að berjast fyrir
því að allir fái að vera eins og þeir eru. Við
þurfum að vera vakandi fyrir því að við erum
öll mismunandi og við þurfum öll að vera í
sama liði og berjast fyrir því að það sé leyfi-
legt. Það þýðir ekki að þeir sem eru í tiltekn-
um minnihlutahópi þurfi sjálfir að berjast fyrir
réttindum sínum, svo sem transfólk, svo ég
nefni eitthvað, heldur verðum við öll að berjast
fyrir réttindum þeirra,“ segir hún.
Jóhanna tekur skólakerfið sem dæmi. „Ég
held að skólakerfið hljóti að fara að breytast.
Það hentar alls ekki öllum að sitja í bekk og
þegja í 40 mínútur og láta troða ofan í sig ein-
hverjum vísdómi. Það hentar sumum, en ekki
öllum. Og það á þá bara að vera í lagi, fólk
er ekkert verra þótt það henti þeim ekki það
kennslufyrirkomulag sem hefur verið við lýði
fram til þessa. Ég hef trú á því að þetta fari
að breytast. Við erum komin með svo mikið
af börnum með einhverjar greiningar að það
Ég held að
skólakerfið
hljóti að
fara að
breytast.
Það hentar
alls ekki
öllum að
sitja í bekk
og þegja
í 40 mín-
útur og
láta troða
ofan í sig
einhverjum
vísdómi.
„Þetta er kannski eins og með
alla aðra minnihlutahópa.
Við þurfum að berjast fyrir
því að allir fái að vera eins
og þeir eru. Við þurfum að
vera vakandi fyrir því að við
erum öll mismunandi og við
þurfum öll að vera í sama liði
og berjast fyrir því að það
sé leyfilegt,” segir Jóhanna
Vigdís sem leikur í nýju verki
í Borgarleikhúsinu, Furðulegt
háttalag hunds um nótt, þar
sem aðalpersónan er 15 ára
drengur með Asperger heil-
kenni. Leikritið verður frum-
sýnt 8. mars næstkomandi.
Mynd Hari
Sigríður Dögg
Auðunsdóttir
sigridur@frettatiminn.is
22 viðtal Helgin 28. febrúar - 2. mars 2014