Helgafell - 01.01.1943, Blaðsíða 151

BÓKMENNTIR
137
fátt um Evrópu í aambandi við {slendingasögu
17. aldar. Þótt íslendingar vœri einangraðir hér á
norðurhjaranum, fór því þó fjarri, að þróun
evrópskrar sögu markaði ekki hagi landsmanna
í mörgum greinum. Það hefði t. d. ekki verið
úr vegi, að minnast á þá verðbólgu, er gekk um
flest lönd Evrópu á 16. og 17. öld, og mun hafa
valdið miklu um þaer deilur, sem risu með Is-
lendingum og dönskum kaupmönnum út af verð-
lagsskránum, er íslendingar urðu að bera byrðar
verðhækkunarinnar á innflutningsvörum sínum,
en vörur sjálfra þeirra, er þeir seldu út úr land-
inu, stóðu í stað eða féllu jafnvel í verði.
Páll Eggert getur þess í upphafi, að hann hafi
ekki getað notað skjalasöfn til samningar bókar-
innar, og hefur hann því orðið að treysta á fyrri
rannsóknir í stað frumheimilda. Ef svo heldur
lengi áfram, að skjalasöfnin verði ekki notuð við
samningu Sögu íslendinga, þá mun vísindalegt
gijdi alls ritsins rýrna allmikið. Það væri því hið
mesta nauðsynjaverk, að koma skjalasöfnunum
þar fyrir, sem menn gætu unnið að rannsókn-
um á þeim, þótt ekki verði hægt að koma þeim
til Reykjavíkur. En þótt nauðsynlegt sé, að Saga
íslendinga verði skrifuð á grundvelli síðustu vís-
indarannsókna, þá er hitt ekki síður mikilvægt,
að hún verði skrifuð á þann hátt, að almenning-
ur hafi hennar full not. En að mínu áliti er
þetta V. bindi Sögu íslendinga ekki unnið á þá
lund, að alþýða manna laðist að því.
Páll Eggert hefur fengizt mikið við sérrann-
sóknir og unnið þar hin mestu stórvirki. Sagn-
fræðingar framtíðarinnar munu lengi njóta hand-
taka hans og þess mikla starfs, er hann hefur
unnið í rannsókn siðskiptaaldarinnar. í sérrann-
sóknum má hauga saman efni og staðreyndum,
eins og þær koma fyrir af skepnunni, ef svo
mætti að orði kveða, án þess að komi að sök, en
f almennri sögufrásögn er slíkt ótækt. Þar verð-
ur að bera efnið fram í aðgengilegra formi. Sér-
rannsóknin heggur efniviðinn til, býr í hendur
hinna, sem hefla hann og fága. Þetta er kannski
ekki algild regla, en mun þó láta nærri sanni.
Vinnubrögð Páls Eggerts á þessu V. bindi Sögu
íslendinga eru mjög áþekk þeim, sem einkenndu
hin fyrri rit hans. En það, sem að sumu leyti
var kostur við hin fyrri sérrannsóknarrit hans,
verður Sögu íslendinga ekki til framdráttar. Svip-
ur 17. aldar hverfur í mistri mannanafna, dag-
setninga, staðreynda og ,,fróðleiks“. Sérstaklega
saknar maður sögujegra skýringa á ýmsum fyr-
irbrigðum aldarinnar, svo sem rétttrúnaðarof-
stækinu, galdrabrennunum o. s. frv. Að öðru
leyti ber bókin vott um hin fyrri sagnfræðiein-
kenni Páls Eggerts: sanngirni í dómum um
menn sögunnar og glöggskyggni á heimildir.
Þótt telja verði þetta fyrsta sýnishorn Sögu ís-
lendinga töluvert gallað, þá ber þó að fagna
því, að hafizt hefur verið handa um útgáfu
hennar. Þess er ekki að vænta, að slík frumsmíÖ
verði gallalaus. Mikið verður undir því komið,
að ritstjórn ritsins takist að samræma bindin, svo
að þau verði ekki höttótt um of, og íslenzka þjóð-
in eignist heilsteypta lífsögu um baráttu sína og
starf í þúsund ár.
Sverrir Kristjánsson.
Lestrarbók Nordals
ÍSLENZK LESTRARBÓK 1750—1930.
Sigurbur Nordal setti saman. 3. prent-
un. — Bókaverzlun Sigfúsar Eymunds-
sonar 1942. 408 bls. Verð: kr. 24.00 og
kr. 55.00, í ,,skólabandi“ og skinnbandi.
Sigurður Nordal hefur sjálfur tekið af öll tví-
mæli um tilgang sinn með útgáfu þessarar bók-
ar, bæði með heiti hennar og greinargerð í for-
mála fyrr og nú. Henni er fyrst og fremst ætl-
að að vera íestrarbók. í skólum og á heimilum,
en ekki sýnisbók eða úrval íslenzkra bókmennta.
Því hefur fleira ráðið um efnisval en listgildi
eitt, og þá einkum sá tilgangur, er virðist hafa
náðst mjög ákjósanlega, að gefa lesendum kost
á sem samfelldustu yfirliti bókmenntanna þann
tíma, sem bókin tekur yfir. Þó hefur leikrita-
skáldskapur vor orðið hér útundan að mestu,
og veldur því að sjálfsögðu það eitt, hversu
rúmfrek sú tegund skáldskapar er að jafnaði og
erfitt að velja þar úr stutta kafla, er njóti sín
slitnir úr samhengi.
Eins og próf. Nordal getur í formálsorðum, er
þessi þriðja útgáfa svo frábrugðin hinum eldri,
að heita má, að hér sé ný bók á ferðinni. Inn-
gangurinn, um Samhengið íislenz\umbó\mennt-
um, hefur verið felldur niður og enn fremur
æviágrip höfunda. Hvort tveggja er eftirsjónar-
vert, og þó auðvitað einkum ritgerðin um ,,sam-
hengið“, sem óvenjulega athygli vakti á sínum
tíma og stóð að listfengi einu fæstu því að baki,
sem í bókina var valið. En próf. Nordal bendir
á með réttu, að því efni muni nú gerð miklu
fyllri skil annars staðar (í Arfi íslendinga) og
jafnframt boðar hann komu ágrips af íslenzkri
bókmenntasögu, í stað æviágripanna, sem hér
hafa verið felld niður.
Meginbreytingin á þessari útgáfu er þó sú, að
fellt hefur verið framan af allt efni til 1750, en