Morgunblaðið - 31.07.2012, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. JÚLÍ 2012
Í síðari heimsstyrjöldinni gerði
Winston Churchill greinarmun á
„endinum á upphafinu“ og „upphaf-
inu að endinum“ í frægri ræðu. Þessi
greinarmunur getur einnig átt við
um ófriðinn í Sýrlandi. Nýlegir at-
burðir – flótti hátt settra embættis-
manna sýrlensku einræðisstjórnar-
innar, fall þriggja af hæst settu
embættismönnum Bashars al-
Assads forseta og átök sem blossað
hafa upp í sjálfri höfuðborginni –
benda til þess að stjórn Assads sé að
falli komin eftir langt tímabil hægfara hnignunar.
Ófriðurinn í Sýrlandi hefur geisað frá mars á síð-
asta ári. Eftir nokkurra mánaða mótmæli og
grimmilegar kúgunaraðgerðir fór ófriðurinn að
taka á sig mynstur. Pólitíska stjórnarandstaðan –
sundruð og máttvana – efldist þegar sundurleitir
og laustengdir vopnaðir hópar gengu til liðs við
hana undir merkjum „Frjálsa sýrlenska hersins“
ásamt hundruðum íslamskra jíhad-manna sem
komu til Sýrlands í gegnum götótt landamæri og
hófu bæði hernað og hryðjuverkastarfsemi. Stjórn-
arandstaðan, sú pólitíska og vopnuðu hóparnir, gat
ekki steypt stjórninni af stóli og stjórnin gat ekki
bælt uppreisnina niður.
Stjórnin naut góðs af stuðningi alavíta í Sýrlandi
og aðgerðaleysi annarra minnihlutahópa, auk
stuðnings borgarastéttarinnar í Damaskus og
Aleppo sem óttaðist að íslamistar eða aðrir róttæk-
ir hópar kæmust til valda ef stjórnin félli. Rússar
og Íranar voru helstu bandamenn Sýrlands-
stjórnar á alþjóðavettvangi, en vestræn ríki, Tyrk-
land og arabaríki á borð við Sádi-Arabíu og Katar
veittu ólíkum stjórnarandstöðuhópum takmark-
aðan stuðning.
Hernaðarlega kom upp pattstaða, en stjórnin
hélt áfram að veikjast pólitískt. Stjórnkerfið virtist
vera óskaddað og daglega lífið í Damaskus og
Aleppo virtist í eðlilegu horfi, en stjórnin missti yf-
irráð yfir sífellt stærri landsvæðum. Ástandið
versnaði vegna átaka milli alavíta og súnníta og
þau náðu hámarki með nokkrum grimmilegum
fjöldamorðum.
Grimmilegustu átökin geisuðu á sléttunum aust-
an við höfuðvígi alavíta í fjöllunum og það vakti
grunsemdir um að þeir hygðust hörfa til fyrri
heimkynna sinna ef stjórnin félli og væru að reyna
að stækka yfirráðasvæði sitt.
Þessu mynstri stöðugrar hnignunar er lokið, nú
þegar æ fleiri embættismenn og herforingjar
ganga til liðs við stjórnarandstöðuna. Athyglisvert
er að Tlas-bræður – kaupsýslumaðurinn Firas og
Manaf, hershöfðingi og vinur Assads – urðu fyrstu
mennirnir til að flýja úr innsta kjarna einræð-
isstjórnarinnar. Flótti embættismannanna og her-
foringjanna hefur veikt stjórnina, eflt andstæðinga
hennar og sent þau skilaboð að fall hennar sé óhjá-
kvæmilegt.
Árangursríkar árásir stjórnarandstöðunnar á
hjarta öryggisstofnana stjórnarinnar hafa haft
sömu áhrif, en henni tókst að vega þrjá af mikil-
vægustu bandamönnum Assads: mág hans Asef
Shawkat, Hasan Turkmani, fyrrver-
andi varnarmálaráðherra, og eftir-
mann hans, Daoud Rajha.
Á sama tíma hafa hörð átök breiðst
út til Damaskus. Stjórnin reyndi áður
að gera sem minnst úr hættunni sem
henni stafaði af stjórnarandstöðunni
en átökin í Damaskus hafa fengið
mikla umfjöllun í sýrlenska ríkissjón-
varpinu. Svo virðist sem skilaboðin séu
þau að úrslitastundin sé að nálgast.
Enn er of snemmt að spá stjórninni
falli á næstunni. Henni hefur verið
komið á annað knéð en hún stendur
enn og brást fljótt við falli embættis-
mannanna þriggja, m.a. með því að skipa nýjan
varnarmálaráðherra. Flest þeirra afla sem hafa var-
ið stjórnina síðustu sextán mánuði styðja hana
ennþá, stjórnarandstaðan er enn sundruð, og
Bandaríkin og fleiri vestræn lönd eru enn treg til að
beita öllum sínum þunga gegn stjórn Assads.
En endalokin nálgast og nauðsynlegt er að gefa
gaum að hættunum sem geta stafað af ástandinu í
Sýrlandi. Fall einræðisstjórnarinnar gæti leitt til
glundroða, allsherjarstríðs milli trúarhópa og skipt-
ingar landsins vegna þess að í Sýrlandi vantar öfl-
uga, vel skipulagða og alþjóðlega viðurkennda
stjórnarandstöðu.
Hætta er á að margir Sýrlendingar flýi til grann-
ríkja sem gætu dregist inn í átökin. Glundroði og
átök gætu hæglega breiðst út til veikra grannríkja á
borð við Írak og Líbanon. Tyrkir, sem óttast alltaf
að ófriðurinn í Sýrlandi geti haft áhrif á Kúrda í
Tyrklandi, eru á meðal þeirra sem eru líklegastir til
íhlutunar.
Ennfremur getur verið hætta á því að eldflaugar
og efnavopn stjórnar Assads komist í rangar hend-
ur. Ríkisstjórn Ísraels hefur tekið varfærnislega af-
stöðu til ástandsins í Sýrlandi en gefið til kynna að
hún ætli ekki að sitja aðgerðalaus ef slík vopn kom-
ist í hendur Hizbollah. Ekki er heldur hægt að úti-
loka þann möguleika að sýrlenska stjórnin kveðji
með því að grípa til örþrifaráða sem gætu haft al-
varlegar afleiðingar.
Til að fyrirbyggja slíkar hættur þarf að grípa til
miklu áhrifaríkari og samstilltari aðgerða á alþjóða-
vettvangi til að koma í veg fyrir að átökin í Sýrlandi
verði að alvarlegu alþjóðlegu hættuástandi. Tíminn
er orðinn naumur.
Sýrlenski
vendipunkturinn
Eftir Itamar
Rabinovich
» Fall einræðisstjórnarinnar
gæti leitt til glundroða,
allsherjarstríðs milli trúarhópa
og skiptingar landsins vegna þess
að í Sýrlandi vantar öfluga, vel
skipulagða og alþjóðlega viður-
kennda stjórnarandstöðu.
Itamar
Rabinovich
Höfundur var sendiherra Ísraels í Bandaríkjunum
frá 1993 til 1996 og er nú fræðimaður við Tel Aviv
University, New York University og Brookings-
stofnunina. © Project Syndicate/Institute for
Human Sciences. www.project-syndicate.org
Um langt árabil vildi fjöl-
mennur hópur landsmanna
losna við erlendan her Atlants-
hafsbandalagsins sem hafði af-
not af landsvæði á Miðnesheiði.
Fremstir í flokki fóru hernáms-
andstæðingar sem iðulega
efndu til fjöldamótmæla máli
sínu til stuðnings. Sömu öfl á
vinstri væng hafa til þessa
dags haldið uppi áróðri gegn
aðild Íslands að varnar-
bandalaginu.
NATO-stöðinni sem mönnuð var
Bandaríkjamönnum var lokað í júní 2006.
Það var einhliða ákvörðun Donalds
Rumsfeld, þáverandi varnarmálaráðherra
BNA, á þeim forsendum að engin þörf
væri lengur fyrir varnarlið á Íslandi að
kalda stríðinu loknu. Frá þeim tíma hefur
þorri landsmanna verið sammála að héð-
an í frá fengi engin þjóð eða þjóðabanda-
lag ótakmörkuð afnot af víðáttumiklu ís-
lensku landsvæði. Með öðrum orðum:
íslensk jörð yrði framvegis aðeins eign
Íslendinga, en stjórnvöld gætu heimilað
takmörkuð afnot af landi í fjárfestingar-
skyni vegna efnahagslífsins. Um þetta
ríkir sátt þorra landsmanna.
Ekki alls fyrir löngu birtist hér Huang
nokkur Nubo, fyrrverandi embættis-
maður í kínverska upplýsingaráðuneyt-
inu, sem nú er sagður ómældur auðmað-
ur. Hann vill eignast Grímsstaði á
Fjöllum með öllum réttindum til að
byggja þar túristaparadís fyrir þúsundir
ríkra flokksfélaga frá alþýðulýðveldinu
sem vilja njóta náttúrunnar hérlendis um
leið og þeir spila golf. Þar á að rísa lúx-
ushótel, 100 „glæsivillur“ fyrir auðkýf-
inga, golfvöllur, alþjóðaflugvöllur og hvað
þetta heitir nú allt saman. Ef af verður
þá gera Kínverjarnir það sama og þeir
gera í Afríku þar sem þeir eru stöðugt að
ná undir sig stórum landsvæðum þar sem
mikil náttúruauðæfi er að finna. Þeir
girða svæðið af, loka því og banna alla
umferð nema sína eigin og ráða aðeins
kínverskumælandi starfsmenn, sem að-
eins finnast í alþýðulýðveldinu. Heima-
menn fái engu ráðið. Þeim er skákað til
hliðar.
Nýlendu- og yfirráðastefna Kína í Afr-
íku er víti til að varast eins og fram hefur
komið í fjölmiðlum og í máli Ögmundar
Jónassonar ráðherra. Víða eru Afríku-
menn búnir að fá nóg en þeir segja að
það sé hægara sagt en gert að losa sig
við hina nýju kínversku nýlenduherra.
Grímsstaðir nægja ekki kínverskum
valdamönnum. Því auk þess vilja þeir
gera stórskipahöfn og reisa olíu-
hreinsunarstöð á Norðausturlandi bæði
vegna áforma þeirra um að komast í auð-
lindir á heimskautasvæð-
inu og hugsanlegar olíu-
lindir Drekasvæðisins.
Rétt eins og þeir eru
langt komnir með að
eignast öll helstu námu-
félög á Grænlandi. Komið
hefur fram, að til að byrja
með ætli þeir að senda á
annað þúsund kínverskra
námuverkamanna þangað.
Til samanburðar má
benda á að Grænlend-
ingar eru um 50 þúsund
og gætu engan veginn varist þessu gír-
uga nýlenduveldi í austri. Hvað ætlum við
að gera ef sami fjöldi Kínverja kæmi til
að vinna á norðausturhorninu. Við erum
rúmlega 300 þúsund en í Kína búa rúm-
lega 1,3 milljarðar manna. Kunna lands-
menn ekki söguna af dönsku einokunar-
versluninni? Viljum við endurtaka þá
sorgarsögu?
Því miður hafa fregnir af þessum
áformum skapað ákveðið gullgrafaraæði
hér og margur sér fyrir sér ómældan
„dollaragróða“ (Kína á nú meira af doll-
urum í sjóði en sjálf BNA) ef við leyfum
umrædd umsvif Kína. Sumir sveitar-
stjórnarmenn halda að með þessu hafi
heimamenn loks höndlað hamingjuna og
framtíðin verði dans á rósum. Þeir ættu
að kynna sér framkomu fulltrúa kín-
verska kommúnistaflokksins í Afríku og
víðar um heim, sem er vægast sagt ógeð-
felld.
Í grein Elínar Hirst í Morgunblaðinu
nýverið er haft eftir Miles Yu hjá The
Washington Times að í Kína séu „engar
einkafjárfestingar, að þar hafi einungis
háttsettir núverandi eða fyrrverandi
embættismenn í kínverska kommúnista-
flokknum aðgang að fjármagni. Að baki
þeirra standi deildir í kommúnistaflokkn-
um og þar af leiðandi geti kínverska rík-
isstjórnin yfirtekið fyrirtæki þessara
manna hvenær sem er“.
Góður vinur minn, göngulúinn her-
námsandstæðingur, sagði við mig á dög-
unum: „Það skyldi þó ekki enda svo að
við hernámsandstæðingar breyttum heiti
félagsins í Samtök Kínaandstæðinga?“
Flest okkar vilja hvorki fá Kína á Gríms-
staði né Miðnesheiði. Við treystum Ög-
mundi til að koma í veg fyrir að formaður
VG selji Kínverjum aðgang að íslensku
landi.
Kínverjar
á Miðnesheiði?
Eftir Jón Hákon
Magnússon
Jón Hákon
Magnússon
»Nýlendu- og yfir-
ráðastefna Kína í
Afríku er víti til að varast.
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
Kast Þessi hafmeyja gerði sér lítið fyrir í gær og tiplaði á berum tánum og lopapeysunni út á fjörugrjótið við Laugarnes og kastaði fyrir fisk. Sjálfsagt hefur hana langað í góðan makríl í soðið.
Árni Sæberg