Helgafell - 01.07.1943, Síða 79

BÓKMENNTIR
335
maður hennar komst brátt til mikilla mann-
virðinga, jókst starfsvið hennar í sífellu, en hún
virðist hafa tekið stöðugum framförum og vaxið
við aukin umsvif.
Frú Roosevelt hefur jafnan verið talin afburða
góðgerðasöm og vinveitt öllum, sem bágt eiga.
Lítið minnist hún á stjórnmálastarf sitt í sjálfs-
œvisögu sinni, enda var hún nýbyrjuð að taka
þátt í stjórnmálum, er sögunni sleppir.
Skúli Þórðarson.
íslenzk-saensk orðabók
Gunnar Leijström og Jón Magnússon:
ÍSLÁNDSK-SVENSK ORDBOK (h-
lenzk-sœnsk orSabók), Stokkhólmi 1943.
Verð 15, í bandi 18 kr. sænskar.
Það var mikið og óvænt fagnaðarefni að fá
þessa nýju orðabók inn úr dyrunum. Hún er
snotur og þokkalega prentuð, létt og fer liðlega
í hendi. Orðabókarskortur hefur lengi verið eitt
af fjöldamörgum vandamálum menningar vorr-
ar. íslenzk-enska orðabókin eftir Geir T Zoega
(2. útg. 1922) var góðra gjalda verð frumsmíð,
en helzt til lítil, og er nú auk þess tekin að úr-
eldast. Islenzk-danska orðabókin eftir Sigfús
Blöndal er tvímælalaust í tölu helztu verka, sem
íslenzkir menn hafa unnið á þessari öld, og með
henni er brotinn ísinn svo að vér munum lengi
að því búa, en ekki er hún þeirra meðfæri sem
kraftalitlir eru eða vinna við smá skrifborð.
Nýja orðabókin er að stærðinni til sambærileg
við bók Geirs Zoega, en vitaskuld miklu fjöl-
skrúðugri um hið nýjasta mál. Það er sjálfsagð-
ur hlutur að fullkomins framtals íslenzks orða-
forða má ekki vænta á þeim 412 bls. sem höf-
undar hafa á að skipa, jafnvel þótt drýgilega sé
með rúmið farið, enda er vandalaust að tfna til
orð sem vantar. Þannig má finna gloppur í
orðaforða síðustu áratuga, t. d.: ge&veikrahœli,
hárgrei&slukona, hitalögn, loftskeytama&ur, raf-
magnslögn, rafvirki (karlkynsorð), verzlunar-
mœr. Allt eru þetta algeng orð lifandi máls (sum
þeirra eru tekin úr niðurjöfnunarskrá Reykjavík-
ur, sem aldrei mun hafa verið sökuð um djörf-
ung f orðavali). Hinu þykir engin ástæða að
amast við, þó að sérvizkusmíðum eins og bjúg-
aldin og glóaldin hafi verið hafnað, enda þótt
sumir séu að burðast við að nota þær. Langvíð-
ast virðist bókin áreiðanleg og traust, og það er
þjóð vorri enginn smáræðis fengur að nú skuli
vera unnt að vísa á svo handhægt hjálpargagn um
nutíma íslenzku með þýðingum á víðlesnustu og
veigamestu tungu Norðurlanda. Sambúð vor víð
önnur Norðurlönd er sérstökum vandkvæðum
bundin, og oss ríður á miklu að þar sé jafnan
nokkur og helzt sívaxandi hópur manna sem
skilji það sem vér höfum að segja, án þess að
það hafi verið aflagað með íblöndun annarlegra
radda. En of lítið hefur hingað til verið gert til
að greiða fyrir slíkum mönnum. J. H.
(Úr Fróni 2. h., apríl 1942).
Saga Hitlers og nazismans
Konrad Heiden: ÆVI ADOLFS HITL-
ERS. Sverrir Krisijánsson tslenzka&i.
Víkingsútgáfan 1943. 700 bls. Verð: kr.
40,00 og 60,00.
Þessi bók hefur miklu meira inni að halda,
en nafnið bendir til. Hún er ekki aðeins ævi-
saga Hitlers til ársins 1934, heldur einnig saga
Þýzkalands frá Versalafriðnum, þangað til Hitler
er orðinn fastur í sessi. Höf. reynir að sýna,
hvernig hin ógurlegu fjárhagslegu vandræði
þjóðarinnar á árunum eftir heimsstyrjöldina
sviptu hana allri von um viðreisn með því stjórn-
arfyrirkomulagi, er hún átti við að búa. Hún
treysti ekki foringjum sínum, og þótt Hinden-
burg nyti almenningsvirðingar, var aldur hans
og lífsskoðanir því til hindrunar, að þaðan væri
hjálpar að vænta. Sundrungin innanlands fór
stöðugt vaxandi, en með því fengu nazistar
skilyrði til þess að draga að sér athygli fólksins.
Þá leitast höfundur við að sýna, hvernig upp-
eldi Hitlers og erfiðleikar þeir, er hann hafði
átt við að stríða, gerðu honum, öðrum fremur,
skijjanlegt, hvernig ætti að ná tökum á alþýð-
unni, og þó hann væri ef til vill ekki mesti
maður flokksins, þá kunni hann bezt áróðurs-
starfsemina og um hann safnaðist hópur ungra
manna, sem vildi endurreisa Þýzkaland sem
stórveldi og gera Versalasamningana að engu.
I þessari stóru bók — hún er nærfellt 700
blaðsíður — er svo rakin barátta nazismans frá
öndverðu. Er þar margt ótrúlegt, en þó stutt sé
umliðið síðan þeir viðburðir skeðu, þá eru þeir
nú margir gleymdir. Rás viðburðanna er ör nú
á dögum. Bókin er skrifuð af sterkri andúð á
Hitler og félögum hans. Er í sjálfu sér ekkert
við því að segja. En það er harðla ótrúlegt,
ef þessar lýsingar væru sannar, að þeir hefðu
getað náð svona miklu valdi yfir hinni gáfuðu
og menntuðu þýzku þjóð. Þetta tekst höfundi
ekki að skýra, þrátt fyrir ýtarlegar tilraunir. Yfir-
leitt má segja, að bókin sé of áróðurskennd til