Helgafell - 02.12.1943, Blaðsíða 62

Hús guðs handa fuglum
KIRKJAN Á FJALLINU EFTIR GUNNAR GUNNARSSON
Uggi Greipsson segir ævisögu sína
í þessari miklu skáldsögu, — því að
skáldsaga er það. Uggi þýðir hinn
uggandi, það er uggandi og leitandi
andi skáldsins. Bæði Uggi og Greip-
ur eru gömul íslenzk nöfn. Reynsla
Ugga er hin sama og Gunnars Gunn-
arssonar, aðeins nokkru víðtækari og
almennara gildis. Þess vegna eru meg-
indrættirnir sjálfsævisaga Gunnars,
en aldrei er gott að vita, hvar skáld-
ið breytir til og eykur því við, sem
hefur ekki beint komið fyrir hann
sjálfan, heldur Ugga hans. Aukaper-
sónur sögunnar munu margar vera
svipaðar ákveðnum fyrirmyndum, en
ekki allar, og vitanlega lúta þær í
ritinu lögmáli skáldlistar, en ekki ævi-
sagnaritunar.
Uggi litli er hamingjubarn í fyrsta
þriðjungi sögunnar. Þá er hann vík-
ingur, sem siglt getur skipi sínu upp
á himinhvolfið, um hrönnuð ský og
heiðríkjuna eftir vild, og það er ein-
hver ljúfasti lestur, sem ég veit, að
fylgjast með drengnum þessi bernsku-
ár. Sagt er frá með látlausri list, og
tök skáldsins verða því fastari, sem
lengra líður á bindið, hægt og óstöðv-
andi dregur að því, sem verða vill,
harmleiknum í lokin, — og loks stend-
ur Uggi móðurlaus, en við honum
tekur vonleysið, ,,Nótt og draumur”.
Frá leik sínum að stráum í fyrstu æsku
hefur Uggi þar farið langa leið reynslu
sinnar.
Merkilegasti þáttur verksins er Nótt
og draumur, og kaflar þar munu verða
taldir fremstir sinnar tegundar í bók-
menntum okkar. Viðfangsefnið, það
sem við blasir, er í stuttu máli að
lýsa, hvernig Uggi vex upp úr harmi
sínum og misskilningi umhverfisins
og verður hinn næmlyndi, stórlund-
aði unglingur, sem lætur í lok þessa
þáttar í haf til að mannast í víkingu
og verða að skáldi. 1 þessu bindi sér
þess einnig mörg merki, að í Kirkj-
unni á fjallinu ,,eins og lífinu sjálfu
átti ekki að vera nein höfuðpersóna,
enginn ,,þráður“. Hún átti að vera
mynd af lífinu". (Ummæli G. G., Skip
heiðríkjunnar 455). Enda er marg-
breytni þessa þáttar undursamleg.
Orð leikur á, að Gunnar sé oft lang-
orður, en margur snjallur höfundur
hefði þurft lengra mál en hann til
að reyna að sýna þær myndir, sem
Gunnar bregður þarna upp.
Síðasti hlutinn, Óreyndur ferðalang-
ur, gerist í Danmörku að mestu, og
samtímis því sem þráðurinn verður
bundnari við baráttu Ugga en fyrr,
einhæfa höfundarbaráttu, sem þeir
meta bezt, er hafa ratað í eitthvað
svipað, leitar spurningin fastar og fast-
ar á lesanda: Hvernig fer fyrir hon-
um, hvernig endar þetta ? Áhrif þessa