Morgunblaðið - 01.02.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. FEBRÚAR 2012
Lofið þreyttum að sofa Kyrrð var yfir Elliðavatni og álftir sváfu þar standandi á öðrum fæti á svellinu, söfnuðu orku fyrir lífsbaráttuna sem framundan er hjá fuglunum á Fróni á þorranum.
Árni Sæberg
Eitt höfuðeinkenni
EES samningsins er
fjórfrelsið. Fjórfrelsið
er hugtak sem vísar til
frelsis til flutninga á
fólki, varningi, þjón-
ustu og fjármagns inn-
an Evrópska efna-
hagssvæðisins. Öll
mismunun er bönnuð
og jafnræði verður að
vera í heiðri haft. Hafa
fallið margir dómar
hjá aðildarríkjum ESB, hjá Evr-
ópudómstólum og dómstólum hér á
landi þar sem reynt hefur á þessa
mismunun.
Því skýtur skökku við að nú ligg-
ur fyrir þinginu frumvarp til laga
um skatta og gjöld vegna styrkja úr
sjóði er fjármagnar aðstoð við um-
sóknarríki ESB sem beinlínis lög-
leiðir mismunun einstaklinga og
lögaðila eftir ríkisfangi. Þessir
styrkir sem áætlað er að taka á
móti eru um 5.000 milljónir króna.
Markmið IPA-kerfis Evrópusam-
bandsins er að styrkja innviði um-
sóknarríkja ESB með uppbyggingu
stofnana, eflingu milliríkjasamstarfs
og styrkingu efnahags- og fé-
lagslegrar þróunar sem og byggða-
þróunar. Í frumvarpinu er skilyrt
að IPA-aðstoð renni ekki til
greiðslu skatta, tolla, aðflutnings-
gjalda, virðisaukaskatts eða ann-
arra gjalda af sambærilegum toga.
Nánar tiltekið varða þessi ákvæði
alla aðila, hvort heldur er ein-
staklinga eða lögaðila, sem samið er
við um að veita þjónustu, fram-
kvæma verk eða útvega búnað eða
annan varning og greitt er fyrir
með IPA-aðstoð. Einstaklingar
ESB ríkjanna – sem ekki eru bú-
settir hér á landi – en samið er við
um að veita þjónustu eða vinnu sem
fjármögnuð er af IPA-styrkjunum
skulu ekki greiða tekjuskatt og út-
svar af starfi sem unnið er á grund-
velli slíks samnings. Sama á við um
lögaðila sem ekki hafa staðfestu/
heimilisfesti hér á landi. Þessi und-
anþága á ekki við um vinnu eða
þjónustu einstaklinga og lögaðila
sem eru búsettir hér á landi eða
hafa hér staðfestu/heimilisfesti –
þeir eru skattskyldir af hagnaði og/
eða tekjum eftir almennum skatta-
reglum hér á landi. Að auki skulu
persónulegir munir og
búslóð nánustu fjöl-
skyldu einstaklinga
búsettra erlendis sem
ráðnir eru á grundvelli
IPA-styrkjanna við
innflutning und-
anþegnir tollum, að-
flutningsgjöldum,
sköttum og öðrum
gjöldum. Þeir skulu þó
ekki njóta diplómat-
ískra réttinda.
Þetta er dæmalaus
mismunun – og ég
spyr – hvers eiga innlendir ein-
staklingar og lögaðilar að gjalda?
Ekki er nokkur leið að keppa við þá
innrás sem verið er að lögleiða með
frumvarpi þessu. Fái einhverjir inn-
lendir aðilar eða lögaðilar að taka
þátt í IPA-verkefni þá er komin upp
sú staða að hlið við hlið starfi ein-
staklingar/fyrirtæki – ESB þegn-
inn/fyrirtækið borgar ekki skatt –
en sá sem hefur heimilisfesti hér á
landi borgar skatt.
Ríkissjóður verður af gríð-
arlegum tekjum vegna skatt- og
tollfrelsisákvæða frumvarpsins
enda segir í greinargerð með frum-
varpinu að ekki hafi verið lagt mat
á það hvað undanþágur þær sem
mælt er fyrir um í frumvarpinu
gætu þýtt í minni skatttekjum rík-
issjóðs frá því sem annars hefði orð-
ið og að slíkt mat væri afar erfitt í
framkvæmd, m.a. vegna þess að
ekki liggur fyrir hvernig verk sem
unnin verða samkvæmt IPA-
styrkjunum munu skiptast milli inn-
lendra og erlendra ESB-verktaka.
Eins og ég sagði í fyrri grein minni
um IPA-styrkina, þá eru þessir
samningar fjandsamlegir íslensku
samfélagi.
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
»Nú liggur fyrir
þinginu frumvarp
sem beinlínis lögleiðir
mismunun einstaklinga
og lögaðila eftir rík-
isfangi. Slík er skýrt
brot á EES-samn-
ingnum.
Vigdís
Hauksdóttir
Höfundur er lögfræðingur og alþing-
ismaður Framsóknarflokksins.
IPA – styrkirnir
og ESB-fríðindin
Sumarið 2009 ákvað
þáverandi dóms-
málaráðherra, Ragna
Árnadóttir, að hefja
undirbúning að
breyttu skipulagi lög-
reglunnar í landinu.
Annars vegar fól hún
starfshópi að vinna til-
lögu þess efnis að lög-
regluumdæmi landsins
yrðu stækkuð og þeim
þar með fækkað úr 15 í
6-8. Hins vegar fól hún embætti rík-
islögreglustjóra að skilgreina grunn-
þjónustu lögreglunnar.
Þó nokkuð var rætt um skilgrein-
ingar á ýmiskonar grunnþjónustu í
þjóðfélaginu í kjölfar hrunsins. Slík-
ar skilgreiningar voru m.a. taldar
nauðsynlegar fyrir stjórnvöld svo að
þau gætu tekið upplýstari ákvarð-
anir um forgangsmál og niðurskurð í
ríkisrekstrinum. Einhver vinna var
lögð í slíkar skilgreiningar á mála-
flokkum innan stjórnkerfisins en
ekki hefur mikið borið á þeim. Innan
lögreglunnar hafði aftur á móti verið
umræða um þjónustustig og örygg-
isstig lögreglunnar fyrir hrun og má
t.a.m. finna ummæli um slíkt í pistl-
um formanns Landssambands lög-
reglumanna.
Grunnþjónusta lögreglunnar
Aldrei áður hafði verið ráðist í að
skilgreina grunnþjónustu lögregl-
unnar og þurfti því að þróa aðferð
sem uppfyllti þær væntingar sem
gerðar voru til embættis ríkislög-
reglustjóra. Þróa þurfti aðferð sem
væri byggð á traustum forsendum,
stæðist gagnrýni og hægt væri að
nýta við endurskipulagningu lög-
reglunnar. Í stuttu máli voru 527
verkefni lögreglunnar greind út frá
lögum, reglugerðum, samningum,
áherslum stjórnvalda o.fl. Þar af
féllu 384 undir grunnþjónustu lög-
reglunnar, en það eru viðfangsefni
sem tengjast eða styðja við hlutverk
lögreglu, sbr. 2. mgr. 1. gr. lög-
reglulaga. Það voru 143 verkefni
flokkuð sem stoðþjónusta en slík við-
fangsefni hafa ekki beina tengingu
við 1. gr. lögreglulaga. Það er hins
vegar ekki svo, að hægt sé að leggja
niður alla stoðþjónustu. Nálgun rík-
islögreglustjóra fólst í því að for-
gangsraða öllum þess-
um verkefnum út frá
því hvort og með hvaða
hætti þau styddu við
hlutverk lögreglu sbr.
2. mgr. 1. gr. lög-
reglulaga. Hægt er að
nálgast skýrsluna á vef
innanríkisráðuneyt-
isins.
Breytt umhverfi
lögreglunnar
Eitt af því sem skil-
greining á grunnþjón-
ustu lögreglunnar
leiddi í ljós var hvernig umhverfi
hennar hefði breyst síðastliðna ára-
tugi. Ýmis brot sem áður voru næst-
um óþekkt eru nú orðin meðal þeirra
stærstu og ýmis verkefni sem lög-
reglu voru falin hér áður fyrr mætti
hugsanlega fela sýslumönnum, öðr-
um stofnunum eða jafnvel sveit-
arfélögum. Tilgangurinn með til-
færslu á verkefnum frá lögreglunni
er ekki til að veikja hana heldur til
að styrkja burði hennar til að sinna
grunnþjónustunni og mæta þar með
þeim kröfum sem gerðar eru til
hennar í dag.
Frá því skýrslur um grunnþjón-
ustu lögreglunnar og sameiningu
lögreglunnar komu út í nóvember
2009, hafa bæði dómsmálaráðherra
og innanríkisráðherra lagt fram
frumvörp til breytinga á lög-
reglulögum. Samkvæmt endurskoð-
aðri þingmálaskrá fyrir vorþingið
má sjá að innanríkisráðherra áætlar
að leggja lögreglufrumvarpið fram í
annað sinn fyrir 15. mars næstkom-
andi og hefur þá verið mælt fyrir
frumvarpinu þrisvar. Í þeim frum-
vörpum sem lögð hafa verið fyrir Al-
þingi hafa verið lagðar til breytingar
á öðrum lögum, um tilfærslu á verk-
efnum, í anda þess sem lagt var til í
skýrslu um grunnþjónustu lögregl-
unnar. Þessar breytingar snúa allar
að því að færa verkefni yfir til sýslu-
manna, svo sem ýmis leyfamál varð-
andi áfengi, veitingastaði og
skemmtanahald.
Tilfærsla á verkefnum
Í skýrslu um grunnþjónustu lög-
reglunnar var lagt til að gengið yrði
lengra en frumvarp ráðherra gerir
ráð fyrir og færa allar leyfisveit-
ingar sem nú eru í höndum lögreglu,
s.s. leyfi vegna sprengiefnis, skot-
vopna, þungaflutninga og fleira til
annarra stofnana. Lagt var til að
boðanir, fyrirköll og birtingar dóma
og annarra bréfa til einstaklinga,
sem ekki eru sviptir frelsi, yrðu færð
í hendur stefnuvotta eða póstsins.
Stórt verkefni sem tekur mikinn
tíma snýr að aðstoð við minniháttar
umferðaróhöpp þar sem ekki verða
slys á fólki. Lagt var til að þau yrðu
færð að öllu leyti til tryggingafélag-
anna eða Umferðarstofu. Þess má
geta að tryggingafélögin eru þegar
farin að bjóða upp á sérhæfða þjón-
ustu fyrir viðskiptavini sína sem
lenda í umferðaróhöppum á höf-
uðborgarsvæðinu. Einnig var lagt til
að forvarnir og fræðsla væru í hönd-
um fagfólks, t.d. að Umferðarstofa
sæi um umferðarfræðslu og heil-
brigðisyfirvöld um fíkniefnafræðslu.
Við þennan lista má svo sem bæta
ýmsu sem sveitarfélögin gætu sinnt.
Þeir sem þekkja vel til erlendis vita
að sveitarfélög í mörgum nágranna-
ríkjum okkar hafa bæði umfangs-
meiri verkefni sem og víðtækari
heimildir en sveitarfélög hér á landi.
Margt af því sem kveðið er á um í
lögreglusamþykktum eru skyldu-
verkefni sveitarfélaga í kringum
okkur. T.a.m. starfrækja sveit-
arfélög í Skotlandi deildir sem geta
sektað einstaklinga fyrir að henda
rusli, veggjakrot, yfirgefna bíla og
að þrífa ekki upp eftir hundinn. Slík
mál verða aldrei forgangsmál hjá
lögreglunni hér á landi og því ætti að
skoða það að færa þessi verkefni
sem og önnur til sveitarfélaga.
Eftir Pétur Berg
Matthíasson » Ýmis brot sem áður
voru næstum óþekkt
eru nú orðin meðal
þeirra stærstu og ýmis
verkefni sem lögreglu
voru falin hér áður fyrr
mætti hugsanlega fela
sýslumönnum, öðrum
stofnunum eða jafnvel
sveitarfélögum.Pétur Berg Matthíasson
Höfundur er fyrrverandi sérfræð-
ingur hjá embætti ríkislögreglustjóra
og einn af höfundum skýrslu um
grunnþjónustu lögreglunnar.
Verkefni og skipulag
lögreglunnar