Helgafell - 01.10.1953, Qupperneq 59

BOKMENNTIR
57
ureif á daga folksins austur á Eyrarbakka í æsku höfundarins. Vilhjálmur
hefur að vonum fengið lof fyrir að færa út ríki íslenzkrar skáldsagnagerðar.
Tað' er rétt. Þetta er raunverulega fyrsta verkalýðssaga okkar. En hráefnið
er ekki aðeins austan af Eyrarbakka, þó að þaðan sé mikil og merk saga.
Því er safnað á langri ævi Vilhjálms sem blaðamanns og þátttakanda í
starfi og baráttu verkalýðshreyfingarinnar og Alþýðuflokksins. Mér finnst
stundum, að sumar sögupersónur hans minni á karla og konur, sem háðu
baráttuna austur á Stokkseyri og úti í Vestmannaeyjum, og þó hef ég ekki
hugmynd um, hvort Vilhjálmur S. Vilhjálmsson hefur nokkurn tíma kynnzt
því fólki persónulega eða haft spurnir af því. Ég tel sennilegt, að þeir, sem
þekkja til vestur á Patreksfirði, norður á Dalvík eða austur á Djúpavogi,
gætu sagt svipaða sögu. Undantekningin væri helzt Guðni í Skuld. Hann
gegnir í sögunni sama hlutverki og Bjarni heitinn Eggertsson í lífinu, ekki
aðeins sem baráttumaður og postuli alþýðunnar, heldur einnig og kannski
ser í Iagi sem maður, — sóknhuginn, sem hvessti augun á hnjúkafjöll fram-
tíðarinnar í flæðarmáli líðandi stundar, draumamaðurinn i fjötrum veru-
leikans, morgunmaðurinn, andstæðingur myrkursins og vinur Ijóssins.
Sagan er sönn, og það er gildi hennar og kostur. Höfundurinn þarf á
einstaklingum að halda til að geta gert söguna. En hann gleymir aldrei
heildinni, fólkinu, sem Guðni í Skuld bar fyrir brjósti og vildi koma til
þroska og farsældar. Hann lýsir húskofunum í svipmyndum snöggrar frá-
sagnar, bátunum í fjörunni og mýrinni, sem bíður ræktunarinnar. En til-
gangur þessara lýsinga er ekki sá, að lesandinn sjái dauða hluti sem myndir
a tjaldi hugans. Kofarnir eru fullir af fólki, foreldrum með börn sín; fátæku
iólki, sem verður að heyja harða og miskunnarlausa baráttu við skortinn,
óryggis]eysið og kúgunina. Bátunum er róið til fiskjar af hraustum en arð-
ramdum sjógörpum, og mýrin á að verða framtíðarland þeirra, sem þurfa
að eignast kýr og kindur til að geta komizt skár af í framtíð en íortíð.
liarátta þessa fólks er rauður þráður sögunnar, og átök hennar eru deiglan,
ljar sem ísland nútímans hefur mótazt. Sumir halda því fram, að sigrar
islenzkrar alþýðu séu ævintýri. Það má til sanns vegar færa, því að brevt-
Ulgin til batnaðar er gagnger. En þetta ævintýri hefur kostað blóð, tár og
svita þúsunda, og stórbrotnustu og gleðilegustu kaflarnir eru hvergi nærri
komnir til sögunnar. Vilhjálmur S. Vilhjálmsson veit, að barátta frumherj-
ar,lla var háð upp á líf og dauða og ekki sport manna, sem áttu ekkert á
hættu, en vildu gera góðverk á smælingjunum. Smælingjamir svokölluðu
yisa sjálfir upp og krefjast réttar síns í sögunni og verða hetjur hversdags-
lns- Mér finnst, að allir dagar sögunnar séu virkir.
Verkalýðsbaráttan hefur verið, er og verður tvíþætt. Skáldsaga Vil-
hjálms S. Vilhjálmssonar fjallar að verulegu leyti um það efni. Annars
legar er draumur Guðna í Skuld, hins vegar ferill Sigurðar Þórarinssonar.
^uðni íylkir liðinu til fyrstu sóknar og gefur því veganestið dýrmæta,
diaum framtíðarinnar. Sigurður verður forustumaðurinn, sem á að vísa
v eSIUl1 til fyrirheitna landsins. En draumur Guðna í Skuld verður honum