Helgafell - 01.01.1943, Blaðsíða 148

134
HELGAFELL
Hér Kefur verið lauslega hreyft máli,
sem mætti verða áhugaefni öllum um-
bótamönnum, og alveg sérstaklega þeim,
sem telja sig bera hag og heimafestu
almennings í strjálbýlinu fyrir brjósti
öðru framar. Þess ætti því ekki að vera
Arfur íslendinga
SigurÍur Nordal: ÍSLENZK MENNING,
fyrsta bindi. Mál og menning — 1942
— Reykjavík. — Verð ib. kr. 80,00 og
kr. 95,00.
Allt frá upphafi vega og til skamms tíma hafa
fslendingar oftast veriS örsnauðir að flestu —
nema tíma. Einangrun landsins, strjálbýli þjóð-
arinnar, langir vetur og kyrrlátar kvöldvökur
hafa gefið þeim tóm og næði tij að dveljast með
sjálfum sér, hugsunum sínum og hugðarefnum.
Mjög er það misjafnt, sem þeim hefur orðið
úr þessum tómstundum, allt eftir eSli þeirra og
áhugamálum, aðstæðum öllum og aldaranda.
Um skeið voru til aS mynda settar hér saman
sögubækur af slíkri innsýni í mannlegt eðli og
af slíku listfengi { meðferð efnis og máls, að
þær hafa staðið af sér allar sviptingar í smekk-
breytingum og tízkuduttlungum sjö ajda. ÞaS
var að vísu um takmarkað tímabil, sem tök
manna á fróðleiksefni og sögusögnum náðu
þeim þroska, að þeir steypti úr þeim föngum
svo fullburða verk. Síðar notuðu aðrir, er minna
megnuðu af sjálfum sér, tómstundir sínar til
að endurrita þessar sögur eða aðrar fornar bæk-
ur, og löngum hafa menn skráð hér ættartölur
og mannfræðirit, samiS atburðaskrár, annála.
Allt fram á þessa öld hafa furðumargir íslend-
ingar verið fengnir fyrir þess háttar fróSleiks-
söfnun og fræðatíning, haldnir gleðinni af aS
vita deili á því, sem öðrum er dujið, og hafa
þannig varðveitzt margvíslegar heimildir, þótt oft
hafi það verið smátt, sem haldið var til haga.
ÞaS mætti nú ætla, að þeim mun auðveldara
væri að rita sögu þjóðarinnar sem hún hefur
skilað mönnum í hendur hærri dyngjum bók-
mennta og heimildarrita. En þaS er sannast aS
segja, að hér er erfitt um vik, jafnvel þótt menn
hefði öll þessi gögn í höndum — og að sumu
leyti vegna þess, að þau hlaðast að þeim. Þar
er svo margt smælkið, sem dreifir athyglinni, erf-
itt að eygja, hvar vörður standa upp úr smá-
grýtinu, menn skynja ekki sögu þjóSarinnar
langt að bíða, að málinu verði hreyft á
Alþingi, og í rauninni ætti það að tak-
ast til rækilegrar athugunar í sambandi
við þá heildarlöggjöf um höfundarrétt,
sem nú er í undirbúningi.
M. Á.
fyrir einum saman mannanöfnum, sjá ekki skóg-
inn fyrir trjánum. ÞaS er því ekki það áhlaupa-
verk sem margur virðist ætla aS semja sögu ís-
lands eða íslenzkra bókmennta — og sízt sögu
íslenzkrar menningar. Margt hefur þó verið
stórum vel gert um þessi efni eða einstaka þætti
þeirra og búið í hendur þeim, er síðar skyldu
um þau fjalla, þótt mörg sé villuljósin innan um
þau leiSarmerki. Og fæstir hafa þeir vitar náð
að lýsa út fyrir takmörk fámenns sérfræðinga-
flokks.
Nokkru fyrir síðustu jól barst á bókamarkað
fyrsta bindið af Arji Islendinga, íslenzkri
menningarsögu, sem bókmenntafélagið Mál og
menning gefur út. VerSur ritsafn þetta væntan-
Iega fimm mikil bindi, og þrjú fyrstu bindin
verða samfejlt verk, /s\enz\ menning, eftir próf.
SigurS Nordal. ÞaS er fyrsta bindi þessa rit-
bálks, sem hér um ræðir.
íslenzk menning. Um hvað fjallar rit með svo
víðtæku og tígulegu heiti? Um uppruna fslend-
inga og landnám á fslandi, um lög og réttar-
far, trú og lífsskoðun, kveðskap og þjóðarsögu
allt til loka þjóðveldisins, þar sem eru þau tíma-
takmörk, sem ritið nær til. Og þó má segja,
aS þessi upptalning gefi Jitla hugmynd um
tímatakmörk og enn óljósari um efnistakmörk
bókarinnar. AS því er til tímatakmarkanna tek-
ur á ég ekki aðeins viS þaS, að ritum íslend-
ingasagna, sem náð hefur miklum þroska um
lok þjóðveldisins, verða ekki gerð skil fyrr en
í næsta bindi. Heldur á ég við hitt, aS aldrei
er hér einblínt svo á liðna tíma, að augun
blindist á líðandi stundir. Efnistakmörkin eru
þó aS sínu leyti enn rýmri. ÞaS er ekki aðeins,
að lítt gerlegt væri aS telja upp ajla þá þætti
hugsana- og athafnalífs þeirra tíma, sem ritiS
tekur til og reynt er hér að skilja og meta.
Verkinu er rýmri stakkur skorinn. Þættir úr
sjálfsævisögu höfundar — til að skýra sköpunar-
skilyrði og tilurðarsögu ritsins — og svo saga
þjóðarinnar allrar, heimspekilegar hugleiðingar,
hugvekja, vakningarrit. Allt þetta og miklu
fleira. VirSast mætti, aS þetta sé sundurjeitur