Morgunblaðið - 17.02.2012, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2012
FRÉTTASKÝRING
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Gríðarmikill munur er á stöðu
gengistryggðs láns eftir því hvort
reiknað er með þeim vöxtum sem
upphaflega var samið um eða hvort
miðað er við óverðtryggða vexti
Seðlabanka Ís-
lands. Lán sem
upphaflega var
15 milljónir
stendur ýmist í
10,8 milljónum
eða 18,7 millj-
ónum, eftir því
við hvora aðferð-
ina er miðað,
samkvæmt
bráðabirgðaú-
treikningum Nordik Finance.
Ýmislegt enn óljóst
Sturla Jónsson, endurskoðandi
hjá Nordik, setur ýmsa fyrirvara
við útreikningana. Ekki sé ljóst af
dómi Hæstaréttar frá því á mið-
vikudag hvort miða eigi við upp-
haflega samningsvexti til dagsins í
dag eða hvort eingöngu eigi að
reikna samningsvexti samkvæmt
þeim greiðslum sem greiddar voru
á gjalddaga í samræmi við inn-
heimtu lánveitandans. Einnig sé
óljóst hvaða vextir skuli gilda eftir
að lög um endurútreikning geng-
isbundinna lána tóku
gildi í desember
2010 og fram að
nýjum útreikningi
á grundvelli
dómsins á mið-
vikudag.
Í útreikningum
sínum miðaði Sturla
stöðuna við gildistöku
laganna í desember 2010 og
tók dæmi af láni sem var tekið
1. janúar 2007 að upphæð 15
milljónir til 30 ára, gengistryggt
til hálfs í japönskum jenum og til
hálfs í svissneskum frönkum.
Heildargreiðslur af láninu á þessu
fjögurra ára tímabili námu 5,7
milljónum króna.
Vextir á jenum og svissneskum
frönkum voru einkar hagstæðir á
þessu tímabili. Á hinn bóginn féll
krónan einna mest gagnvart ein-
mitt þessum gjaldmiðlum í hruninu
og því ruku lán í jenum og frönk-
um upp úr öllu valdi.
Betri staða lántakanda
Við gildistöku laganna um end-
urútreikning í árslok 2010 hefði
svona lán staðið í 27,8 milljónum
króna. Við endurútreikning sam-
kvæmt lögunum frá desember 2010
voru gengistryggð lán reiknuð upp
á nýtt miðað við að þau hefðu verið
tekin í íslenskum krónum og af
þeim greiddir lægstu óverðtryggðu
vexti Seðlabanka Íslands.
Við endurútreikning samkvæmt
lögunum hefði höfuðstóll erlenda
lánsins lækkað úr 27,8 milljónum í
18,7 milljónir. Miðað við mögu-
legan endurútreikning á grundvelli
dómsins á miðvikudag, þ.e. reiknað
yrði með þeim vöxtum sem upp-
haflega var samið um, myndi sama
lán standa í 10,8 milljónum króna.
Sturla notaði sömu aðferð-
arfræði við útreikninginn eins og
fjármálafyrirtækin hafa gert, nema
hvað hann notar aðra vexti við
endurreiknaða gjalddaga. Hann
lætur lántakandann fá vexti á mis-
muninum á því sem hann greiddi
og því sem hann hefði átt að
greiða miðað við endurreikn-
aða gjalddaga. Greiðslu-
byrði gengistryggða
lánsins var komin
upp í 130 þúsund á
mánuði en er 65
þúsund á mánuði
miðað við end-
urreiknaða lánið og
munurinn er því
talsverður.
Lækkar úr 18,7 milljónum í 10,8
Morgunblaðið/RAX
Leysingar Eftir mikla byggingabólu á árunum fyrir hrun varð algjört frost á húsnæðismarkaði. Þeir sem höfðu tekið gengisbundin
húsnæðislán sátu í súpunni en síðan þá hefur hagur þeirra vænkast til muna, síðast með dómi Hæstaréttar á miðvikudag.
 Lán í jenum og svissneskum frönkum rauk úr 15 milljónum upp í 27,8 milljónir þegar gengið hrundi
 Lækkaði í 18,7 milljónir við endurútreikninga  Stendur í 10,8 milljónum miðað við dóm Hæstaréttar
Sturla Jónsson
27,8
milljónir. Staða láns í des. 2010.
Upphaflega var lánið 15 millj., 50% í
jenum og 50% í sviss. frönkum
18,7
milljónir. Staða lánsins eftir að það
var reiknað í samræmi við lög um end-
urútreikning frá des. 2010
10,8
milljónir. Staða lánsins eftir að
það var reiknað upp skv. dómi
Hæstaréttar á miðvikudag
‹ UPP OG NIÐUR ›
»
Í dómnum sem féll í Hæstarétti á miðvikudag var tek-
ist á um hvaða vextir ættu að gilda um gengistryggð
lánum. Hjónin sem höfðuðu málið gegn Frjálsa fjár-
festingarbankanum höfðu tekið lán sem var bundið
við gengi japanskra jena (50%) og svissneskra
franka (50%). Vaxtagreiðslur miðuðust við
þriggja mánaða LIBOR-vexti og 1,4%-1,5%
vaxtaálagi. Á tímabilinu 2004-2009 voru
þriggja mánaða LIBOR-vextir á jenum
lægstir árið 2004 og 2005 eða á bilinu
0,052%-0,057% en hækkuðu síðan og
urðu hæstir 0,9% árið 2008. Á sama
tímabili voru þriggja mánaða LIBOR-
vextir á svissneskum frönkum frá 0,5% og upp í 2,5-
2,6% á árunum 2007 og 2008.
Vextir á öðrum erlendum myntum voru yfirleitt
hærri. Á hinn bóginn var himinn og haf á milli vaxta á
jenum og svissneskum frönkum og vöxtum á Íslandi.
Almennir vextir Seðlabanka Íslands á óverð-
tryggðum útlánum voru 8,5% í árslok 2004 en
hækkuðu síðan stig af stigi. Þeir voru 12,5-16%
árið 2006, um og yfir 16% árið 2007 og náðu há-
marki í desember 2008 og janúar 2009 þegar
óverðtryggðir vextir voru 21%. Þeir sem voru með
verðtryggð lán en með lægri nafnvöxtum greiddu
svipaða vexti í raun, verðbólgan sá til þess.
Mun lægri vextir á gengisbundnum lánum
VAXTAGREIÐSLUR MIÐUÐUST VIÐ LIBOR-VEXTI OG ÁLAG OFAN Á ÞÁ
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Dómur Hæstaréttar á miðvikudag um við hvaða
vexti eigi að miða vegna ólögmæts gengisbundins
húsnæðisláns (nr. 600/2011) hefur skýrt fordæm-
isgildi fyrir öll húsnæðislán einstaklinga í erlendri
mynt, að mati Gunnars Egils Egilssonar, lögmanns
hjá Nordik lögfræðiþjónustu. Á hinn bóginn ríki
óvissa ríki um fordæmisgildið
fyrir aðrar tegundir lána og fyr-
ir lán til lögaðila.
Gunnar segir að niðurstaða
meirihluta Hæstaréttar sé tví-
þætt. Annars vegar sé því hafn-
að að lögin frá því í desember
2010, um endurútreikninga
gengisbundinni lána, geti breytt
vaxtakjörum afturvirkt, með
íþyngjandi hætti,. Hins vegar
fjalli dómurinn um þá meg-
inreglu kröfuréttar að kröfuhafi (í þessu tilviki
Frjálsi fjárfestingarbankinn), sem hefur fengið
minna greitt en hann átti rétt til í lögskiptum við
skuldara (hjónin sem höfðuðu málið) eigi tilkall til
viðbótargreiðslu, þ.e. vaxta í samræmi við niður-
stöðu fyrri gengislánamála Hæstaréttar. Hæsti-
réttur tiltekur að frá meginreglunni séu undan-
tekningar sem geti að vissum skilyrðum uppfylltum
valdið því að kröfuhafi glati frekari kröfu. Hæsti-
réttur kemst að þeirri niðurstöðu að beita beri und-
antekningunni með vísan til þriggja forsendna.
Í fyrsta lagi að hjónin hafi verið í góðri trú um að
þetta hafi verið lögmætir samningar og þar með að
vaxtagreiðslur sem þau inntu af hendi fælu í sér
fullar og réttar efndir á samningnum á hverjum
tíma.. Í öðru lagi taki Hæstiréttur sérstaklega fram
að lánið hafi verið til langs tíma, 30 ára, en aðeins
fimm ár liðin af samningstímanum þegar lánið var
dæmt ólögmætt. Hæstiréttur tiltaki einnig sér-
staklega að hjónin hafi verið í skilum allan tímann. Í
þriðja lagi þótti skipta máli að lánveitandi var fjár-
málafyrirtæki sem samdi skilmálana einhliða og
þeir voru staðlaðir fyrir alla lántakanda. „Í þessu
máli er skorið úr um lán til einstaklings til langs
tíma og fjármálafyrirtækið er látið bera hallann af
ólögmæti gengistryggingarinnar. En það er ekki
hægt að draga mjög víðtækar ályktanir um hvað
niðurstaðan þýðir fyrir bílalánin annars vegar en
hins vegar fyrir lögaðila. Þetta er enn óljóst, þó
dómur gefi ákveðna vísbendingu þar um,“ segir
Gunnar.
Misjöfn staða einstaklinga og lögaðila
Hvað lögaðilana varðar vakni aðallega sú spurn-
ing hvort lögaðili geti haldið uppi samskonar máls-
vörn og einstaklingar að því er varðar fyrsta skil-
yrði Hæstaréttar, þ.e. að hvort lögaðilar geti borið
því við að sömu sjónarmið gildi um takmarkanir á
því að fjármálafyrirtæki geti krafist viðbótar-
greiðslu eftir að búið er að gefa út kvittun fyrir
fullnaðargreiðslu. Réttarstaða einstaklings og lög-
aðila í slíku máli sé misjöfn vegna þess að lögaðilar
njóta ekki sömu neytendaverndar og einstaklingar.
Gunnar bætir því við að Hæstiréttur meti öll þessi
þrjú skilyrði heildstætt og að þeim öllum virtum
telji hann rétt að fjármálafyrirtækið beri hallann af
vaxtamuninum. „Það er ekki endilega víst að þetta
verði talið gilda þegar lögaðilar eru annars vegar,“
segir hann. Úr þessari réttaróvissu verði vart leyst
nema með öðrum hæstaréttardómi. „Annað hvort
þarf að bíða meðan rétturinn kveður upp dóm hvað
lögaðila varðar, eða kröfuhafar taki af skarið og
endurreikni lán lögaðila miðað við viðmið Hæsta-
réttar í þessu máli.“
Hvað bílalánin varðar bendir Gunnar á að í dómi
Hæstaréttar á miðvikudag sé fjallað um lán til 30
ára. Bílalán séu oftast til um sjö ára. Af dómi
Hæstaréttar sé ekki hægt að ráða hvort hann nái
einnig yfir bílalán, þótt ekki sé heldur hægt að ráða
af dómnum hvers vegna sömu sjónarmið ættu ekki
að gilda um þau eins og húsnæðislán. Sagan sýni að
væntanlega þurfi annað dómsmál til að eyða vaf-
anum.
Fordæmi fyrir húsnæðislán en
ekki bílalán og lán til lögaðila
 Varla leyst úr óvissu nema með nýjum dómi Hæstaréttar  Þrjú skilyrði
Flóknir útreikningar framundan
» Aðspurður hvort fjármálafyrirtæki ættu
nú þegar að hefja endurútreikning á geng-
istryggðum lánum í samræmi við nýjan dóm
Hæstaréttar segir Gunnar Egill Gunnarsson
lögmaður að þau ættu í það minnsta að
leggjast undir feld. » Ýmislegt flæki útreikn-
ingana, s.s. að í kjölfar hrunsins hafi sumir
hætt að borga af lánum, aðrir aðeins borgað
vexti, fasta fjárhæð á hverja milljón o.s.frv.
» Erfitt gæti reynst að skera úr um hvort
slíkar hlutagreiðslur hefðu verið vaxta-
greiðslur eða greiðslur á höfuðstól.
Gunnar Egill
Gunnarsson
Árni Páll Árnason, sem var efna-
hags- og viðskiptaráðherra þegar lög
um uppgjör gengistryggðra lána
voru sett undir lok ársins 2010, sagði
á Alþingi í gær að stjórnvöld hefðu
þurft að bregðast við og eyða þeirri
óvissu, sem þá ríkti um uppgjör
þessara lána.
Árni Páll sagði að dómur Hæsta-
réttar á miðvikudag væri fagnaðar-
efni þar sem hann varpaði frekara
ljósi á rétt lántakenda.
Hann sagði að lögin sem sett voru
í kjölfar dómsins árið 2010 stæðu að
undanskildu því að ef fólk hefði fulln-
aðarkvittun fyrir vaxtagreiðslum þá
teldist hún endanleg greiðsla afborg-
ana í ákveðnum tilvikum.
Lagði Árni áherslu á að lögin
hefðu verið sett til að flýta uppgjöri
lánanna svo tugþúsundir lántakenda
þyrftu ekki að fara með mál sín fyrir
dómstóla til þess að fá leiðréttingu
sinna mála.
Dómur Árni Páll kynnir viðbrögð
við dómi Hæstaréttar árið 2010.
Stjórnvöld
urðu að eyða
óvissunni
Dómur Hæstaréttar um vexti gengislána