Morgunblaðið - 19.06.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2012
Leikgleði Helgi Freyr Sveinsson og sonur hans Sveinn Orri bregða á leik í Hreppslaug í Skorradal, 25 m langri útisundlaug sem byggð var 1928 og fær vatn úr heitavatnsuppsprettu á staðnum.
Eggert
Morgunvaktin
gerði því skil í vetur
að kennarar við Há-
skóla Íslands (HÍ)
kvörtuðu yfir því að
ástundun og náms-
árangur nemenda
færi minnkandi.
Fjallað var um þetta í
nokkra daga og var
m.a. talað við kenn-
ara, sérfræðinga og
nemendur. Þótt um-
fjöllunin hafi verið góðra gjalda
verð datt þó engum í hug að spyrja
af hverju ástandið væri svona.
Samband ungra sjálfstæð-
ismanna (SUS) var ekki í vafa um
orsakirnar þegar það ályktaði um
málið í maí síðastliðnum. Ástæða
þess að þessi umræða er í gangi í
HÍ, en ekki í einkareknu háskól-
unum, er sú að þeir sem stunda
nám við HÍ þurfa ekki að taka
sömu ábyrgð á námi sínu. Það að
nemandi greiði skjólagjöld gerir
það að verkum að hann skráir sig
ekki í nám nema hann sé þess full-
viss að það nýtist honum. Auk þess
leggur nemandinn nægjanlega
stund á námið svo hann þurfi ekki
að taka próf eða annir aftur, með
tilheyrandi kostnaði.
Engin umræða hefur verið um
kostnaðarþátttöku háskólanema
hérlendis þótt það þyki víða sjálf-
sagt og stofnanir eins og OECD
hafi hvatt til þess. Stuðningsmenn
mikillar niðurgreiðslu nota jafnan
tvær röksemdir: Í fyrsta lagi að
nám gagnist samfélaginu og því
felist í því fjárfesting fyrir skatt-
greiðendur. Í öðru lagi að brýnt sé
að standa vörð um jafnrétti til
náms.
Háskólanám ofmetið
Fyrrnefndu rökin eru rökvilla,
því með sömu rökum má færa rök
fyrir ríkisstuðningi við hvað sem
er. Taka má dæmi af togara sem
keyptur væri til að veiða hér við
land. Enginn getur efast um að
hann skapar störf, auk þess sem
hann skapar ýmsum aðilum tekjur,
ekki síst ríkissjóði sem fær skatt-
tekjur af honum. Þjóðarbúið í heild
hagnast og togarinn skilar gjald-
eyri inn í samfélagið.
Þrátt fyrir það hversu hag-
kvæmur slíkur togari er, er langt
síðan stjórnmála-
mönnum datt í hug
að halda því fram að
skattgreiðendur ættu
að greiða fyrir fjár-
festingar í slíku.
Ástæðan er sú að
enginn græðir jafn
mikið á togaranum
eins og útgerðarmað-
urinn, og þess vegna
á hann sjálfur að
standa straum af
kostnaði við kaupin.
Að sama skapi
græðir enginn jafn
mikið á háskólanámi og há-
skólaneminn sjálfur. Þótt ýmsir
aðrir græði e.t.v. á því líka, eins og
í dæminu með togarann, þá eru
það ekki rök fyrir því að skatt-
greiðendur eigi að standa straum
af svo miklum hluta af kostn-
aðinum.
Það er auk þess alger misskiln-
ingur að háskólanám hafi eitthvað
gildi í sjálfu sér, að það hafi eitt og
sér ákveðinn tilgang. Tilgangur
grunnnáms í háskóla er að auka
færni fólks til þess að starfa sem
sérfræðingar og stjórnendur og til-
gangur framhaldsnáms er að auka
færni fólks til að starfa við kennslu
og fræðistörf. BA-próf í lögfræði
hefur t.d. jafn lítið gildi fyrir flug-
mann eins og atvinnuflugmanns-
próf hefur fyrir lögfræðing.
Það er því ekkert markmið í
sjálfu sér að sem flestir fari í há-
skólanám og læri sem mest. Það er
því hægt að komast að þeirri nið-
urstöðu að of margt fólk sé í há-
skólum á Íslandi og það sé verið að
kenna of margar greinar. Á sama
tíma hefur ekki verið lögð nægj-
anlega mikil áhersla á iðnnám.
Það má vel vera að einhverjir
telji að háskólanám hafi gildi fyrir
sig, óháð framtíðaratvinnumögu-
leikum. Þannig getur verið að ein-
hver ætli sér ekki að fara á vinnu-
markaðinn að loknu námi, ætli
kannski ekki að ljúka gráðu eða
alls ekki að starfa við neitt sem
tengist náminu. Námið sé því ein-
hvers konar afþreying eða almenn
mannbæting. Í slíkum tilfellum er
enn augljósara hversu óréttlátt
það er að skattgreiðendur greiði
námið niður.
Jafnrétti til náms
Síðarnefndu rökin, um jafnrétti
til náms, eiga ekki við sem andsvar
við fyrrnefndri ályktun SUS. Þar
er aðeins talað um að auka
kostnaðarþátttöku. T.d. mætti hún
vera jafn mikil og hún er hjá þeim
nemendum sem leggja stund á
nám við einkarekna skóla. LÍN
lánar fyrir slíkum skólagjöldum og
því ætti enginn að þurfa að neita
sér um að fara í nám bara út af
skólagjöldunum.
Þótt LÍN lánaði ekki þá sýnir
reynslan af einkareknum háskól-
um úti í heimi að þeir eru í mjög
harðri samkeppni um góða nem-
endur. Ef þeir laða til sín góða
nemendur þá útskrifa þeir góða
nemendur og þá vilja fleiri leggja
stund á nám við viðkomandi skóla,
þeir fá enn betri nemendur og geta
hækkað skólagjöldin o.s.frv. Skól-
arnir hafa því hag í því að laða til
sína góða nemendur, óháð efnahag.
Skólarnir veita því tekjulágum
góðum nemendum skólastyrki.
Sama má segja um atvinnulífið.
Það hefur hag af því að góðir
námsmenn ljúki háskólanámi og
því hafa fyrirtæki hag af því að
leggja fé í skólastyrki.
En hvað með þá sem eru alls
ekki góðir námsmenn? Svarið er
einfalt: Þeir eiga einfaldlega ekki
heima í háskólum, ekki frekar en
að blindur maður eigi heima í
flugnámi eða maður með tíu þum-
alfingur eigi heima í trésmíði.
Að lokum
Það er tímabært að endurskoða
frá grunni hvernig háskólanám á
Íslandi er skipulagt og hvernig það
er fjármagnað. Heimurinn er ekki
svo einfaldur að hver einasta auka-
króna sem sett er í háskólana skili
sér til samfélagsins. Ætli menn að
halda áfram að niðurgreiða há-
skólanám er algert lágmark að
fjárveitingavaldið hafi skoðun á því
hvað er kennt og hve mörgum.
Eftir Davíð
Þorláksson » Það er tímabært að
endurskoða frá
grunni hvernig há-
skólanám á Íslandi er
skipulagt og hvernig
það er fjármagnað.
Davíð
Þorláksson
Höfundur er héraðsdómslögmaður
og formaður Sambands ungra
sjálfstæðismanna.
Aukum kostnaðarþátttöku
háskólanema
Árið 2005 fór fram út-
boð þar sem skipulagi
sjúkraflugs á Íslandi var
gerbylt. Gerð var krafa
um sérstaka flugvél, sem
staðsett yrði á Akureyri,
sérbúin til að sinna hlut-
verki sínu. Hún skyldi
þjóna öllu landinu, að
undanskildum Vest-
mannaeyjum og þeim
hluta Suður- og Vest-
urlands sem betur má
sinna með bílum og þyrlum sökum ná-
lægðar við Landspítalann. Mýflug hf.
varð hlutskarpast í útboðinu.
Nú á sumarmánuðum mun Mýflug
fara þrjúþúsundasta sjúkraflug sitt.
Því er vert að horfa yfir farinn veg og
meta hvernig til hefur tekist.
Tiltölulega langur samningstími
gerði mögulegt að koma á góðu skipu-
lagi og að fjárfesta í tækjum, byggingu,
búnaði og mannauði. Keypt var öflug,
jafnþrýstibúin skrúfuþota og hún útbú-
in í takt við það sem best þekkist. Á
Akureyri var byggt tólf hundruð fer-
metra flugskýli með aðgengi fyrir
sjúkrabíla, aðstöðu til þjálfunar, flug-
umsjónar og annars sem flugrekstri
fylgir. Í dag starfa sjö til átta flugmenn
nánast einvörðungu við sjúkraflug.
Ávallt er áhöfn á vakt og önnur til taks.
Þá eru skipulagðar vaktir sjúkraflutn-
ingamanna og lækna hjá Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri. Allir sem að
málum koma fá bestu þjálfun sem völ
er á. Starfshættir hafa tekið fram-
förum í ljósi reynslu.
Þær fjárfestingar sem að ofan eru
nefndar eru verulegar og hafa stór-
aukið öryggi í sjúkraflutningum á
landsbyggðinni. Mikil reynsla er komin
á flugreksturinn og þá þjónustu sem
veitt er um borð. Nánast allir sjúkling-
ar sem fluttir hafa verið í sjúkraflugi á
Íslandi síðastliðin sjö ár hafa verið
fluttir með skrúfuþotum Mýflugs,
langflestir með sérbúnu vélinni. Um-
talsverður fjöldi sjúkraflugferða er ein
af forsendum þess að tekist hefur að
viðhalda traustum flugrekstri og sam-
hentum hóp flugmanna sem margir
hafa verið hjá félaginu allan samnings-
tímann. Þessi hópur er þjálfaður til
samræmis við það sem þekkist hjá
stærri félögum og hefur í dag reynslu
sem ekki hefur áður verið til á Íslandi.
Helsta gagnrýnin sem heyrst hefur
er að það skapi óöryggi að hafa ekki
sjúkraflugvélar staðsettar á fleiri stöð-
um, sérstaklega þar sem
aðstæður til flugs eru erf-
iðar. Áður en núverandi
samningur tók gildi hafði
sjúkraflugi á Íslandi verið
sinnt sem aukabúgrein.
Flugvélar voru meðal
annars staðsettar, að
minnsta kosti yfir hávet-
urinn, á Ísafirði, í Vest-
mannaeyjum og lengi á
Egilsstöðum. Oft var sam-
ið við flugrekanda í lands-
hlutanum og ráð fyrir því
gert að hann gæti nýtt
flugvélina til annarra verkefna. Til
starfa réðust flugmenn sem ann-
aðhvort voru heimamenn sem stukku
úr annarri vinnu til að sinna þeim fáu
útköllum sem bárust eða ungir flug-
menn sem vantaði reynslu til að eiga
möguleika á annarri og stöðugari
vinnu. Ekki voru skipulagðar afleys-
ingar og því stóðu flugmenn í raun sól-
arhringsvaktir, jafnvel mánuðum sam-
an. Flugvélarnar voru ekki
jafnþrýstibúnar, búnaður um borð var
heimasmíðaður og engin leið að bera
hann saman við það sem nú er. Þjálfun
var minni og ómarkvissari en gerist í
dag, aðgangur að flugskýli ekki alltaf
tryggður og viðhaldi sinnt í lotum en
ekki jafnt og þétt eins og í dag. Falskt
öryggi var því að hafa flugvél í héraði.
Fullt eins var líklegt þegar til átti að
taka að flugvélin væri biluð eða áhöfnin
óhvíld, væru tveir flugmenn á annað
borð á staðnum. Slík atvik hömluðu
sjúkraflugi oftar en veður.
Með góðu samstarfi Mýflugs hf.,
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri og
sjúkraflutningamanna hjá Slökkviliði
Akureyrar hefur þjónusta við lands-
byggðina og öryggi íbúa og gesta þar
verið stóraukið. Á þessum grunni þarf
að byggja til framtíðar. Halda þarf
áfram að bæta þjónustuna og tryggja
aðgengi hennar að Landspítala – há-
skólasjúkrahúsi.
Sjúkraflug: Þjónust-
an & reksturinn
Eftir Sigurð Bjarna
Jónsson
Sigurður Bjarni
Jónsson
»Núverandi skipulag
í sjúkraflugi hefur
reynst vel. Á því verður
að byggja til framtíðar
og tryggja aðgengi að
Landspítala – háskóla-
sjúkrahúsi.
Höfundur er stjórnarformaður
Mýflugs.