Sveitarstjórnarmál - 01.06.1992, Síða 30

ATVINNUMAL
sé- meiri en í vernduöu opinberu
fyrirtæki. Aðstæður til einkavæð-
ingar eru eflaust nokkuð misjafnar
hjá sveitarfélögum eftir stærð
þeirra og legu.
En almennt talað má segja, að
stóri dómur hafi verið kveðinn upp
yfir opinberum rekstri í Sovétríkj-
unum sálugu og öðrum austan-
tjaldsríkjum, sem eftir 70 ára bitra
reynslu sjá það nú eitt til bjargar
sveltandi þegnum sínum að einka-
væðast.
Það er vel þekkt, að þar sem hið
opinbera stendur í atvinnurekstri,
er oftast um einokun að ræða, og
ef svo er ekki, þá er jafnan um
mjög erfiða samkeppni að ræða
vegna aðstöðumunarins hjá einka-
fyrirtækinu miðað við opinbert fyr-
irtæki, sem getur gengið í sjóði
hins opinbera, ef illa gengur, bæði
vegna fjárfestingar og reksturs.
Það er ekki langt síöan algengt
var, að sveitarfélög tóku meira og
minna þátt í útgeröarfyrirtækjum
eða ráku þau alfariö. Úr þessu
hefur dregiö verulega.
Til skamms tíma var Reykjavík-
urborg eitt af þessum sveitarfélög-
um og rak Bæjarútgerö Reykjavík-
ur. Borgarsjóður greiddi jafnan
mjög miklar fjárhæðir á hverju ári
með bæjarútgerðinni. Á sama tíma
greiddu útgerðarfyrirtæki, sem
rekin voru af einkaaöilum í Reykja-
vík, skatta til borgarinnar. Þaö er
Ijóst, að þessi fyrirtæki störfuöu
ekki á jafnréttisgrundvelli.
Eftir aö Bæjarútgeröinni var
breytt í hlutafélag og sameinuö
öðru útgerðarfyrirtæki i Reykjavík,
sem nú heitir Grandi hf., var lögð
áherzla á aukna hagræðingu í öll-
um rekstrinum með það að mark-
miði, að fyrirtækið skilaði hagnaöi.
Síðan þessi breyting var gerð á
rekstri fyrirtækisins, hefur sú breyt-
ing orðið, að i stað mjög mikilla
fjármuna, sem árlega runnu úr
borgarsjóði vegna hallareksturs á
fyrirtækinu, greiðir það nú skatta til
borgarsjóðs. Hlutabréf í Granda
seljast nú á háu veröi.
Reykjavíkurborg er nú aö láta
skoða, hvort hagkvæmt kunni að
vera að koma við einkavæðingu í
rekstri hinna ýmsu fyrirtækja, sem
borgin rekur. Á þessu stigi er ekki
hægt að fullyrða um, til hvers þessi
skoðun leiðir. Hún er ekki svo langt
á veg komin.
( sumum starfsgreinum situr
borgin ein að rekstrinum, en í öðr-
um tilfellum er borgin með starf-
semi í samkeppni við önnur fyrir-
tæki, sem borga sína skatta og
skyldur til borgarinnar.
Um það er ekki deilt, að hags-
munir neytenda eru bezt tryggðir,
þar sem samkeppni ríkir. Það
veröur því að huga vel að því, hvort
um samkeppni verður að ræða,
áður en ákvörðun er tekin um að
breyta borgarfyrirtæki í einkafyrir-
tæki eða hlutafélag.
Að mínu mati eru einokunarfyrir-
tæki í hlutafélagsformi sízt betri en
í eigu opinberra aðila, og er Bif-
reiðaskoðunin hf. ágætt dæmi.
í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar
hinn 26. apríl sl. í tengslum við
gerð kjarasamninga sagði m.a.
svo:
„Fulltrúar ASÍ og vinnuveitenda
hafa kynnt ríkisstjórninni athug-
anir sínar og tillögur í atvinnu-
málum. í Ijósi þess, að alvarlega
horfir nú i atvinnumálum lands-
manna, er ríkisstjórnin reiðubúin
að ganga til samstarfs um at-
vinnumál við ASÍ og vinnuveit-
endur og með þátttöku sveitarfé-
laga. I framhaldi af gerð
kjarasamninga er ríkisstjórnin
reiðubúin að stofna samstarfs-
nefnd um atvinnumál með þess-
um aðilum með það að leiðarljósi
að treysta undirstöðu hagvaxtar
og atvinnuöryggis. í þessum efn-
um verður hugað að stefnumörk-
un og aðgerðum, er örvi fram-
leiðslu og atvinnustarfsemi í
landinu til lengri tíma litið. Fyrst í
stað verður lögð megináherzla á
aðgerðir til að bæta atvinnu-
Ég tel einnig, að þegar atvinnu-
ástand er slæmt, eins og nú er,
þurfi að fara með sérstakri gát, því
að reynslan hefur sýnt, að þegar
opinberu fyrirtæki er breytt í hluta-
félag eöa einkarekstur, þá er
starfsfólki yfirleitt fækkað, sem
sýnir, að um ofmönnun hefur verið
að ræða í fyrirtækinu.
Slíkt getur verið réttlætanlegt í
erfiðu atvinnuástandi, t.d. eins og
nú er, sem við vonum þó, að sé
aðeins tímabundið.
Á það verður að leggja áherzlu,
að fólk, sem missir vinnu vegna
skipulagsbreytinga, fái sem fyrst
vinnu aftur viö sitt hæfi. Það er at-
riði, sem ekki má horfa fram hjá,
þegar tími til slíkra skipulagsbreyt-
inga er valinn.
ástand þegar á þessu ári. Ftíkis-
stjórnin er reiðubúin að beita sér
fyrir samstarfi allra aðila, þ. á m. í
atvinnulífi og á fjármagnsmark-
aði, tii þess aö nefndin geti unnið
markvisst að verkefni sínu. “
Formaður nefndarinnar er Ólafur
Davíðsson, ráðuneytisstjóri [ for-
sætisráðuneytinu, en fulltrúar
sambandsins eru Árni Sigfússon,
borgarráösmaöur í Reykjavík,
Guðmundur Bjarnason, bæjarstjóri
í Neskaupstað, og Ingvar Viktors-
son, formaður bæjarráös Hafnar-
fjarðar og varaformaður sam-
bandsins. Þá eru í nefndinni þrír
fulltrúar frá ASÍ og aörir þrír frá
vinnuveitendum. Þjóöhagsstofnun
leggur nefndinni til starfslið, og
aðrar stofnanir, s.s. Byggðastofn-
un, munu leggja henni liö, eftir því
sem þörf verður á, að því er segir í
bréfi forsætisráðuneytisins til sam-
bandsins, þar sem störf nefndar-
innr voru kynnt og óskaö tilnefn-
ingar fulltrúa sambandsins í hana.
Samstarfsnefnd um
atvinnumál
156