Helgafell - 01.12.1943, Blaðsíða 67

UPPREISN DANA
383
um ýmsar tilslakanir, en það kom fyr-
ir ekki. Dr. Best kvartaði sáran.
Atburðirnir í Danmörku urðu aðal-
umræðuefni blaða og útvarps um all-
an heim næstu daga. Þjóðverjar
kenndu fyrst Christmas Möller og
brezkum áróðursmönnum um ástand-
ið, en sögðu síðar, að hernaðarnauð-
syn hefði valdið. Bandamenn gátu
ekki lengur ásakað Dani um sam-
vinnu við Þjóðverja, og ekki varð held-
ur sagt, að Danir fylgdu neinni henti-
stefnu, þar sem þeir gerðu vopnlaus-
ir upreisn gegn öflugu hervaldi, vit-
andi vel, hverjar fórnir þeir yrðu að
færa, og að enga hjálp var að fá í
náinni framtíð. Frjálsir Danir um allan
heím fögnuðu atburðunum, þótt þeir
hryggðust við hermdarverk Þjóðverja,
því að nú var úr því skorið, að Danir
voru andstæðingar Þjóðverja, Dan-
mörk átti í stríði við Þýzkaland.
Fyrstu fjórtán dagana, eftir að her-
lögin voru sett, munu Þjóðverjar hafa
handtekið um 1200 Dani. Hanneken
gerði ýmist að hóta eða reyna að
blíðka Dani með fögrum loforðum,
en ekkert dugði. Skemmdarverkum var
haldið áfram, kveikt í verksmiðjum,
sími slitinn og lestir settar af spor-
inu. Þjóðverjar ýmist slökuðu eða
hertu á herlögunum, sem loks voru
numin úr gildi í orði kveðnu en ekki
í raun, í byrjun októbermánaðar.
Um miðjan septembermánuð reyndi
dr. Best enn að koma á danskri stjórn.
Hann sneri sér til skrifstofustjórans
í utanríkisráðuneytinu, Svenningsens,
sem hafði haldið áfram starfi sínu
eins og aðrir skrifstofustjórar og em-
bættismenn, og fór fram á að mynduð
yrði dönsk stjórn, en þýzk yfirvöld
skyldu þó eftir sem áður fara með
dómsvaldið og hafa algjör ráð fyrir
blöðum og útvarpi. Hann stakk enn-
fremur upp á því, að ríkisþingið yrði
kvatt saman, til þess að það gæfi
stjórninni heimild til að setja lög, en
þingmenn yrðu síðan sendir heim. Níu
manna nefnd stjórnmálaflokkanna,
sem stóðu að gömlu stjórninni, hafn-
aði þessu tilboði í einu hljóði, og ekki
kom til mála að kveðja ríkisþingið
til fundar fyrsta þriðjudag í október-
mánuði, sem þó er ákveðið í stjórn-
arskrá Dana, því að það var aðeins á
valdi konungs eða stjórnar að réttum
lögum. Til þess að taka af skarið
kvaddi konungur nokkru síðar leið-
toga stjórnmálaflokkanna til sín í
Sorgenfri-höll og tjáði þeim, að hann
hefði ekki í hyggju að mynda nýja
stjórn án samþykkis ríkisþingsins. Við
þetta situr enn, og eftir að Gyðinga-
ofsóknir hófust er loku fyrir það skot-
ið, að Þjóðverjar fái nokkra Dani, sem
nokkurs mega sín, til þess að mynda
stjórn.
í lok septembermánaðar þótti þýzku
nazistunum tímabært að hreinsa
danska kynstofninn að Gyðingum og
hófu mannaveiðar um alla Danmörku.
Danska lögreglan neitaði að ljá Þjóð-
verjum liðsinni sitt við þessar hand-
tökur, en þeir sendu 1800 lögreglu-
menn til Danmerkur til viðbótar þeim,
sem fyrir voru, og nú var engin misk-
un sýnd. Fólk var tekið á heimilum
sínum, á götunum, í sporvögnum og
járnbrautarlestum, og engin launung
var höfð á því, að Gyðinga þessa
skyldi senda úr landi, þótt dr. Wern-
er Best neitaði því að vísu fyrst í stað,
og Hanneken hafði skömmu áður lýst
yfir því, að Þjóðverjar myndu ekki
hefja neinar kynþáttaofsóknir í Dan-
mörku. Skipun hafði komið frá ,,allra
hæstu stöðum“ í Þýzkalandi og henni
varð að hlýða með hæfilegu vægðar-
leysi. Annan október birtu þýzku yfir-