Helgafell - 02.12.1943, Blaðsíða 79

BÓKMENNTIR
461
lítt um andlega og efnajega velferÖ föðurlands-
ins. Hann varÖ því plága fyrir þjóðfélagið,
þangað til honum var sópað burt í byltingu
kommúnista.
Afrek Katrínar á sviði innanlandsmála voru
þó stórkostleg. Hún skipti sér af öllum hlutum,
stórum og smáum. Hún skapaði rússneskt vís-
indalíf og stofnaði alþýðuskóla, bætti flesta at-
vinnuvegi, einkum má geta þess, að hún kom
á fót iðnaði í landinu. Þá gerði hún einnig
miklar umbætur á réttarfarinu, þó hún þar
kæmist skemmra en hún vildi.
Spillingu og mútuþægni rússnesku embættis-
mannastéttarinnar hafði lengi verið viðbrugðið,
en er drottning ætlaði að reyna að gera miklar
umbætur á því sviði, mætti hún mótstöðu,
sem hún fékk ekki unnið bug á. Hún hafði
hér heldur ekki hreinar hendur, því hún
bruðlaði með opinberar eignir til elskhuga
sinna.
Kntrín var ekki síður heppin á sviði utanríkis-
málanna. Hún sneri sér fyrst gegn Tyrkjum,
erfðaóvinum Rússa, og í tveimur stríðum vann
hún af þeim allt Suður-Rússland og þar með
var Tyrkland úr sögunni sem stórveldi um aldur
og ævi. Rússnesk áhrif fóru að breiðast út
um Svartahafslöndin og Balkanskaga, og rúss-
neskur floti var skapaður á Svartahafi.
Þá kemur að þeim atburði, sem lengi hefur
þótt varpa skugga á nafn Katrínar, og það er
skipting Póllands.
Það má telja víst, að það var Friðrik annar,
sem átti frumkvæðið að þessu ofbeldisverki,
en Katrín var ekki sein að fallast á það, enda
hlutu Rússar bezta bitann við skiptinguna. Þó
má segja drottningu það til afsökunar, að slík-
ar skiptingar ríkja voru ekki sjaldgæfar á 18.
öldinni. Nægir hér að nefna örlög Spánar.
Þjóðirnar voru ekki spurðar, þjóðhöfðingjarnir
réðu öllu.
Þá hélt Katrín áfram baráttunni gegn Svíum,
en þótt hún tæki ekki lönd af þeim, þá greiddi
hún veginn fyrir yfirráðum Rússa á Finnlandi,
með því að efla þar stjórnmálaflokk, er var
Rússum vinveittur.
Katrín var verðugur arftaki Péturs mikla, enda
hélt hún því óspart á loft, að hún starfaði í
anda hans. Það gengur furðu næst, að þessi
útlenda prinsessa, sem ekki skijdi orð í rúss-
nesku, er hún kom til landsins, skyldi ná slík-
um áhrifum í landi, sem þá var íhaldssamara
og þjóðlegra en nokkurt annað land í álfunni.
Katrín hafði líka sína skapgalla, og skugga-
hliðarnar á lífi hennar voru miklar Hún var
grimm og þrátt fyrir ráðriki sitt gat hún
stundum verið einkennilega talhlýðin. Lauslæti
hennar er viðbrugðið, enda virðist kynferðislíf
hennar hafa verið næsta sjúkt. Hún hafði elsk-
huga í tugatali, og sumum þeirra veitti hún
völd og fé, ríkinu til tjóns. Sumir þeirra, svo
sem Potemkin, voru þó dugandi stjórnmála-
menn. Fyrir ósiðlæti sitt varð Katrín alræmd
um alla álfuna, og höfundur þessarar bókar
ver miklu rúmi í að skýra frá ástamálum
drottningar. Þau koma okkur ekki mikið við.
Hitt er ólíkt merkara til frásagnar, að hún
kom Rússlandi í fremstu röð stórvelda og veitti
þangað vestrænum menningarstraumum. Rúss-
land býr enn að starfi hennar.
Bókin er 289 bls. í stóru broti, fallega prent-
uð á góðan pappír og prýdd mörgum myndum.
Þýðingin er vel af hendi leyst.
HaUgrímur Hallgrímsson.
Tvær erlendar ævisögur
SINDBAD VORRA TÍMA. Sjálfsævi-
saga. Hersteinn Pálsson íslenzkaði. —
Isafoldarprentsmiðja h. f. Reykjvík 1943.
Það væri synd að segja, að jafnan hafi byr-
lega blásið fyrir Sindbað vorra tíma, eins og
raunar að líkindum lætur um slíka sjóhetju.
Andbyri lífsins hefst þegar í æsku, í örbirgð
og basli brezkrar smáborgarafjölskyldu í Ox-
ford á Englandi, þar sem Hjálpræðisher og
safnaðarstarf er helzta viðbitið við þurrmeti
tilverunnar. Höfundurinn flýr fásinnu ættborg-
ar sinnar og ræðst til sjós, lifir allar píslir skips-
drengsins og gerist heimshornamaður. Á sjó-
ferðum sfnum hreppir Sindbað sjaldan annað
en aftakaveður, það er naumast að nokkurn
tíma lygni á sjó, enda brýtur hann skip sitt
þrisvar *irrmrm og raunar einu sinni betur, og
á efri árum sínum fer hann einn á báti ásamt
tík sinni frá New York til Bermudaeyja í
mannskaðaveðri og hafði þá siglt 1200 mílur
vegar. Og þótt Sindbad gerist landkrabbi og
segi skilið við sjóinn er eins og brotsjóirnir
elti hann, hvert sem hann fer og flækist. Árum
saman lepur hann dauðann úr skel í Ameríku,
landi tækifæranna, unz hin viðburðaríka ævi
hans verður honum efni í sjóferðasögur, og hann
verður kunnur og mikils metinn rithöfundur.
Eftir tuttugu ára útivist snýr hann síðan aftur
heim til gamla Englands.
Sjálfsævisaga Sindbads er bráðskemmtilega