Morgunblaðið - 17.02.2012, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2012
Gísli Tryggvason,
talsmaður neyt-
enda, segir hugs-
anlegt að túlka
megi dóm Hæsta-
réttar á þann veg
að þeir sem hafi
verið í vanskilum
með gengis-
tryggð lán njóti
lakari réttar-
stöðu en þeir sem staðið hafa í skil-
um. Þeir aðilar sem hafi hins vegar
notið frystingar á lánunum sam-
kvæmt tilmælum ríkisstjórnarinnar,
falli þó væntanlega í sama hóp og
þeir sem greitt hafa af lánunum, þar
sem ívilnanir af hendi bankanna telj-
ist ekki vanskil.
Gísli segir mörgum spurningum
enn ósvarað og finna verði leiðir til
þess að eyða óvissu um tilhögun
lánaútreikninganna. „Við erum búin
að bíða eftir dómafordæmum í 3 ár
og þetta er ástæðan fyrir því að ég
lagði til árið 2009 að allur þessi
vandi yrði settur undir einn hatt og
leystur í gerðardómi,“ segir Gísli.
Tillögurnar miðuðu að því að öll
lán, gengistryggð og verðtryggð,
yrðu tekin eignarnámi og færð und-
ir ríkið. Gerðardómur myndi dæma í
öllum málum en lánin bætt kröfu-
höfum að teknu tilliti til forsendu-
brests og fleiri lagasjónarmiða.
„Þegar ríkisstjórnin svaraði ekki
þeirri tillögu lagði ég svipaða tillögu
fram við bankana, um samnings-
bundinn gerðardóm, og sú leið ætti
enn að vera fær,“ segir Gísli. „Lög-
gjafinn myndi þá ekki setja einhliða
lög heldur myndi gerðardómur,
skipaður aðilum frá bæði fyrirtækj-
unum og lántakendum, taka á þeim
álitamálum sem enn eru uppi,“ segir
hann. Nú liggi fyrir dómafordæmi
sem ættu að verða leiðbeinandi fyrir
gerðardóm. holmfridur@mbl.is
Enn fært að taka á
álitamálum um lán-
in fyrir gerðardómi
Gísli Tryggvason
„Ég held að dóm-
urinn gagnist
ekki þeim sem
ekki héldu lán-
unum í skilum,
ekki nema þann
tíma sem þau
voru í skilum,“
segir Ragnar H.
Hall hæstarétt-
arlögmaður um
fordæmisgildi dóms Hæstaréttar
sem féll á miðvikudag. Ragnar seg-
ir málið að stórum hluta snúast um
hvort menn teljist vera búnir að
gera upp gamla gjalddaga.
„Þeir sem hættu að greiða af lán-
unum tóku áhættu á því að lánin
yrðu gjaldfelld en þá um leið falla
allar eftirstöðvarnar í gjalddaga,“
segir hann.
„Það breytir því ekki að fram að
gjaldfellingunni áttu bankarnir
ekki rétt á því að reikna seðla-
bankavextina aftur í tímann. Allan
þann tíma sem lánin voru í skilum
þarf að endurreikna þetta,“ segir
Ragnar. holmfridur@mbl.is
Gagnast ekki þeim
sem ekki borguðu
Ragnar H. Hall
BAKSVIÐ
Hólmfríður Gísladóttir
holmfridur@mbl.is
Nokkuð var deilt um það á Alþingi í
gær hvernig túlka bæri dóm Hæsta-
réttar frá því á miðvikudag út frá
pólitískum sjónarmiðum. „Einstak-
lega illa unnin lög,“ sagði Guðlaugur
Þór Þórðarson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokks, um lög nr. 151/2010,
sem m.a. kváðu á um ákvörðun vaxta
af gengislánum aftur í tímann. Stein-
grímur J. Sigfússon, efnahags- og
viðskiptaráðherra, sagði hins vegar
mikla réttarbót hafa falist í lögunum.
Þá greindi þingmenn enn fremur á
um fýsileika þess að taka á skulda-
málum heimilanna fyrir dómstólum.
Samkvæmt dómi Hæstaréttar var
Frjálsa fjárfestingarbankanum
óheimilt að krefjast hærri vaxta-
greiðslna af láni aftur í tímann miðað
við vaxtaviðmið Seðlabankans, af lán-
um sem bundin voru við gengi er-
lendra mynta, þar sem fullnaðar-
kvittun lá fyrir greiðslunum.
Á forræði dómstólanna
Steingrímur flutti þinginu skýrslu
um áhrif hæstaréttardómsins og
sagði að erfitt væri að meta hversu
víðtækt fordæmisgildi dómurinn
hefði og við hvaða tímamörk ætti að
miða útreikninga. Hann lagði áherslu
á að án laganna, sem sett voru árið
2010 í kjölfar dóms Hæstaréttar um
að gengislán væru ólögmæt, hefðu
tugir þúsunda skuldara þurft að
sækja rétt sinn fyrir dómstólum.
Lögunum hefði ekki verið ætlað að
taka betri rétt af skuldurum.
„Ef fólk á ríkari rétt þá verður
hann ekki af því tekinn, enda viljum
við ekki búa í þannig samfélagi,“
sagði Steingrímur. Hann sagði upp-
haf málsins þá ótrúlegu staðreynd að
um árabil hefði viðgengist umfangs-
mikil lánastarfsemi sem að lokum var
dæmd ólögmæt.
„Hvernig gat það gerst? Vissu eng-
ir betur? Eða var það bara þannig að
á meðan allt lék í lyndi, á meðan
gengið var sterkt og vextirnir lágir,
þá var öllum sama?“ spurði ráð-
herrann.
Guðmundur Steingrímsson, þing-
maður utan flokka, sagðist í umræð-
unum hafa tekið þá ákvörðun að víkja
úr sal þegar atkvæði voru greidd um
frumvarpið í desember 2010 þar sem
öll hans lán hefðu verið í erlendri
mynt. Honum hefði þótt rétt að fara
skynsamlega leið í lagasetningu en
láta dómstóla ákveða hvort betri rétt-
ur væri fyrir hendi fyrir skuldara.
Þá sagði Helgi Hjörvar, þingmað-
ur Samfylkingar, að hann teldi ekki
rétt að löggjafinn kæmi frekar að
málinu með lagasetningu, heldur yrði
dómstólum eftirleiðis falið að úr-
skurða um lögmæti slíkra lána.
Eignir bankanna ofmetnar?
Lilja Mósesdóttir, þingmaður utan
flokka, sem einnig vék úr sal við at-
kvæðagreiðslu um frumvarpið vetur-
inn 2010, sagðist hins vegar hafa var-
að við því að leyst yrði úr skulda-
vanda heimilanna fyrir dómstólum.
Hún sagðist óttast fjöldamálsóknir
og hvatti til þess að komið yrði á lána-
markaði að norrænni fyrirmynd, lán
heimilanna leiðrétt og verðtrygging-
in afnumin.
Bjarni Benediktsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði í samtali
við mbl.is í gær að það hefði verið
augljós tilgangur laganna að skera úr
um hvaða vextir ættu að gilda aftur í
tímann í málum eins og því sem dæmt
hefði verið í á miðvikudag.
„Nú hefur Hæstiréttur sagt að það
er ekki hægt að taka betri rétt af fólki
með slíkum afturvirkum lögum.
Þannig að það þýðir ekkert fyrir þá
sem mæltu fyrir lögunum og greiddu
atkvæði með þeim að skjóta sér und-
an því að niðurstaðan er sú að það
stenst ekki stjórnarskrá að hafa sett
slíkt ákvæði í lögin,“ sagði Bjarni.
Hann sagði mikilvægt að í umræðu
um mismunandi stöðu lántakenda
eftir því hvernig lán þeir tóku, yrði
skoðað hvort eignir bankanna eins og
þeir voru stofnaðir í upphafi hefðu
ekki verið stórlega ofmetnar. „Ef það
er mikil þörf í dag á því að gera leið-
réttingar á verðtryggðum lánum, þá
var tækifæri til þess að gera það þeg-
ar bankarnir voru stofnsettir á sínum
tíma. Tækifærið virðist ríkisstjórnin
hafa algjörlega látið sér úr höndum
renna,“ sagði Bjarni.
Ákvæði um afturvirkni vaxta
standist ekki stjórnarskrá
 Lögunum ekki ætlað að taka betri rétt af skuldurum, segir Steingrímur J.
Morgunblaðið/Eggert
Lán Guðlaugur Þór Þórðarson gagnrýndi að forsætisráðherra tæki ekki þátt í umræðunum í gær.
Þegar lög um endurútreikninga á gengisbundnum
lánum (nr. 151/2010) voru til meðferðar á Alþingi
fékk þingið 36 umsagnir, athugasemdir og við-
brögð við umsögnum um frumvarpið. Umsagnirn-
ar voru ekki allar jákvæðar, í nokkrum tilvikum
var vikið að þeim atriðum sem Hæstiréttur tók
upp í dómi sínum á miðvikudag.
Í umsögn Ástu S. Helgadóttur, umboðsmanns
skuldara, bendir hún m.a. á að vandséð sé að
mögulegt sé að beita afturvirkni við útreikning
vaxta. Þá fái það ekki staðist að neytendur sem
hafa greitt upp lán sín og fengið fullnaðarkvittun
þess efnis frá hlutaðeigandi fjármálafyrirtæki fái
nú hugsanlega bakreikning vegna vangreiðslna.
Fullnaðarkvittun hafi verið talin staðfesting fyrir
því að kröfuhafi eigi ekki frekari kröfu á hendur
skuldara.
Ása Ólafsdóttir, lektor við lagadeild Háskóla Ís-
lands og sérfræðingur í fjármunarétti og gjald-
þrotaskiptarétti, benti á, í athugasemd, að gerð
væri rík krafa til fjármálafyrirtækja um sérþekk-
ingu og um vandvirkni. Neytendur hefðu verið í
góðri trú um að þeir hefðu greitt réttilega af lánum
sínum. Taldi hún að komast mætti að þeirri nið-
urstöðu að fjármálafyrirtæki ættu að standa við og
efna þær tilkynningar útreikninga á afborgunum
sem þau hefðu gefið út, allt fram til þess að
gengistryggingin var dæmd ólögmæt.
Bæði Sigurður Hr. Sigurðarson og
Elvira Mendez Pinedo, sem höfðuðu
málið sem Hæstiréttur dæmdi á mið-
vikudag, sendu sömuleiðis inn um-
sagnir og gerðu margvíslegar athuga-
semdir við frumvarpið. runarp@mbl.is
Vandséð réttmæti afturvirkni
Lög um endurútreikning gengisbundinna lána
voru samþykkt með atkvæðum 27 þingmanna í
desember 2010; ellefu þingmanna VG og
16 þingmanna Samfylkingarinnar. Þing-
menn Sjálfstæðisflokks og Framsókn-
arflokks sátu hjá auk Helga Hjörv-
ar (S) en allir þrír þingmenn
Hreyfingarinnar sögðu nei.
Ellefu þingmenn voru ýmist
með fjarvist eða fjarverandi.
Minnihluti sagði já
LÖGIN UM ENDURÚTREIKNING
Dómur Hæstaréttar um vexti gengislána
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Vandinn er nokkuð umfangsmikill. Niður-
staða dómsins er einstaklingsbundin. Hún
byggist á fyrri málarekstri sömu aðila. Það er
töluverður handleggur að fara yfir það hvaða
leiðsögn felst í þessum dómi í heild sinni. Á
það þarf að leggja lögfræðilegt mat og afla
upplýsinga frá ýmsum aðilum. Það þarf að
gerast hratt. Við munum kappkosta að það
mat verði byggt á bestu upplýsingum,“ segir
Helga Jónsdóttir, ráðuneytisstjóri í efna-
hags- og viðskiptaráðuneytinu.
Að sögn Helgu er þessi
eftirfylgni vegna dóms
Hæstaréttar á höndum
ráðuneytis, Fjármála-
eftirlits og viðkomandi
fjármálafyrirtækja.
„Það þarf að tryggja
að öll upplýsingaöflun
gefi sem besta mynd af
stöðunni. Lögfræðingar
og aðrir sérfræðingar
ráðuneytisins eru að skoða málið sem og sér-
fræðingar hjá Fjármálaeftirlitinu og fjár-
málafyrirtækjunum.“
Spurð hvort nýjar upp-
lýsingar hafi komið fram
varðandi tjón fjármála-
fyrirtækja af dómnum
svarar Helga því til að
„óvarlegt sé að setja fram
tölur fyrr en ljóst er
hversu víðtækt fordæm-
isgildi dómurinn hefur“.
Helgi Hjörvar, formað-
ur efnahags- og viðskipta-
nefndar, telur þá óvissu sem hafi skapast í
fjármálakerfinu í kjölfar gengisdóms Hæsta-
réttar gefa tilefni til umræðna í þingsal Al-
þingis um hvort framlengja skuli bann við
arðgreiðslum úr stórum bönkunum þrem.
Hann á ekki von á að slíkt skref leiði til
deilna. „Nei. Alls ekki. Telji menn óvissu
verulega um áhrif dómsins á fjármálakerfið
þarf að eyða henni.“
Selji hlutinn í einkabönkunum fyrst
Spurður hvort dómurinn setji strik í þau
áform stjórnvalda að einkavæða Lands-
bankann svarar Helgi því til að öllum hafi
verið ljóst að óvissa væri um gengislánin.
Þá sé rétt að selja hlut ríkisins í Arion
banka og Íslandsbanka fyrst.
Mikið verk að meta leiðsögn dómsins
 Efnahags- og viðskiptaráðuneytið skoðar gengisdóminn  Bann við arðgreiðslum framlengt?
Helga Jónsdóttir Helgi Hjörvar