Helgafell - 01.10.1953, Qupperneq 4

2
HELGAFELL
tónlistar liafa getað fylkt sér um, harðvítugur baráttumaður fyrir hverju
framfaramáli og hatrammur fjandmaður kotungsháttarins í hvaða mynd
sem hann birtist, en þó hófsamur, samvinnuþýður og sanngjarn. Saga
hans er jafnframt saga tónlistarinnar á Islandi þetta árabil, saga barátt-
unnar fyrir borgararctti til handa þessari drottningu listanna í íslenzku
samfólagi, saga þróunarinnar frá algerum frumbýlingshætti og sárustu
fátækt til þeirra bjargálna, að íslenzkt tónlistarlíf mun nú, þegar alls er
gætt, meea heita sambærilegt í flestum greinum við það sem gerist með
öðrum menningarþjóðum. Aðeins á örfáum stöðum öðrum á jarðarkringl-
unni hefur svipuð þróun orðið með svo ævintýralegum hraða, og hvergi
við áþekk skilyrði.
Þessi saga hefur ekki gerzt átakalaust. Oft hefur reynt á áræði for-
vígismannanna til framtaks og dáða, þolgæði þeirra í viðureign við lág-
kúruhátt og þröngsýni, ratvísi þeirra gegn um gerningaþoku heimóttar-
skapar og nesjamennsku. Allt hefur þetta mætt mest á Páli. Hann hef-
ur sjálfur haft forystu um flest þau framfaramál sem merkust hafa orðið
í íslenzku tónlistarlífi, og þegar illa hefur þótt horfa um framgang ann-
arra góðra mála, hefur jafnan verið leitað til hans um fulltingi. Liðveizla
hans hefur þá ekki brugðizt, og oftast riðið baggamuninn.
Það vekur athygli þeirra, sem kynnast Páli náið, hversu tíðrætt hon-
um verður um æskustöðvar sínar austanfjalls, og hve mjög hugur hans
stendur jafnan til þeirra. Mun hann og vitja átthaga sinna oftar en
flestir menn aðrir, sem líkar aðstæður hafa. Það þykjumst við finna, sem
umgöngumst Pál dáglega, að hann konn jafnan úr þeim ferðum hress
og endurnærður, skyggnari en áður að yfirsýn um menn og málefni, víg-
reifur og sókndjarfur. Á þessum slóðum munu og mörg tónverk Páls
fyrst hafa skotið rótum í huga hans.
Sá, sem nýtur fylgdar og leiðsagnar Páls um þessar stöðvar, verður
þess fljótt var, að kennileiti öll í nágrenninu eru honum að vísu kær og
gamalkunn, en þó er það fjallasýnin glæsta til landsins og hafið á aðra
hönd, sem einkum heillar hann. Slík fjarskyggm er mikilsverður eigin-
leiki, og nauðsynlegur forystumönnum á hvaða sviði sem er. Sú gæfa hef-
ur líka alltaf fylgt Páli, að þótt hann sýni jafnan fyllstu samúð og virð-
ingu hverjum sinna minnstu bræðra í listinni og meti nukils alla heiðar-
lega viðleitni á þeim vettvangi, hversu lítilsigld sem hún kann að vera,
þá hefur hann aldrei gert þúfurnar og móabörðin í íslenzku menningar-
lífi að leiðarmerkjum í starfi sínu, heldur valið hærri takmörk, þótt fjar-
læg virtust lengst af og torsótt. Þess vegna hefur forysta hans í íslenzk-