Sveitarstjórnarmál - 01.12.1942, Page 13

SVEITARSTJÓHNARMÁL
35
Fátækraframfærslan 1940.
A árinu 1939 nam fátækraframfærslan
á öllu landinu kr. 2 970 487.00, en á ár-
inu 1940 nam framfærslan 2 millj. 560
])ús. 855 kr., eða var rúmlega 403 þús. kr.
minni en 1939.
í árslok 1939 voru hér í landinu 217
sveitarfélög, þ. e. 8 kaupstaðir, 12 kaup-
tún með yfir 500 íbúa og 197 hrepps-
l'élög og smærri þorp.
Á árinu 1940 var einum stórum hreppi
skipt, svo hreppunum fjölgaði um einn.
ÁTar það Geithellnahreppur í Suður-Múla-
sýslu, sem skipt var í 2 hreppa: Geit-
hellnahrepp og Búlandshrepp.
Eru þannig í árslokin 1940 alls i land-
inu 218 sveitarfélög.
Kaupstaðirnir 8 bera vitanlega eins og
áður allan meginþunga framfærslunnar,
cn hún skiptist í aðaldráttum þannig
1940:
Reykjavík ............... kr. 1 241 440
Áðrir kaupstaðir (7) .... — 578 350
Kauptúnin (12) .......... 279 309
Kaupst. og kauptún samt. kr. 2 099 105
Önnur sveitarfélög (198) 407 690
Samtals kr. 2 560 855
Al' þessu sést, að Reykjavíkurkaup-
staður einn hefur þetta ár borið um helm-
ing allrar fátækraframfærslu landsins,
eða um 48l/2% (53% 1939).
Kaupstaðirnir allir, þar með talin
Reykjavík og stóru kauptúnin, liera ta3])-
lega % allrar fátækrahyrðarinnar ('Y-
1939), en hin sveitarfélögin, 198 að tölu,
hera rúmlega Vé hluta hennar (Vi 1939).
Við útreikning jöfnunarfjárins er farið
að Vi hluta eftir fólksfjölda og þá aðeins
miðað við fólk á aldrinum 18—00 ára,
eða það, seni kalla má vinnufært fóll<.
Samkvæmt skýrslunum, sem um þetta
hárust, var fólk á þeim aldri hér á landi
á árinu 1939 samtals 03 480, en á árinu
1940 samtals 64 752, svo að fólki á þess-
um aldri virðist hafa fjölgað á árinu
u.m 1272.
Skiptist mannl'jöldi ])essi þannig, að i
kaupstöðum og kauptúnum eru 38 278,
eða 900 fleira en 1939, en í hreppunuin
20 474, eða 306 manns fleira en 1939.
Fátækrahyrði kaupstaðanna var 1940
eins og hér segir, talið í þús. króna:
Reyltjavík ....... kr. 1 241
Hafnarfjörður .. — 149
Vestmannaeyjar . — 104
ísafjörður ......... - 100
Siglufjörður .... — 83
Akureyri ........... — 80
voru aðallega fólgin í að leysa úr stór-
deiluin út af vígaferlum og fjárþrætum
höfðingja, og löggjafarvald þess var
auðvitað takmarkað við þessi viðfangs-
efni. Það er ekki fyrr en á 12. öld, sem
fer að hera verulegá á stórhöfðingjum,
sem fara að sölsa undir sig miklar jarð-
eignir og mörg goðorð.
Eitthvert erfiðasta viðfangsefnið í sam-
bandi við rannsóknirnar á uppruna og
starfssviði hreppanna er um trygging-
arnar á nautpeningi og hæjarhúsum í
hreppunum. Hvenær og af hvaða orsök-
um er það lil orðið og hvernig stendur á
])ví, að það hverfur úr sögunni? Senni-
lega hafa jiær horfið á siðari hluta 13.
aldar, því að talið er, að Grágás sé skráð
í kringum miðja 13. öld, og eru trygg-
ingarlögin j)á enn í gildi, en hvergi er
minnzt á þau í Jónsbók. Tryggingarlögin
eru vitanlega í þeim tilgangi sett að koma
í veg fyrir, að menn fari á vonarvöl. Sýna
þau lög, að mikill jöfnuður hefur rikt
uin þær mundir, sem þau eru sett.