Helgafell - 01.10.1953, Qupperneq 37

STEPHAN G. STEPHANSSON
35
verða um þá, sem mjög eru líkir að skapsmunum og um leið skapríkir. Hér
hefur móð'urmildi hinnar skapstilltu konu, sem „var góðlyndið sjálft“, eins
og sonur hennar kemst að orði, mýkt á milli, svo að eigi yrði meiri bagi að.
Þótt Stephan víki hvergi beinlínis að viðbúð sinni við foreldra sína í upp-
vexti, kemur þetta samt óbeinlínis í Ijós í frásögn hans í ævisögubrotinu.
Móðir hans kennir honum að lesa, svo að hann er læs á latneskt og gotneskt
ietur og byrjaður að læra kverið áður hann væri 7 ára gamall. En þegar
faðir hans vill fara að hlýða honum yfir, vefst drengnum tunga um tönn,
eins og liann kynni ekkert, og yfirheyrslan endar með ströngum ávítum og
hótun um að hlýða honum aldrei framar yfir. „Og efndi [hann] það vel,
enda var það eina huggunin mín eftir það „bekkjarpróf“,“ segir Stephan
sjálfur. En þótt Guðmundur Stefánsson væri ef til vill ekki nógu laginn og
þolinmóður við kverkennsluna, hefur sonur hans margt af honum lært og
frá honum erft, eigi aðeins vinnukergjuna og ósérhlífni þá, er jafnan fylgdi
honum, heldur líka hvassa greind og orðheppni í tilsvörum, sem hann dáði
mjög og tamdi sér sjálfur. Víst er það, að sterk voru þau bönd, sem tengdu
Stephan við foreldra sína, því þótt þau ætti löngum í vök að verjast við
hrakninga hér heima og svo landflótta og síðan langa leit að geðfelldu
heimkynni í nýrri heimsálfu, skildu þau aldrei samvistir meðan þau lifðu.
Þau Guðmundur og Guðbjörg giftust haustið 1850. Voru þau þá bæði
vinnuhjú á Grófargili í Seyluhreppi, hún 21 árs en hann 32 ára. Vorið eftir
fhittust þau að Reykjarhóli og talin búandi þar, víst í skjóli Hannesar
hónda Þorvaldssonar, föður Guðbjargar. Þar dvöldust þau eitt ár. Vorið
1850 fluttust þau að Kirkjuhóli, og þar fæddist Stephan sonur þeirra hálfu
öðru ári síðar, sem fyrr var getið. Á Kirkjuhóli bjuggu þau til vorsins 1860,
en þann vetur fæddist síðara barn þeirra, Sigurlaug Einara. Vorið 1860
brugðu þau búi og fluttust að Mælifellsá. Gerðist Guðmundur þar vinnu-
^iaður, en Guðbjörg var þar með börnin í skjóli hans.
Vafalaust voru þau Guðmundur og Guðbjörg lítt efnum búin, er þau
hófu búskapinn, fyrst á Reykjarhóli, í eins konar húsmennsku, og síðar á
Kirkjuhóli. Þótt Guðmundur væri kominn yfir þrítugt, mun aflafé hans
að líkindum hafa hrokkið skammt til búreisnar, svo vel væri lífvænlegt,
en konan ung og mun ekki hafa fært honum mikið fé í hendur. Víst er um
það, að hagur þeirra var jafnan þröngur. Þrátt fyrir hagvirkni húsfreyj-
l]nnar og vinnusemi og ríka sjálfsbjargarhvöt húsbóndans, urðu örlög þeirra
aljekk því sem þá gerðist og svo fyrr og síðar um mikinn fjölda bændafólks,
sein hasla varð fyrir sér við lítinn bústofn og lélegt jarðnæði. Um það bil
‘sem þau hófu búskapinn á Kirkjuhóli, mátti kalla vel ært í landi og oft
góðæri fram til 1858. En úr því breyttist árferði mjög til hins verra. Bún-
•‘ði manna hrakaði þá brátt sökum grasbrests og harðinda, og kom þetta
e ki sízt niður á þeim, sem bjuggu við litla landskosti. Bóndinn á Kirkju-
hóli
°S síðar í Víðimýrarseli fékk ótæpt á þessu að kenna. Á kotum þess-
Um> þar sem að vísu naut fegurðar héraðsins í ríkum mæli, en því minna
ai hostum þess, sleit Guðmundur Stefánsson kröftum sínmn, áhuga og