Morgunblaðið - 31.12.2011, Síða 22

an harðnaði veðrið. Bragi hefur alltaf gætt
þess að vera í sambandi, áður fyrr var hann
með stóra Gufunestalstöð, en fjarskiptin
gengu illa og hann kom ekki heim fyrr en eft-
ir miðnætti. Kindurnar voru úti, en hann
bjargaði fólkinu. Í Víðidalnum sagðist hann
hafa þurft að keyra með hausinn úti til þess
að reyna að sjá veginn. Það var glórulaus
stórhríð. Og hún stóð í tvo sólarhringa. Á
meðal þeirra sem hann bjargaði var ungt par
frá Reykjavík í söluleiðangri. Ég man að
maðurinn tók svefnpokann sinn með úr bíln-
um, hann stóð hérna við tröppurnar og vind-
urinn hrifsaði pokann úr höndunum á honum.
Við fundum hann um vorið.
Ég var kannski ekki hræddust um Braga.
Ég var hrædd um kindurnar. Eins og pabbi
Braga sagði einu sinni þegar ég var orðin óró-
leg út af honum, þá var hann búinn að vera
svo lengi, hann var á sleða að leita að hestum,
ég lýsti mínum áhyggjum fyrir tengdapabba
og hann sagði sallarólegur: „Bragi? Bragi
hefur alltaf skilað sér.“
Nei, ég hef aldrei orðið hrædd um hann í
þessum ferðum, þó að hann hafi oft lent í
svaðilförum við að bjarga fólki. En við misst-
um margar kindur þarna, þær hröktust í
skurð og það fennti yfir. Það er sárt að tala
um það. Ég man enn drunurnar í loftinu um
daginn. Ég held það hafi hreinlega verið frá
sjónum, þetta var svo undarlegt. Það var
greinilega óveður í loftinu.“
Myrkrið á öræfum
Þennan dag er snjór hvert sem augað eyg-
ir. Jólalegt um að litast. „Við reynum bara að
hafa það notalegt um jólin,“ heldur Sigríður
áfram, „förum ekkert, bara sofum, borðum og
lesum. Og förum í fjárhúsin.“
– Skjótið þið upp rakettum um áramótin?
„Við Bragi höfum stundum verið ein um
áramót og þá höfum við ekki gert það, en
þeim er skotið upp þegar börnin og barna-
börnin eru í heimsókn. Það var alltaf gert á
meðan stelpurnar okkar voru yngri. En nei,
nei, við erum ekkert að því þegar við erum
tvö – hundurinn okkar er hræddur við þetta.“
– Eru þeir ekki nokkrir?
„Við eigum eina tík sem er hérna inni,
Grímu. Dóttir okkar á labradorinn, Frigg, og
hún er bara í pössun hjá okkur. Það er svo
stutt síðan þau fóru og við ákváðum að hafa
hana þar til þau kæmu um jólin.“
Myrkrið er þykkara á öræfum, því ekki er
ljósunum fyrir að fara. Og þarf ekki að undra
að þar kvikni sögur af reimleikum. Blaðamað-
ur hefur til að mynda heyrt að það sé reimt í
sæluhúsinu við Jökulsá á Fjöllum.
„Jú, jú, það hefur verið talað um drauga-
gang þar,“ segir Sigríður. „Það þykjast nú
einhverjir hafa orðið varir við það hér áður
þegar fólk beið þar og gisti jafnvel, fleiri en
einn og fleiri en tveir. Enda köllum við það
draugahúsið. Fjalla-Bensi var þarna í eft-
irleitum á haustin. Svo hefur Sigurjón Pét-
ursson ljósmyndað það. Hann kom í hverjum
mánuði í fyrravetur og hélt ljósmyndasýningu
í haust. Húsið er komið í vörslu Þjóðminja-
safnsins og unnið hefur verið undanfarin
sumur við að laga það. Það var skipt um gólf
og þak á því í haust.“
En hér er ég
Jörðin á Grímsstöðum er heljarmikið
flæmi, eins og fram hefur komið í þjóðfélags-
umræðunni, einir 300 ferkílómetrar. „Já, ég
heyrði það í útvarpinu,“ segir Sigríður. „En
það stóð ekki til að selja það allt. Ríkið ætlaði
að halda sínum hlut. Landið teygir sig austur
að Selá í Vopnafirði, en svo náði ríkið ansi
vænni sneið í haust út af þessum þjóðlend-
umálum. Ekki þó í norður á afréttum Víðir-
hóls, Nýhóls og Hólsels. Þeir unnu það ekki.“
Bragi er upprunalegur Fjöllungur, fæddur
og uppalinn á Grímsstöðum. Í þau fjögur ár
sem hann bjó annars staðar lærði hann bif-
vélavirkjun í Reykjavík hjá Hrafni Jónssyni,
sem var kunnur að hnefaleikum.
Þegar Sigríður kom fyrst á fjöll, þá vann
hún sumrin 1974 og 1975 í Möðrudal. „Þá var
verið að koma á fót Fjallakaffi. Og við Bragi
vorum í tilhugalífinu,“ segir hún og hlær. Það
þvældist ekkert fyrir henni að flytjast með
honum í eina afskekktustu sveit á Íslandi í
nóvember 1975. „Ég ákvað að prófa það. Ég
gat þá haft mig í burtu ef þannig lét. En hér
er ég, hef búið hér í 36 ár og ekki farin enn.“
– Var Bragi svona kaffiþyrstur þetta sum-
ar?
„Nei, það var hann sem kom mér í vinnu
þarna. Við kynntumst þegar ég var ráðskona
í vegavinnuskúrum. Bragi var ægilegur gæi, á
stærsta bílnum og svona,“ segir hún og hlær.
„Þú setur ekki allt á prent sem ég segi!“
Hvorki keypt föt né leikföng
Sigríður er fædd á Víkingavatni í Keldu-
hverfi. „Fjölskyldan fluttist frá Víkingavatni
og í Sultir þegar ég var sex ára. Mamma og
pabbi voru með tíu börn. Og pabbi var víst
búinn að leita sér að jörð nokkuð víða. Ég
heyrði á mínum fullorðinsárum að það hefði
verið haldinn hreppsnefndarfundur þegar ein-
hver jörð var föl, en þeim leist ekki á að fá
þessa fjölskyldu – að fá þarna...“
– ... sveitarómaga?
„Já, að þetta yrðu ómagar með tíu börn. En
pabbi og mamma sáu alltaf um sín börn. Við
urðum aldrei sveitarómagar.“
– En bjugguð þið við krappan kost?
„Ég varð aldrei vör við það; það var alltaf
nóg að borða. Pabbi var mikill veiðimaður,
átti lítinn bát og fór á sjó á vorin á Lóni, það
er gegnum ós að fara, og hann veiddi bæði
fisk og fugl. Hann saltaði mikið fiskinn, bara
til að geyma hann, og svo skaut hann bæði
lunda og rjúpur. Það voru víst oft borðaðar
rjúpur fyrri hluta vetrar þegar ég var lítil.
Svo fæddist eitt barn til viðbótar eftir að við
fluttum, við erum ellefu systkinin og öll á lífi.
Nei, ég varð aldrei vör við þrengingar. Auð-
vitað fengum við aldrei neitt sem var keypt,
hvorki föt né leikföng, en við bjuggum það
bara til. Ömmusystir mín bjó hjá okkur, hún
var blind og prjónaði allan daginn á fjölskyld-
una.“
Hún þagnar. Í sveitum er tíminn líka ofinn
úr þögninni.
„Amma og afi á Auðbjargarstöðum sendu
okkur alltaf eitthvað um jólin. Ég man eftir
því að mamma fékk kaffidúk og við krakk-
arnir sokka, sem voru keyptir í kaupfélaginu
á Húsavík. Þetta voru ekki ullarsokkar, held-
ur röndóttir sokkar og allavega. Þetta var al-
veg hreint...“ segir hún og leitar að nógu
sterkum lýsingarorðum, „stórkostlegt að fá
sokka úr búð. Svo fundum við okkur úti á
reka allskonar dót þegar við áttum heima á
Víkingavatni, spýtur sem við höfðum sem
brúðurnar okkar, kannski hnyðjur flottar í
laginu, og svo náttúrlega hornin á haustin. Og
ég held að við höfum aldrei velt vöngum yfir
því, að dótið var ekki keypt. Það hvarflaði
aldrei að okkur.“
– Var það þannig almennt á bæjum?
„Nei, nei, það var misjafnt. Við vissum af
krökkum sem fengu keypt dót.“
Hún horfir á smáfuglana flögra fyrir utan
gluggann. „En ég held að þetta hafi ekki
skaðað okkur.“
Hún tekur undir að breytingin hafi orðið
gífurleg á þeim árum sem liðin eru. „Ég man
að heima á Víkingavatni bjuggum við í gömlu
húsi, það var ekki rennandi vatn og það var
svo lítið að við sváfum tvö til þrjú í sama rúm-
inu. En við vorum ekkert óhamingjusamari
börn en gengur og gerist í dag. Og við vorum
og höfum alltaf verið frísk, það voru aldrei
nein veikindi hjá okkur.“
– Eruð þið í góðu sambandi?
„Já. Við eigum jörðina heima, Sultir, og hús
þar eftir foreldra okkar. Það eigum við öll
saman systkinin. Það er mest notað á sumrin
og það eru náttúrlega okkar bestu stundir,
þegar við komum saman þar og þá er oft glatt
á hjalla – rifjað upp ýmislegt frá fyrri tíð.“
Mátturinn í Jökulsá
Jökulsá á Fjöllum er voldugasta vatnsfall
landsins, rennur um jörð Grímsstaða og getur
orðið ægileg ásýndum. Blaðamaður veit til
þess, að eitt sinn er Bragi kom að sunnan sá
hann að vöxtur var hlaupinn í fljótið og bjarg-
aði brúnni með því að rjúfa veginn sín hvorum
megin hennar. Hvernig skyldi nábýlið vera
við þetta hamfarafljót?
„Hún hefur aldrei gert mér neitt áin,“ segir
Sigríður afslöppuð. „Oft hefur verið stór-
fenglegt að sjá hana í ham í leysingum, rosa-
lega magnað. Og á veturna kemur fyrir að
hún stíflast í miklum veðrum og frosthörkum,
það hækkar og hækkar undir henni og ísinn
ofan á henni, hrönglið, lyftist hærra og hærra.
Ég stóð hjá fyrir nokkrum árum við svona að-
stæður, þá var hún byrjuð að brjóta af sér og
mátturinn var hrikalegur. Maður varð þess
áskynja við að heyra hana brjóta af sér ísinn,
dynkina, brakið og brestina, hvað maður er
lítill.“
Þennan dag er Bragi í bæjarferð, eins og
fyrr greinir, en annars þykir þeim hjónum
best að vera heima. „Við erum ekki mikið fyr-
ir að vera á ferðinni. Bragi hefur til dæmis
aldrei farið til útlanda. Segist ekkert hafa
þangað að sækja.“
– En þú?
„Já, ég hef skroppið aðeins. Ég fór til
Bandaríkjanna þegar dóttir okkar var í skóla
í Santa Barbara í Kaliforníu og fór á Vest-
urströndina. Það var gaman að koma þangað,
mjög fallegt fannst mér.“
Um nokkurra ára skeið lagði Land-
græðslan áherslu á að rækta upp öræfin, en
að sögn Sigríðar hefur lítið farið fyrir því síð-
ustu árin. „Það gekk mikið á þegar féð var
skorið hér niður vegna uppblásturs og talið
var að sauðkindin ætti sök á því. Landið var
grætt upp nokkur ár á eftir, en svo hefur lítið
farið fyrir því í fjölda ára – það lognaðist bara
út af.“
– Sem er til marks um áhugaleysið?
„Já, ég myndi segja það. En hinsvegar er
búið að drita lúpínu út um allt á Fjöllunum.
Hún er umdeild hér á þessu svæði, svo vægt
sé til orða tekið. Hún breytir svo landslag-
inu. En þess má geta að lággróður eins og
grávíðir hefur náð sér vel á strik eftir að það
var friðað. Og það er náttúrlega sá gróður
sem á að vera og er fallegastur í þessu lands-
lagi.“
– Annað en lúpínan?
„Henni hefur verið sáð hér og þar. Og svo
fer hún í vatnsfarvegi með fræin og dreifir
sér þannig, bara í leysingavatni.“
Ferðamenn á heimilið
– En á hverju lifið þið eftir að féð var
skorið?
„Það hefur orðið minna úr landgræðslu-
störfum en við áttum von á og er borið við
peningaleysi. Þegar féð var skorið niður átt-
um við að hafa atvinnu við uppgræðslu.
Bragi fékk vinnu við það fyrstu árin. En svo
dró úr því ár frá ári, þar til það varð ekki að
neinu.“
– Þetta kallast að taka bjargráðin af fólki!
„Þess vegna fór ég út í það fyrir tveimur
árum að opna heimilið fyrir ferðamönnum.
Við höfum verið með svefnpokapláss í gamla
húsinu lengi, en eftir að við erum orðin tvö,
þá erum við með laust herbergi hérna inni og
auglýsum það. Við eigum þetta hús – og ein-
hvern veginn verður maður að bjarga sér!“
– Þá dekrarðu við fólk eins og þú dekrar
við okkur?
„Ég er með svo fá rúm og þá nær maður
að dekra við fólkið. Maður myndi ekki gera
það ef maður væri með einhvern fjölda. En
þetta þykir okkur báðum rosalega skemmti-
legt, við drekkum morgunkaffi alveg fram að
hádegi með fólkinu, mörgum hollum kannski.
Og fáum að heyra að fólki þyki gaman að koma
inn á heimili, það sé orðið leitt á hótelgisting-
unni og þetta færi það nær þjóðinni. Það er
ekki liðinn langur tími frá því við byrjuðum. En
þetta gerir okkur kleift að geta búið hér
áfram.“
Blaðamaður flettir gestabókum með lofsam-
legum orðum. Á einum stað: „Best of Iceland.“
Og svo nafn undir.
„Svo er voðalega notalegt hérna á veturna,
þá erum við mest tvö, hugsum um veðrið og
gefum okkar rollum.“
– Og klappið Grímu?
„Já, það er víst óhætt að segja það,“ segir
hún og klappar hundinum.
– En það væri gott að fá Nubo?
„Ójá. Það væri gott,“ segir hún og hlær. Svo
verður hún alvarleg í bragði og segir með
áherslu: „Þetta voru mikil vonbrigði. Eftir ára-
tuga hnignun á þessum stað, þá hefði ekki veitt
af uppbyggingu.“
Ætluðu aldrei að flytja
Í miðju samtali býst Sigríður til að taka
veðrið. Það er kominn sá tími dags. „Þá fer ég í
múnderinguna og set á mig prjónahúfuna,“
segir hún og gerir nákvæmlega það. „Við tök-
um veðrið fimm sinnum á dag, byrjum klukkan
níu á morgnana og sendum á þriggja tíma
fresti til níu á kvöldin. Þetta er mikil binding
og lítið upp úr þessu að hafa, en samt finnst
mér gott að hafa fastan punkt. Jæja, þá fer ég í
veðrið.“ Landroverarnir standa í röðum á
Fjárhúsið Bragi búinn að moka sig inn í fjárhúsið. Þar hefur hrúturinn Nubo hreiðrað um sig.
22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 2011