Helgafell - 02.12.1943, Blaðsíða 77

BÓKMENNTIR
459
grœðgi og alls konar nautnagirndir fylgdu hon-
um alla ævi. Þegar hann kom frá Ameríku
hafði hann með sér frillu sína, fráskilda frú,
sem hann, kaþólskur biskup, siðar kvæntist lög-
lega!
Nú var stjarna Napóleons tekin að hefjast, og
Talleyrand var fljótur að sjá, hvað bjó £ hin-
um unga manni. Þeir hittust og urðu hrifnir
hvor af öðrum. Talleyrand gerðist svo utanrík-
isráðherra Napóleons, og meðan samvinna þeirra
hélzt gekk Napóleoni allt til heilla, og er það
ekki sízt þakkað hinni snilldarlegu stjórn Tall-
eyrands á utanríkismálunum.
Enda þótt Talleyrand væri trúnaðarmaður
herkeisarans mikla, þá var hann þó í rauninni
friðarvinur. Honum fannst það heimska að eyða
fé og mannslífum £ ónauðsynlegar herferðir,
enda vann hann alla sina sigra við samninga-
borðið, en ekki á v£gvöllunum.
En samvinna þessara miklu manna gat ekki
haldizt til lengdar. Milli þeirra varð fyrst á-
greiningur um afstöðuna til stórvelda álfunnar.
Talleyrand hafði lengi vel enga trú á samvinnu
Frakka og Rússa, sem Napójeon stefndi að. Þó
með þvf móti, að Rússar yrðu bandamenn hans
og hálfgerðir þegnar. Þá vildi hann heldur eiga
vingott við Austurríki, þegar auðsætt var, að
ekki varð náð friði við England.
Eftir Austerlitz varaði Talleyrand Napóleon
við að eyðileggja Austurríki og benti honum á
hættuna, er stafaði af Rússum og Prússum, er
Frakkland stæði einmana og vinalaust i álfunni.
Keisarinn vildi ekki hlusta á þessa tillögu og
striðin komu.
Hamingjan fylgdi enn hersveitum Napóleons,
og eftir sigrana var haldinn hinn mikli fundur
£ Erfurt, þar sem flest stórmenni af meginlandi
álfunnar var samankomið. Þá stóð stjarna Napó-
leons hæst, en þó var farið að draga upp bliku
á lofti.
Spánarmálin, sem seinna ollu falli Napóleons,
voru frá öndverðu mikið áhyggjuefni fyrir Tall-
eyrand. Hann þrábað keisarann um að hætta
rikinu ekki £ styrjöld á Spáni, og þegar Napó-
leon gerði sambandið £ Tilsit við Alexander
Rússakeisara varð Talleyrand að skipta um
tryggðir.
Hann lét af störfum 1807 sem utanríkisráð-
herra, en hélt þó miklum völdum og áhrifum.
Hann sá þegar, að Rússar voru ótryggir banda-
menn, sem mundu bregðast við fyrsta tækifæri,
og innrásin á Spán var glapræði. Hann taldi
þvf lífsnauðsyn fyrir Frakkland að fella keisar-
ann frá völdum, og £ stað þess að hafa hingað
til verið bezti þjónn Napóleons gerðist hann nú
skæðasti óvinur hans.
Á fundinum £ Erfurt átti Talleyrand leyni-
fund við Alexander og sýndi honum fram á,
að veldi Napóleons væri farið að hnigna og
hvatti Rússakeisara til þess að vígbúast, en fara
sér þó að engu ótt, og forðast að vekja nokkurn
grun hjá Napóleoni. Hinn rétti tími mundi
koma áður en á löngu liði.
Þetta voru svik við Napóleon, en Talleyrand
sagði, að keisarinn hefði fyrst svikið sig. Sam-
vinna Talleyrands og Alexanders varð svo Napó-
leoni að falli og hafði hin víðtækustu áhrif fyrii
heiminn.
Eftir fall Napóleons var vegur Talleyrands
sem mestur. Hann réð þvi, að Bourbonættin
kom aftur til rikis £ Frakklandi, og á Vínar-
fundinum vann hann mikinn stjórnmálalegan
sigur, en dýrð hans stóð ekki lengi.
Orð Napóleons: „Talleyrand hefur svikið mig,
og honum mun hefnast fyrir svikin“, reyndust
rétt, eins og svo margt, sem keisarinn sagði.
Talleyrand bjóst við þvi, að hann mundi geta
ráðið öllu hjá konungi, enda var hann sem
vænta mátti gerður að forsætisráðherra. En Loð-
vik 18. stóð ótti af honum, og ættmenn kon-
ungs hötuðu hann sem stjórnarbyltingar-
mann, og eftir skamma stund hrökklaðist hann
úr völdum, en hélt þó ýmsum vegtyllum.
Það er svo sem ekki að efa, að Talleyrand
hefur unað illa þessari meðferð, enda fór hann
brátt að gerast konungi ótryggur. Hann fór hægt
að öllu, hafði sambönd við fjölda merkra
manna, vissi um allt, sem gerðist, og sá betur
en nokkur annar, að ekki mundi verða svo ýkja
langt að blða næstu byltingar. í höllum Tailev-
rands var mikið um veizlur og samkvæmi.
Þangað safnaðist það, sem menntaðast var
og glæsilegast £ Frakklandi, og húsbóndinn
vakti almenna aðdáun fyrir gáfur sinar, lær-
dóm og glæsimennsku. Smátt og smátt fór
að bera meira á andstöðu hans gegn kon-
ungsvaldinu, og eftir að Karl 10. kom til
valda 1824 gaf Tajleyrand upp alla von um,
að Bourbonættin gæti haldið völdum £ Frakk-
landi.
Konungur og stjórn hans gerðu hvert ax-
arskaftið á fætur öðru, unz byltingin í júli
1830 hratt Bourbonum burt af veldisstóli Frakk-
lands um aldur og ævi.
Taleyrand var ekki lengi að átta sig á hlut-
unum. Hann réði þvl, að Loðvík Filippus af
Orleans var gerður að konungi og gekk þegar !
þjónustu hans. Nú hlaut hann starf, sem var við