Sveitarstjórnarmál - 01.04.1975, Page 40

Hér er átt við mál, er varða meiri háttar ráðstafanir
gagnvart börnum eða forráðamönnum þeirra. Dæmi
um slík mál er svipting foreldravalds, taka barns af
lieimili, krafa um, að barn skuli flutt frá fósturfor-
eldrum, vistun barns á upptökuheimili eða vistheim-
ili gegn vilja forráðamanna, sjá nánar 13. og 14. gr.
laga um vernd barna og ungmenna.
Nú er það svo með þessi og önnur álíka viðkvann
og vandmeðfarin mál, sem auk beldur böfða til frum-
lægustu mannréttinda, að mestu varðar, að öll máls-
meðferð sé bin vandaðasta. Ég vil skilja á milli
tveggja meginþátta í meðferð þessara mála. Ft'rri
þátturinn lítur að sem n;íkvæmustum athugunum á
eðli málsins, eða leiða til faglegs rökstuðnings fyrir
því, að nauðsyn beri til að grípa til svo róttækra
aðgerða, sem um er að ræða í þessum málaflokki.
Þessum þætti tel ég bezt vera borgið í liöndum sér-
fræðinga, félagsráðgjafa, lækna, sálfræðinga og ann-
arra starfsmanna, sem eru í aðstöðu til að setja sig
sem gleggst inn í málsatvik.
Síðari þáttur í meðferð og afgreiðslu úrskurðar-
málanna lýtur að þeirri sjálfsögðu skyldu að gæta til
hins ýtrasta lögverndaðs réttar einstaklingsins. Með
sviptingu foreldravalds, svo dæmi sé tekið, er réttur
foreldra skertur í grundvallaratriðuni. Slík réttar-
skerðing er hins vegar talin nauðsynleg vegna meiri
réttar annars einstaklings, nefnilega barnsins, til
þroskavænlegs lífs. Þessi síðari þáttur í afgreiðsu úr-
skurðarmála, sem einvörðungu lítur að réttarhlið máls-
ins í þröngri merkingu, er sem kunnugt er í höndum
barnaverndarnefndar. Er þá einnig gert ráð fyrir, að
embættisgengur lögfræðingur eigi sæti í nefndinni.
Að öðrum kosti skal héraðsdómari, í Reykjavík borg-
ardómari, taka sæti í nefndinni, þegar afgreidd eru
mál af þessu tagi.
Ég vil gera að tillögu minni, að Jtað verði kannað,
með hvaða hætti leysa megi barnaverndarnefnd af-
hólmi, hvað snertir Jtennan síðari þátt í meðferð úr-
skurðarmálanna. Helzt hallast ég að því, að dómstól-
um verði falin framkvæmd þessa þáttar. Ymislegt
Jtyrfti að kanna í því sambandi, t. d. hvort gera yrði
ráð fyrir sérstökum dómi, sem að meiri hluta væri
skipaður lögfróðum mönnum, en að rninni hluta sér-
fræðingum um velferðarmál barna.
Endurskoðun tímabær
Niðurstaðan af þessum sundurlausu þankabrotum
um hlutverk barnaverndarnefndar í Ijósi nýrra
starfshátta í félagslegri þjónustu er samkvæmt ofan-
sögðu á þá leið, að fyllilega sé tímabært að taka
skipan barnaverndarmála til gagngerrar endurskoð-
unar. Barnaverndarnefndir hafa gegnt mjög mikil-
SVEITARSTJÓRNARMÁL
vægu hlutverki og gera svo enn. En vart er nema eðli-
legt, að sú skipan, sem í grundvallaratriðum hefur
lialdizt óbreytt um fjögurra áratuga skeið, þjóni ekki
lengur til fullnustu Jreim tilgangi, sem lienni var
upphaflega ætlað. Þörfin er enn sú sama, sú skylda
Jjjóðfélagsins að gæta í hvívetna hagsmuna yngstu
borgaranna. En margvíslegar breytingar á síðari ár-
um, ekki sízt aukinn skilningur almennings og stjórn-
valcla á mikilvægi öflugrar félagslegrar Jrjónustu, hafa
gert það mögulegt að mæta þessari Jrörf á markvissari
hátt en barnaverndarnefndum er kleift. Sá tfnii er
sem betur fer liðinn, að minnsta kosti í hinum öflugri
sveitarfélögum, að barnaverndarnefndin og þeir ein-
staklingar, sem skipuðu nefndirnar, voru nánast einu
aðilarnir, sem sinntu barnaverndarmálum. Nú er svo
komið að mínu mati, að nefndunum er að verða of-
aukið í kerfinu og Jtá er sjálfgert að taka afleiðingun-
um af því. Ég skal viðurkenna, að viðhorfin kunna að
vera nokkuð frábrugðin í hinum smærri sveitarfélög-
um, Jsar sem uppbygging félagslegrar Jijónustu er
skemmra á veg komin. Þau mál Jjarf að athuga sér-
staklega og Jiá einkum með það I huga að gera hinum
fámennari sveitarfélögum kleift að veita borgurunum
sambærilega félagslega þjónustu og gert er í fjölbýlinu.
Hugleiða mætti, hvort sú efling félagsmálastarfsins
ætti ekki að fylgjast að með endurskipulagningu
heilbrigðisjtjónustu í byggðum landsins sem og með
nýrri skipan fræðslumála. Með Jteim hætti mætti
skapa starfsaðstöðu fyrir sérfróða félagsmálastarfsmenn
utan marka fjölbýlisins til mikilla hagsbóta fyrir
barnaverndarstarfið.
P.s. Frá ritstjóra.
Grein þessi var flutt sem framsöguerindi á ráð-
stefnu um málefni yngstu borgaranna 12. marz 1974,
en í frásögn af Jteirri ráðstefnu í 3. tbl. þess árs
(bls. 99), féll niður nafn dr. Björns, þar sem taldir
eru upp framsögumenn. Er liann beðinn velvirðingar
á Jjeim mistökum. Jafnframt urðu Jtau mistök í
sömu frásögn, að niður féllu allmörg nöfn af þátt-
takendalista, en Jiau voru birt í stafrófsröð. Fara
Jtau hér á eftir:
Guðrún Guðmundsdóttir, barnaverndarnefnd Hafn-
arfjarðar,
Guðrún Jónsdóttir, félagsmálaráðgjafi, Sumargjöf,
Guðrún Kristinsdóttir, félagsráðgjafi, Geðdeild
Barnaspítala Hringsins,
Guðrún Sigurðardóttir, Landssambandi ísl. barna-
verndarfélaga,
Guðrún Sæmundsdóttir, Kvenréttindafélagi Islands,
Sr. Gunnar Árnason, Barnaverndarráði íslands,
Gunnar Guðmundsson, fyrrv. skólastjóri, Barnavernd-
arráði íslands,