Helgafell - 02.12.1943, Blaðsíða 37

SIGFÚS BJARNARSON:
Skáldið á Litlu-strönd
Jón Stefánsson — Þorgils gjallandi
II. UPPRUNI OG ÞROSKI
Kynborinn sonur Mývatnssveitar var
Jón Stefánsson, er kunnur varð með
rithöfundarnafninu Þorgils gjallandi.
Jón missti ungur móður og föður, og
það kann að hafa valdið nokkru um,
að hann unni sveitinni, sem veitt hafði
honum skilyrði til að vaxa, starfa og
verða að manni, líkt og menn unna
móður og föður.
Jón Stefánsson átti fyrri ár sín heim-
ili á svo mörgum stöðum í byggðar-
hring sveitarinnar, að hann kynntist
mismun ólíkra bújarða þar, r'm lands-
nytjar, búhætti og verkaþörf á hverri
fyrir sig og lærði að vera heimilismað-
ur allra afbrigða í náttúrufari heima-
haganna og handgenginn störfum því
til samræmis á hverjum bústað.
Samtímis hlaut hann kynni og reynd
af fjallaleit og útivist á öllum árstíð-
um, svo að hann varð með kunnug-
ustu öræfaförum, og sótti þangað lang-
leitir fram á efri ár. Þá var hann í hópi
þeirra, er á sumri og vetri stóðu að
löngum og torsóttum aðdráttum sveit-
arbúa.
Eftir að Jón var orðinn bóndi í sveit-
inni, reyndust þar ekki aðrir, eftir á-
stæðum, trúrri bóndahugsjón samtíðar
en hann.
En jafnframt því stóð Jón Stefáns-
son mitt á meðal þeirra samtíðarmanna
í Mývatnssveit, er á síðasta fjórðungi
næstliðinnar aldar gengust fyrir því
að vekja þar og leiða nýjar hugsanir.
Og hann var til æviloka hvata- og
stuðningsmaður þeirrar þróunar í
menning og félagslífi sveitarinnar, sem
af þessu leiddi.
Jón Stefánsson fæddist 2. júní 1851
á Skútustöðum. Voru foreldrar hans
búandi þar á hluta af jörðinni.
Stefán faðir Jóns var sonur Helga
Ásmundarsonar, er lengi bjó á Skútu-
stöðum og kenndur er við staðinn. Er
frá honum komin hin fjölmenna og
merka Skútustaðaætt. Síðasta kona
Helga á Skútustöðum var Helga Sig-
mundsdóttir frá Vindbelg. Voru börn
þeirra 9 og Stefán einn þeirra. Þótti
hópur þeirra systkina upp kominn svo
mannvænlegur, að samtíðarmönnum
varð minnisstætt. Og sótt munu þau
hafa gervileik, gáfur og skap eigi
minna í móðurætt en til föður. Meðal
systranna voru Þuríður, móðir sr. Árna
á Skútustöðum, Sigurðar í Yztafelli og
þeirra systkina, og Friðrika, móðir
Jóns í Múla og alsystkina hans. Yngst-
ur bræðranna var Hjálmar, faðir sr.
Helga á Grenjaðarstöðum.
Guðrún móðir Jóns var kölluð Ólafs-
dóttir. En skýring hefur fylgt því föð-
urheiti. Þorbjörg hét móðir hennar Þor-
láksdóttir, ættuð úr Kelduhverfi. Ólst
Guðrún upp á vegum móður sinnar og