Helgafell - 01.12.1943, Blaðsíða 46

368
HELGAFELL
er handbragð snertir, og því, sem þeir sjá. En þaS er samt sem áSur tilgangs-
laust aS spyrja um þaS, hver þeirra sé íslenzkastur. Vér gætum eins vel spurt
hver þeirra, án samanburSar aS öSru leyti, hafi veriS íslenzkastur, Bjarni
Thorarensen, Jónas Hallgrímsson og Grímur Thomsen. ÞaS er yfirleitt erf-
itt aS finna nokkurn samnefnara fyrir eSli og einkenni lands eSa þjóSar. Vér
vitum þaS eitt, aS sá listamaSur er þjóSlegastur, sem gefur landi sínu varan-
legust verSmæti í heiSarlegri og listrænni túlkun persónulegs viSfangsefnis.
Og ég býst viS því, aS á sama hátt og Grieg skóp nýjan skáldskap í tónum,
sem síSan er orSinn heiminum táknrænn fyrir þaS, er teljast megi þjóSleg
norsk tónlist, þá mun einnig á sínum tíma verSa litiS svo á, aS afrek hinna
þriggja ágætu listamanna, er ég nefndi, segi mjög eindregiS til um þaS, sem
íslenzkast er í fari lands og þjóSar, og þó aS hver þeirra um sig hafi gefiS
oss í verkum sínum nýja og aS mörgu ólíka ættjörS, mun oss verSa þaS ljóst,
fyrr en varir, aS vér megum af engri þeirra sjá, því hver þeirra um sig er um
leiS orSin sameiginleg ættjörS vor allra.
III.
Ef einhvern kynni aS langa til aS sjá eitt fyrsta listaverk Gunnlaugs Blönd-
als, getur hann fariS upp á þjóSmenjasafn og spurt eftir því þar. Listaverk
þetta er raunar ekki málverk, heldur er þaS mjög fagurlega útskorinn skápur,
prófsmíS í tréskurSi, hin mesta gersemi á sínum tíma og sjálfsagt enn í
dag. Listaverk þetta mun um leiS vera eitt hiS síSasta sinnar tegundar, sem
hinn ungi og efnilegi nemandi Stefáns Eiríkssonar afrekaSi, og enginn, sem
fylgzt hefur síSan meS listferli Gunnlaugs Blöndals og þekkir til þeirrar ástríSu-
fullu gleSi, sem hann hefur af því aS leika sér viS hin mjúklátustu form og
ævintýralegustu liti, getur furSaS sig á því, aS hann hafi snemma gerzt frá-
hverfur hinu óþjála listformi tréskurSarins. Innan viS tvítugsaldur fer hann
til Kaupmannahafnar til teiknináms og síSan til Osló, og er þar um tveggja
ára skeiS í skóla hjá Christian Krogh, einum stórbrotnasta og gáfaSasta full-
trúa norrænnar málaralistar. Fer ekki hjá því, aS hann hafi á þessum árum
orSiS fyrir djúpum og varanlegum áhrifum af persónuleik og list jafn fágæts
meistara, og þó þaS sé síSur en svo, aS Krogh hafi veriS nokkur afturhalds-
maSur gagnvart nýjum sjónarmiSum í list, má þó ætla, aS handleiSsla hans
hafi reynst hinum unga nemanda nokkur viSspyrna gegn taumleysi sumra
þeirra tízkustefna, er skaut upp á meginlandi Evrópu fyrstu árin eftir heims-
styrjöldina fyrri. ÞaS fer heldur ekki tvennum sögum um þaS, aS meistarinn
Krogh hafSi aS sínu leyti miklar mætur á þessum unga lærisveini sínum frá
Islandi, og ég hef orS danska listdómarans og rithöfundarins Christians Rime-
stad fyrir því, aS Krogh hafi eitt sinn í blaSaviStali tekiS hann fram yfir
alla aðra nemendur sína. Seinna varS Gunnlaugur Blöndal mjög heillaSur
af impressionistunum frönsku, einkum Matisse og Renoir og fór til Parísar..