Helgafell - 01.10.1953, Page 11

PALL ISÓLFSSON 9
æðstu valdamenn þjóðarinnar eða lítilsigldir nemendur í Tonlistarskól-
anum, og hefur hann leyst beggja vanda jafn greiðlega. Má segja að
engum ráðum hafi þótt fullráðið um íslenzk tónlistarmál, hvorki í smáu
né stóru, nema Páll ísólfsson væn þar til kvaddur.
Það má þykja furðu sæta, að Páli skuli nokkru sinni hafa gefizt
tóm frá þessum umfangsmiklu og erilsömu störfum til þess að sinna tón-
smíðum. Víst er um það, að þær tómstundir hafa orðið alltof fáar og
slitróttar, og afköstin á þessu sviði því miklu minni en æskilegt hefði
venð, því að það, sem eftir hann hggur af tónsmíðum, er nær undan-
tekningarlaust í flokki þess allra bezta og merkasta sem íslenzk tón-
skáld hafa gert. En það gildir einnig hér, sem áður var sagt, að það
verður ekki bæði haft og sparað.
Alþingishátíðakantatan, sem fyrr var nefnd, mun vera fyrirferðar-
mesta verk Páls, enda var hún saman áður en störf hlóðust á hann svo
sem síðar varð. Kantatan er mjög stórbrotið verk og mnblásið, enda þótt
ekki séu allir kaflar þess jafn áhrifamiklir. Upphafskórinn, ,,Þú mikli,
eilífi andi“, afar rismikill og hrífandi, er ef til vill stórfenglegasti hluti
verksins Auk hans eru þekktastir karlakórskaflarnir tveir, ,,Þér landnem-
ar“ og „Brennið þið vitar“, og lokakórinn, ,,Rís, Islands fáni“, en verkið
í heild hefur ekki heyrzt síðan á fimmtugsafmæh Páls, og þar áður að-
eins á Alþingishátíðinni.
IntrGduction og passacaglia í f-moll, fyrir stóra hljómsveit, er mjög
fagurt verk í gömlu en vandmeðförnu formi. Stefið sjálft er smlldarlega
ttieitlað oo' í fullkomnu jafnvægi, og tilbrigðin bera vott um mikið hugar-
Hug og alvarleg og vandvirkmsleg vinnubrögð.
Hið sama gildir um Chaconnu í dórískri tóntegund fyrir orgel, nema
hvað þar reynir enn meir á snilldartökin í úrvinnslunni, vegna þess að
stefið, sem tekið er úr gömlum íslenzkum tíðasöng á messu heilags Þor-
láks, er ekki eins lipurt og meðfærilegt í þessu formi og hið frumsamda
stef í Passacagliunni. En einnig hér hefur tónskáldinu tekizt að blása
nýju lífi í hefðbundið og vandmeðfarið form.
Hátíðaforleikur, saminn fyrir opnun Þjóðleikhússins 1950, mun
vera hið nýjasta af stærri verkum eftir Pál. I honum eru mjög tilþrifa-
tuiklir kaflar, en sem heild hlýtur hann að gjalda þess, að hann er helzt
til langur.
Það tónverk Páls, sem oftast og víðast hefur verið flutt, mun vera
tuusíkin við leikrit Davíðs Stefánssonar frá Fagraskógi, „Gullna hliðið“.