Helgafell - 01.01.1943, Blaðsíða 153

BÓKMENNTIR
139
sá farvegur, sem hvers konar nytsamleg þekking
um heilbrigðismálefni geti runnið eftir til ís-
lenzkrar alþýðu. Ekki hefði verið unnt að fá
færari mann til þess starfa en hann, því að það
er hvort tveggja, að hann er prýðilega að sér um
heilbrigðismál og í bezta lagi ritfær, og ekki
spillir það, að hann er flestum mönnum
lagnari að fá aðra til að skrifa og velja þeim
verkefnin. En eins og gefur að skilja, er það
ekki á allra færi að fá störfum hlaðna lækna
til að skrifa alþýðlegar fræðigreinar fyrir litla
borgun.
Fá tímarit, sem nú koma út hér á landi, eiga
frekar skilið mikla útbreiðslu en þetta.
Níels Dungal
Vilmundur Jónsson: SKIPUN HEIL-
BRIGÐISMÁLA Á ÍSLANDI. Rvík.
1942 — Ríkisprentsmiðjan Gutenberg.
í formála rits þessa getur höfundur þess, að
það hafi upphaflega verið skrifað sem kafli í
tit um félagsmálefni. sem fyrrverandi félagsmála-
ráðherra hafi látið taka saman, en þar sem út-
gáfu heildarritsins hefur verið frestað, er þessi
þáttur ritsins gefinn út sem sérstök ritgerð.
Rit þetta er mesta heimildarrit, sem enn hefur
út komið um skipun heilbrigðismála íslands, og
nær yfir allt tímabilið, frá því að landið byggð-
ist, þótt lítið fari að vonum fyrir læknisfræð-
mni framan af öldum. Þannig er á sex blað-
síðum hægt að segja sögu læknaskipunarinnar
fram að 1760, þegar landlæknisembættið var
stofnað. Er allýtarleg og mjög fróðleg frásögn
um heilbrigðisástandið í landinu, þegar fyrsti
lærði læknirinn setzt að í landinu, og síðan
kyggt á skýrslum og ritgerðum læknanna úr
því. Gerð er grein fyrir löggjafarstarfsemi um
heilbrigðismál, og mun hvergi á einum stað
vera saman komið eins ýtarlegt yfirjit frá þvf
sjúnarmiði séð og í þessari ritgerð. Ekkert er til
sparað, að sem gleggst yfirlit fáist til saman-
burðar við fyrri tíma og eru mörg línurit og
teikningar til að auðvelda lesturinn. Kostnað-
urinn við heilbrigðismál hefur vaxið úr kr. 0,43
ú mann 1874 upp í kr. 19,97 árið 1939. En þessu
fé hefur ekki verið á glæ kastað, því að 1850—
1860 var meðalævi íslenzkra karlmanna 31,9 ár
°g kvenna 37,9 ár, en 1921—30 er meðalævi
kar]a komin upp f 56,2 og kvenna upp f 61,0,
hefur með öðrum orðum lengzt um 23 ár fyr-
lr karlmenn og 24 ár fyrir kvenfólk og er senni-
lega orðin enn Iengri nú.
Ytarleg greinargerð er um sjúkrahús, og eru
fram talin öll sjúkrarúm, sem til eru í landinu.
Að tölunni til eru þau býsna mörg, en hitt kem-
ur ekki eins vel fram, hve léleg mörg þeirra
eru og mörgum sjúkrahúsunum ábótavant mið-
að við það, sem vera þyrfti.
Langt mál er um tryggingarstarfsemi og
styrktarstarfsemi fyrir ýmis konar sjúklinga.
Meðal annars eru taldir upp allir sjóðir, sem
ætlaðir eru til styrktar sjúklingum, og mun slík
skrá hvergi vera til annars staðar á prenti. Nema
þeir alls 1,3 milj. króna, en margir eru smáir.
Siðasti kaflinn, um heilbrigðisástandið f land-
inu og framtíðarhorfur, gefur ekki tilefni tij eins
svartsýnna hugleiðinga um framtíð fslendinga og
mörgum hættir til í seinni tíð. Það sem af er
hefur verið mesta uppgangstimabil þjóðarinnar,
því að nú fyrst er fólkinu að fjölga og mann-
dauðinn verulega að minnka. Við erum að byrja
að sigrast á berklaveikinni og flestir farnir að
deyja úr elli, eins og vera ber, en ekki úr sótt-
um, sem oft voru lítið annað en grímuklætt
hungur.
Aukin þekking og betri lífskjör hafa reynzt
þjóðinni haldbetri í viðureigninni við mannanna
mein en allir helgir dómar, fyrirbænir og guðs-
orðalestur, sem áður var eina athvarfið í þeim
efnum.
Níels Dungal.
Sagan á bak við söguna
GuSmundur Daníelsson: SANDUR.
Þorsteinn M. Jónsson, Akureyri 1942,
249 bls. Verð: kr. 20.00 ób.
Þessi nýja skáldsaga Guðmundar Daníelsson-
ar er önnur í röðinni innan sagnabálks þess, er
hófst í fyrra með bók hans Af jörSu ertu \om-
inn, I. Eldur. Að vísu ber þessi saga hans hvorki
slíkt samheiti né tölusetningu utan á sér og er
auk þess að mestu sjálfstæð að efni, en sögurn-
ar ná þó saman, áður en lýkur, og gamlir kunn-
ingjar koma í leitirnar. Þessi saga gerist að
nokkru leyti á undan hinni fyrri (,,Sagan á bak
við söguna"); hún fer fram sunnanlands og
hermir frá ættfólki síra Gylfa, er sjálfur kemur
til sögunnar að lokum, jafn laus við það að vera
söguhetja eins og áður.
Ég tel þó ekki ástæðu til að fjölyrða um
sjálft söguefnið á þessu stigi skáldverksins, vegna
þess að mér þykir sem enn verði það ekki af
því ráðið, sem mig fýsir þó óneitanlega mest
að vita um höfund með jafn ótvíræðri ritleikni
og frásagnargáfu og Guðmund Daníelsson: hvað