Helgafell - 01.12.1943, Blaðsíða 59

SKÁLDIÐ Á LITLU-STRÖND
375
fæst um skipti við aSra. Og ef til
skipta kemur, er sá, sem minni hefur
þörf þeirra, skör hærra settur í skipt-
unum.
ÁSur fyrr, á meSan hver bóndi bjó
sem mest aS sínu, var ekki fjarri, aS
sérstæSa sveitin, sem fundiS hafSi
kraftinn í sjálfri sér, gæti litiS svo
á, aS hættulaust væri fyrir sig aS loka
um sig og sitt, og einstökum sonum
hennar kynni aS finnast, aS þar þyrfti
ekki viS aS bæta.
ÁSur en tæki nútímans gerSu stutt
og fljótfariS þaS, sem áSur þótti löng
leiS á milli sveita og landshluta, og á
meSan ekki var unnt aS tala sömu
rödd og jafnsnemma í eyra hverri
sveit á landinu, var ekki hættulaust,
aS sá heili himinn, svo stór og bjart-
ur sem hann er, gæti orSiS asklok yf-
ir höfSi manns.
Þó fór svo, aS þessa hættu skildu
leiSandi mennirnir í Mývatnssveit á
síSari hluta næstliSinnar aldar og
fengu forSaS frá henni.
Um þjóShátíS 1874 var frumvaxta
í Mývatnssveit kynslóS, sem vann aS
vaxandi menning og félagslegri þró-
un meS árangri, sem lengi nýtur.
Áttu hér samleiS sterkir ættstofnar
frá höfuSbólum sveitarinnar, eins og
ReykjahlíS, SkútustöSum og Gaut-
löndum.
Nýir lífsstraumar í þjóSmálum og
héraSsmálum urSu til þess aS stækka
sjónhring þeirra ungu manna. Sá vor-
hugur fyllti sveitir þjóShátíSarárin, aS
hér varS hann sterkur stuSningur þess,
aS forgöngumenn yngra fólksins settu
sér þaS mark aS skapa nýtt líf í sinni
sveit. Og jafnframt varS þessi vakn-
ing til þess, aS menn fundu þörf og
fengu hvöt til kynningar og samstarfs
viS grannsveitamenn, svo langt sem
til varS náS. Til aS ná marki hugSu
leiStogarnir fyrst og fremst á þaS aS
fá sér og öSrum aukna fræSslu, nýja
þekking, nýjar hugsanir, nýja menn-
ing.
Þetta vildu þeir sækja og flytja
heim til sín. Og þeir gerSu þaS.
Lestrarfélag var fyrir í Mývatns-
sveit. Nú var stóraukinn bókaforSi
þess og stefnt jafnhliSa aS tvennu,
aS vanda val bókanna meS ráSuneyti
fróSra manna, þótt þess yrSi langt aS
leita, og aS hvert heimili í sveitinni
gæti notiS bókanna og nyti þeirra.
Hvort tveggja tókst. Árlegir lestrar-
félagsfundir urSu andleg vakning.
ViSræSufundir hófust um önnur á-
hugaefni, og varS úr Málfundafélag.
Önnur samtök fylgdu þessu. Félags-
skapur varS um íþróttaiSkun og aSrar
skemmtanir, þar sem glíman var met-
in mest og þó á þeim tíma, þegar
hún virtist vera aS gleymast öllum
öSrum. Sundkennsla var fengin í sveit-
ina, svo aS þar varS almenn sund-
kunnátta. SöngfræSsla var sótt til
Reykjavíkur og flutt heim í hóp æsk-
unnar í sveitinni. Og vetrarlangt genga
sveitablöSin bæ frá bæ. Þar voru ný-
mælin reifuS á þá leiS, aS ýtti viS
hugsun hvers heimilismanns.
Allur átti skóli þessi yfir sér —
og bjó sig undir — prófdaga. ÞaS voru
almennar samkomur í sveitinni, oftast
nefndar skemmtifundir. Voru þeir
haldnir viS tækifæri, svo sem hátíSir á
vetrum, sumarmál, sólstöSur á sumr-
um, og ekki margir á sama ári. Þar
voru ræSur haldnar, kvæSi flutt, sung-
iS mikiS, glímt af öllum ungum mönn-
um, dansaS, eftir aS fólk hafSi lært
þaS, sund þreytt, ef því varS komiS
viS, hlaupiS á skautum, þegar svell
var, og hestarnir reyndir á stökki og
skeiSi.