Morgunblaðið - 17.02.2012, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2012
BAKSVIÐ
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Í dómi Hæstaréttar í gengismáli
hjóna gegn Frjálsa fjárfestingar-
bankanum er það rökstutt í þrem
liðum að í umræddu tilfelli beri að
víkja frá þeirri meginreglu kröfu-
réttar að kröfuhafi, sem fengið hafi
„minna greitt en hann átti rétt til í
lögskiptum aðila, eigi viðbótarkröfu
á hendur skuldara um það sem van-
greitt er og undantekningu frá
þeirri reglu“.
Í fyrsta lagi er bent á að frá því að
lánið sem dómurinn varðar var veitt
og þangað til 14. febrúar 2011 hafi
báðir aðilar gengið „út frá því að út-
reikningur varnaraðila á fjárhæð af-
borgana og vaxta tæki mið af því að
ákvæði skuldabréfsins um gengis-
tryggingu höfuðstólsins væru gild“.
En umræddan febrúardag féllst
Hæstiréttur á sjónarmið sóknaraðila
um að gengisbinding höfuðstólsins
hefði verið ólögmæt frá upphafi. Áð-
ur dæmdi Hæstiréttur um haustið
2010 að miða skyldi við lægstu
óverðtryggðu vexti Seðlabanka Ís-
lands (SÍ) í gengismáli Lýsingar.
Stóðu alltaf í skilum
Í öðru lagi er bent á að sóknar-
aðilar, þ.e. hjónin sem lánið tóku,
hafi er umræddur dómur féll 2011
ávallt staðið í skilum og þá greitt 20
afborganir af láninu ásamt vöxtum. Í
þessu efni beri að líta til þess að
„fjárhæð viðbótarkröfu varnaraðila
um vexti fyrir liðna tíð, 6.585.934
krónur, er umtalsverð þegar litið er
til upphaflegrar lánsfjárhæðar sem
var 19.200.000 krónur“. Í þriðja lagi
að varnaraðili sé „fjármálafyrirtæki
sem á lánamarkaði bauð við-
skiptavinum sínum ýmis lánakjör,
þar með talin lán með ólögmætri
gengistryggingu, og að skilmálar
þess láns sem um ræðir í máli þessu
voru samkvæmt einhliða ákvörðun
varnaraðila og stöðluðum skilmálum
hans hvað þau lán varðar“.
Misjafnlega aflögufærir
Annað atriðið í rökstuðningnum,
að greiðsluvilji hjónanna hafi verið
ríkur, vekur athygli. Er enda ljóst að
ekki voru allir þeir sem tóku sam-
bærileg gengislán aflögufærir um
afborganir þá 20 mánuði sem liðu frá
því bankahrunið varð haustið 2008
og þar til dómur Hæstaréttar féll í
febrúar 2011 um ólögmæti gengis-
bindingar höfuðstólsins.
Málið snýst um fortíðina, þ.e. lán-
tökutímabilið frá því lánið var veitt
og þar til dómurinn féll 2011, en við-
bótarkrafa Frjálsa fjárfestingar-
bankans, tæpar 6,6 milljónir króna,
er miðuð við vexti af umræddu 19,2
milljóna króna láni mánuðina 20 áð-
ur en fjármálakerfið fór á hliðina.
Er þessi skilningur orðaður svo í
dómi Hæstaréttar: „Er því fallist á
með sóknaraðilum, að sá rangi laga-
skilningur sem samkvæmt fram-
ansögðu lá til grundvallar lög-
skiptum aðila í upphafi og þar til
dómur Hæstaréttar gekk 14. febr-
úar 2011 verði í uppgjöri aðila ein-
ungis leiðréttur til framtíðar.“
Hæstiréttur vísar jafnframt sem
fyrr segir til greiðsluvilja hjónanna.
Þannig segir orðrétt í dóminum að
lagt sé „til grundvallar að greiðslu-
tilkynningar, sem varnaraðili sendi
um væntanlega gjalddaga lánsins
með útreikningum á fjárhæðinni
sem greiða skyldi og síðan fyrir-
varalaus móttaka hans á greiðslum í
samræmi við tilkynningarnar, hafi
jafngilt fullnaðarkvittun um greiðslu
á því sem gjaldféll hverju sinni“.
Móttekið án fyrirvara
Taldi lögfræðingur sem blaða-
maður ræddi við einsýnt að þessi
áhersla á greiðsluvilja hjónanna
vekti spurningar um hvort eins yrði
dæmt í málum þar sem lántaki hafi
ekki greitt af láni og lánveitandi því
ekki sýnt fram á „fyrirvaralausa
móttöku“ á greiðslum, svo vitnað sé í
orðalag Hæstaréttar.
En lögfræðingurinn, sem ekki
vildi koma fram undir nafni að svo
stöddu, vakti athygli á því að fjár-
hagsstaða þeirra sem tóku gengislán
hafi verið með mjög misjöfnum
hætti eftir hrunið.
Loks er vísað til þess í dóminum
að viðbótarkrafan, tæpar 6,6 millj-
ónir króna, sé slík fjárhæð að með
„almennum lögum [sé] … ekki unnt,
með svo íþyngjandi hætti sem á
reynir í málinu, að hrófla með aftur-
virkum hætti við réttarreglum um
efni skuldbindinga og greiðslur
skulda frá því sem gilti þegar til
þeirra var stofnað og af þeim greitt“.
Telur Hæstiréttur að slík krafa
brjóti í bága við þá vernd eignarrétt-
inda sem leiðir af 72. grein stjórnar-
skrárinnar, en hún er rifjuð upp í
rammanum hér til hliðar.
Í rökstuðningnum er því vitnað til
upphæðar og hún sett í samhengi við
lántökur sóknaraðila. Vikið er að
íþyngjandi kröfu en fleiri lántak-
endur gætu gripið til þeirra raka.
Verndar stjórnarskráin þá sem
ekki stóðu í skilum með lán?
Morgunblaðið/Sverrir
Hæstiréttur Gengisdómurinn hefur vakið athygli enda hagsmunir miklir.
 Hæstiréttur vísar til eignarréttarákvæðis, greiðsluvilja og íþyngjandi byrða
Dómur Hæsta-
réttar um vexti
af gengislánum
hefur engin áhrif
á MP banka þar
sem bankinn hef-
ur ekki veitt nein
gengistryggð
lán, að því er seg-
ir í tilkynningu
sem bankinn sendi frá sér í gær til
fjölmiðla.
„Í fréttum af nýföllnum dómi um
vexti gengistryggðra lána í Hæsta-
rétti hafa ítrekað komið fram stað-
hæfingar um að dómurinn hafi
veruleg áhrif á fjármálafyrirtæki.
Hafa viðskiptabankarnir einkum
verið tilgreindir í því samhengi. MP
banki vill af þessari ástæðu koma
því á framfæri að dómurinn hefur
engin áhrif á rekstur MP banka.
MP banki hefur ekki veitt nein
gengistryggð bílalán né geng-
istryggð íbúðalán,“ segir í tilkynn-
ingu bankans.
Engin áhrif
á MP banka
Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Hæstaréttardómurinn í vaxtamáli
hjónanna Sigurðar Hreins Sigurðs-
sonar og Mariu Elviru Mendez Pi-
nedo hefur víðtækar afleiðingar en
deilt er um það hve mikið fordæm-
isgildi hann hafi. Sigurður Hreinn er
kvikmyndagerðarmaður að mennt en
starfar mest við hljóðstýringu, Elvira
er hins vegar lögfræðingur og starfar
sem prófessor við lagadeild Háskóla
Íslands. Þau eiga eitt barn, sjö ára
dóttur. Parhúsið við Suðurgötu, sem
þau hjón keyptu, er ekki stórt en á
dýrum stað í miðborginni.
„Þetta er engin höll en kostaði
drjúgan skilding 2006,“ segir Sigurð-
ur. „Mér sýnist að
þessi dómur í
fyrradag geti
merkt að greiðslu-
byrðin fari úr um
450 þúsund krón-
um á mánuði í tæp
300 þúsund.
Við tókum alls
fimm gengis-
tryggð lán, skipt-
um þessu vegna
þess að það kom betur út í sambandi
við veðhlutföll, við gátum dreift áhætt-
unni betur. Svo borguðum við eitt lán-
anna 2008, höfðum ekki efni á að
borga fleiri lán upp. En við höfum
staðið í skilum með hin lánin, borgað
af þeim á réttum tíma. Við höfðum því
fullnaðarkvittun fyrir láninu frá 2008
sem dómurinn snerist um.
Við pældum mikið í þessu, reikn-
uðum út að jafnvel þótt krónan myndi
falla um 40-50% þá væru þessi lán að
öllum líkindum hagstæðari en hefð-
bundnu verðtryggðu lánin. Við erum
bæði með góðar tekjur og í greiðslu-
áætlun bankans var gert ráð fyrir að
afborganir gætu tvöfaldast en samt
myndum við geta staðið í skilum. Við
höfðum það mikið borð fyrir báru
enda tókst þetta.“
Dýrt að höfða mál
Sigurður segir að þótt niðurstaða
Hæstaréttar komi þeim hjónum vel
sé slæmt hvað margir aðrir séu í
slæmum málum vegna húsnæðislána.
„Fólk sem getur ekki borgað eða er í
frystingu með fjármál sín hefur ekki
efni á að höfða mál gegn banka af því
að það getur verið dýrt spaug. Við
höfðum efni á því og gerðum það tvisv-
ar. Það fyrra skilaði okkur bara hálfa
leið, þá var niðurstaðan sú að geng-
istrygging lána væri ólögleg.“
Í þeim dómi, sem féll í febrúar 2011,
var ekki úrskurðað hvort reikna mætti
seðlabankavexti afturvirkt. Frjálsi
fjárfestingarbankinn dró til baka vara-
kröfu sína meðan meðferð málsins
stóð yfir. Segja heimildarmenn að þar
hafi verið um að ræða lagaklæki: bank-
inn hafi óttast að varakrafan gæti orð-
ið til þess að Hæstiréttur yrði einnig
að dæma um lögmæti afturvirku seðla-
bankavaxtanna.
Nær 40% lægri greiðslubyrði
 Sigurður og Elvira hafa ávallt staðið í skilum og greiddu eitt gengislánið upp þegar árið 2008
 Bankinn féll frá varakröfu í fyrra máli þeirra og þess vegna var vaxtadeilan enn óútkljáð 2011
Mun lægri vextir
» Hjónin tóku fimm lán til hús-
næðiskaupa frá 2004 til 2006,
samtals 57,9 milljónir kr. og
voru með veð í þremur eignum.
» Lánin voru bundin við gengi
japanskra jena og svissneskra
franka. Vextir miðuðust við
þriggja mánaða LIBOR-vexti og
1,4%-1,5% vaxtaálag.
» Almennir vextir Seðlabanka
Íslands á óverðtryggðum út-
lánum voru 8,5% í árslok 2004
en hækkuðu síðan stig af stigi.
Sigurður Hreinn
Sigurðsson
Eitt af álitamál-
unum vegna
vaxtadóms
Hæstaréttar er
útreikningur
vaxtabóta. Þeir
sem tóku gengis-
tryggðu lánin á
sínum tíma fengu
eðlilega mun
lægri vaxtabætur
en aðrir þar sem
vextirnir voru mun lægri.
En eftir lagasetninguna í desem-
ber 2010, í kjölfar þess að Hæstirétt-
ur ákvað að gengistryggð lán væru
ólögmæt, var umræddum lánum
breytt í krónulán. Vextirnir hækk-
uðu og þá um leið vaxtabæturnar.
Nú fá lánin aftur lága vexti, bæt-
urnar lækka. En þarf að endur-
reikna vaxtabætur aftur í tímann?
„Dómurinn og áhrif hans eru nú
til athugunar hjá embættinu,“ segir
Skúli Eggert Þórðarson ríkisskatt-
stjóri. „Við munum gera fjár-
málaráðuneytinu grein fyrir niður-
stöðum þeirrar athugunar sem ættu
að liggja fyrir um miðja næstu viku.
Þá munum við geta tjáð okkur um
það hvort það þurfi að koma til end-
urútreiknings vaxtabóta,“ segir
Skúli Eggert. kjon@mbl.is
Vaxtabæt-
ur endur-
reiknaðar?
Skúli Eggert
Þórðarson
Ríkisskattstjóri lætur
kanna áhrif dómsins
Eins og vikið er að í megingrein-
inni hér til hliðar vísar Hæstiréttur
til 72. greinar stjórnarskrárinnar.
Til upprifjunar er greinin svohljóð-
andi en tekið skal fram að hún er í
tveim liðum og er vitnað til þeirrar
fyrri í gengismálinu:
Eignarrétturinn er friðhelgur.
Engan má skylda til að láta af
hendi eign sína nema almennings-
þörf krefji. Þarf til þess lagafyrir-
mæli og komi fullt verð fyrir.
Með lögum má takmarka rétt er-
lendra aðila til að eiga fasteigna-
réttindi eða hlut í atvinnufyrirtæki
hér á landi.
Eignarrétturinn er friðhelgur
EIGNIR OG ALMENNINGSÞÖRF
Dómur Hæstaréttar um vexti gengislána