Helgafell - 01.12.1943, Blaðsíða 45

TÓMAS GUÐMUNDSSON:
Listamaðurinn Gunnlaugur Blöndal
i.
Höfum vér veitt því verðuga athygli, að það land, sem er föðurland vort
í dag, er í vissum skilningi miklu síðar til komið en vænta mætti að óhugs-
uðu máli ? Vér höfum að vísu áreiðanlegar heimildir um ýmsa landnáms-
menn, sem settust hér að fyrir þúsund árum og förum væntanlega nærri um
gróðurfar landsins og veðráttu á þessu tímabili, en jafnvel þótt það hefði
ekki, frá því sem þá var, tekið neinum þeim breytingum, sem jarðfræðin gæti
hent reiður á, er engu að síður hætt við, að það mundi koma okkur að ýmsu
ókunnuglega fyrir, ef vér allt í einu ættum þess kost að horfa á það með aug-
um þeirra manna, er um getur í bók Ara fróða. Engum tveim kynslóðum
kemur sama umhverfi að öllu eins fyrir sjónir, og það er ekki einu sinni víst,
að vér höfum í dag komið auga á þau einkenni í svip og yfirbragði náttúr-
unnar í kringum oss, sem kynslóð morgundagsins verður starsýnast á. Fyrst
og fremst eru sjónarmið vor að meira eða minna leyti háð þeirri tízku, sem
hefur oss jafnan á valdi sínu, þó að vér viljum ekki ávallt kannast við það,
en auk þess getur svo farið, að nýr skilningur, sem vér höfum öðlazt, gefi
því, sem við oss horfir, smám saman eða skyndilega, nýtt innihald. Stundum
á slíkur skilningur uppruna sinn í reynslu sjálfra vor, en oftar sækjum vér
hann þó til þeirra, er eiga sér næmari sjón og óháðara skyn en vér höfum
sjálfir til að bera. Og þótt vér séum að vísu flestir að einhverju leyti landnáms-
menn gagnvart umhverfi voru, verður ekki um það deilt, að það eru skáldin
og listamennirnir, sem hafa á öllum tímum gerzt öðrum fremur landnáms-
menn gagnvart þjóð sinni. Einn slíkur landnámsmaður var Jónas Hallgríms-
son. Sú ættjörð, sem vér höfum tekið að erfðum og alizt upp við, var ekki til
fyrir hans daga. íslenzka þjóðin fann hana í ljóðum hans.
II.
Vér höfum á síðari árum eignazt marga ágæta listamenn, sem hafa
numið þjóð sinni nýtt land í íslenzkri náttúru, og vissulega mundi land vort
koma oss fyrir sjónir snauðara að litum og línum, ef Ásgrímur og Kjarval
hefðu ekki bókstaflega sótt það út í náttúruna og fært oss það upp í hendurn-
ar. En fleiri slíka landnámsmenn mætti nefna og meðal þeirra er Gunnlaugur
Blöndal. Þessir þrír listamenn eru að vísu hver öðrum ólíkir, bæði að því,