Helgafell - 01.10.1953, Blaðsíða 17

PÁLL ISÓLFSSON
b
Finnur Jónsson skýrir svo í Lexicon poeticum, að hugdyrstr sé = hug-
dýrstr, en þá mundi Þormóður hafa gert sig sekan um rímgalla. Orðmyndin
hugdyrstr hjá Þormóði er rétt og merkir hugdjarfur, en -dyrstr er skylt
gotnesku gadars „ég þori“ (núþáleg sögn), fornháþýzku giturst „þor,
dirfska“ og lýsingarorðið rnyndað af týndu nafnorði eins og t. d. þorsti —
þyrstur. Þetta er eitt dæmi af mörgum, þar sem góð og gömul orð hafa
geymzt í samsettum orðum, en eru ekki lengur til ósamsett.
Þegar Einar skálaglamm Helgason kveður í Velleklu (5. erindi):
Eisar vágr fyr (vísa
verk) Rögnis mér (hagna),
þýtr Oð'röris alda
(aldr) hafs við fles galdra
og Finnur Jónsson tekur saman: Vágr Rögnis eisar fyr mér — verk hagna
vísa aldr — Oðröris hafs alda þýtr við galdra fles (digtet fremföres af mig
"— bedrifterne vil altid pryde fyrsten — digtet lyder höjt), er bersýnilegt,
að eitthvað er bogið við þessa skýring. I fyrstu 4 erindunum í Velleklu
(°ö því 6.) er skáldið að búa sig undir að flytja Hákoni jarli langt lof-
kvæði. Efni þessara 6 erinda er í rauninni ekki annað en að hann biður
]arlinn að hlýða kvæði sínu og síð'an segir hann með ýmsum tilbrigðum,
eins og þau gerast í hljómkviðu eða tónverki, að hann ætli að flytja lof-
kvæði. ILann sækir í sig veðrið, er geði þrunginn, hugur hans er í uppnámi
°g magnast með hverju erindi. Honum er mikið niðri fyrir og hann kveðúr
i raun og veru:
Eisar vágr fyr vísa
— verk Rögnis mér hagna —
þýtr Oðröris alda
öldurhafs við fles galdra.
Hákoni jarli hefði veríð ofraun að skilja þetta erindi, ef taka ætti það
saman, eins og F. J. gerir. Þá komum vér að því, sem er mergurinn málsins.
Hvert skáld, sem yrkir kvæði, er í annarlegu ástandi, er kvæðið verður til.
Skáldið er hrifið af viðfangsefni sínu, hann er ef til vill búinn að hugsa
efni þess lengi og á heppilegri stund fá hugsanir hans og tilfinningar á sig
búning hins bundna forms og kvæðið verður til, bundið órjúfandi böndum
lögmála listarinnar, líkt og þegar tónskáld semur lag eða tónverk og aðal
»temaið“ gengur eins og rauður þráður gegTium allt tónverkið, með ótal
tilbrigðum, sem eru tákn geðbrigða, sorgar eða gleði eða annars, er bærist í
rJ°sti skáldsins: Þetta eru hin eilífu Iögmál, er ráða jafnt um Ijóð og lag.
Af upphafi kvæðis getum vér oft ráðið um framhald þess, hverjar
tilfinningar hafa gagntekið huga skáldsins og hvert stefnt muni. Skáldið
fr SJálfu sér samkvæmt, hann finnur ekki ró fyrr en hann hefur lokið kvæð-
lnu e^a tónverkinu, losað sig við þær byrðar, er hvíldu á huga hans, og