Helgafell - 01.11.1954, Blaðsíða 24

22
HELGAFELL
löngu síðar. Ég var þá í Noregi, og þetta sumar lá leið mín til Oslóar, sem
mig minnir að þá héti Kristjanía. Og einn daginn labba ég mig inn í lestrar-
sal háskólasafnsins á Drammensvegi, sný mér til bókavarðar þeirra erinda að
fá að líta á tímaritin íslenzku, Eimreiðina og Skírni, frá síðustu árum. Mér var
borinn heill hlaði af bókum, sem ég tek að blaða í. Meðal annars rek ég þar
augun í ritgerð í Eimreiðinni frá árinu áður (1919), sem nefnist ,,Ljós úr
austri“. undirritaða Þórbergur Þórðarson. Það nafn hafði ég aldrei séð eða
heyrt. En fyrsiu línurnar í ritsmíð þessari vöktu mér strax kitlandi forvitni.
Það var í þeim einkennilegur skringitónn, þótt efni þeirra væri allt annað en
gamanmál:
„Nótt eina í septembermánuði árið 1914 bar mér það sviplega áfall að
höndum, að ég missti heilsuna á nokkrum augnablikum. Daginn áður varð ég
ekki var neinnar heilsubilunar, var hraustur eins og ég átti vanda til, en er
ég háttaði klukkan ellefu um kvöldið, varð ég skyndilega sleginn ægilegum
hjartslætti og höfuðsvima. Mér kom ekki dúr á auga fyrr en kl. sex um morg-
uninn. Þá rann mér loks í brjóst og svaf óslitið fimm klukkustundir. £g vakn-
aði aftur í sama ástandi og ég hafði hjarað í um nóttina. Eg klæddist samt
með veikum burðum, gekk með stuðningi niður stigann og reikaði skjálfandi
heim til kunningja míns, sem ég mat mikils (og met mikils eftir sem áður)
og þá var langt kominn námi í læknavísindum. Ég tjáði honum þegar í stað
frá sjúkleika mínum og grátbændi hann um að losa mig úr þessum gapa-
stokk hið bráðasta. Hann sagði, að það væri auðgert — þetta væri aðeins
ímyndun. Mér þótti vænt um að heyra það, þótt staðhæfingin hljómaði ærið
annarlega í eyrum mínum. Því næst gaf hann mér matskeið af fljótandi efni,
sem sté mér þegar til höfuðs. Hjartað hægði á sér, höfuðsviminn rénaði, og
ástand mitt varð vel bærilegt þá um stundarsakir. Við tókum að spjalla um
skáldskap Æra-Tobba“.
Og svona áfram, nema hvað nokkuð átti eftir að krauma betur á katlin-
um. Frásögnin af heilsufarinu snerist fyrr en varði upp í harðvítugan áfellis-
dóm yfir vestrænu fræðikáki, æðibunugangi þeim og yfirborðshætti, sem ein-
kenna vestræna menningu. „Lærðir menn verða oft að ótrúlega litlu liði, af
því að þeir gera sig ánægða með að kynnast örlitlu broti af þeim sannleika,
sem þeim ber að þekkja'*. Þá eru vestrænni íþróttamennsku ekki vandaðar
kveðjurnar. Knattspyrnan er bjánalegt at og óhemjuskapur, sem heimskar þá,
er iðka hana, og tryllir jafnvel fjölda fólks, sem lítið má missa, frá rósemi og
skynsamlegu viti. „Menn láta eins og óðir, ef þeir vita af rennandi fossmigu
einhvers staðar uppi á öræfum, hafa ekki flóafrið fyrr en þeir hafa umturn-
að henni í mykju og hlutabréf. En mannlegur máttur er látinn fara út um