Morgunblaðið - 14.09.2012, Síða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 14. SEPTEMBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fréttir að utanum nýliðnaatburði, sem
skipta máli fyrir
innlenda umræðu,
kalla stundum á
ónákvæma útlistun.
Það gerist ekki
endilega af ráðnum
hug. Tími til að
melta nýjar fréttir er naumt
skammtaður og einnig skiptir
máli á hverja er hlustað og að
gætt hafi verið að því hvort
skýrandinn dragi taum ákveð-
inna sjónarmiða.
Úrslit hollensku kosninganna
voru um sumt óljós og fylgdu
ekki algjörlega forskrift skoð-
anakannana. Þær höfðu að vísu
sýnt að flokkur Geert Wilders,
sem fréttaskýrendur kalla flest-
ir annaðhvort hægri öfgamann
eða hægri lýðskrumara tapaði
verulegu fylgi og því höfðu
kannanir spáð.
Geert Wilders hefur m.a. tal-
að gegn því sem hann kallar vax-
andi ásælni Brussel valdsins og
því er hið mikla tap flokks hans
túlkað sem stuðningur hol-
lenskra kjósenda við aukinn
samruna evru og Evrópusam-
bandsríkja, en þegar er orðið.
Ekki er augljóst að hægt sé að
draga slíkar ályktanir. Til þess
eru margar ástæður.
Flokkur Wilders vann stór-
sigur í næstu kosningum á und-
an þessum. Þá spilaði hann mjög
á tilfinningar kjósenda vegna
fjölgunar innflytjenda og
meintrar ógnar sem Hollend-
ingum stafaði af þeirri þróun.
Wilder studdi ríkisstjórn Hol-
lands en féll frá þeim stuðningi
þegar hann lagðist gegn því að
stjórnin samþykkti kröfur frá
Brussel um mikinn niðurskurð
ríkisútgjalda. Og í þessari kosn-
ingabaráttu voru megináherslur
hans vissulega á andstöðu við
evruna. Hollendingar töldu að
Wilder hefði valdið stjórnmála-
legri kreppu og bæri ábyrgð á
því að þjóðinni hefði svo fljótt
verið att út í kosningar. Hann
náði sér því aldrei á strik í kosn-
ingabaráttunni.
Að auki sló forsætisráðherr-
ann vopnin að nokkru úr hönd-
um Wilders með því að kalla eft-
ir aukinni varúð gegn ásælni
ESB og sagði að sýna yrði mikla
varfærni gagnvart nýjustu kröf-
um Evrópusambandsins, þótt
hann undirstrikaði um leið mik-
ilvægi þess að Holland hallaði
sér þétt að Þýskalandi í hinni
evrópsku umræðu og yrði áfram
traustur bandamaður þess.
Frjálslyndi flokkur forsætis-
ráðherrann hélt velli og aðeins
rúmlega það og er líklegt talið
að hann verði að reyna til þraut-
ar að mynda ríkisstjórn með sín-
um hefðbundna helsta andstæð-
ingi, Verkamannaflokknum, sem
náði á lokasprettinum að stöðva
þá sigurgöngu, sem sósíalistar
vinstra megin við hann, virtust
vera á.
Ekki er víst að fyrstu skýr-
ingar á úrslitum hollensku kosn-
inganna muni halda
né heldur að þær
séu líklegar til að
tryggja festu í
stjórnmálum lands-
ins. Hins vegar er
jákvætt að flokkur á
borð við flokk Wild-
ers haldi ekki leng-
ur ríkisstjórn lands
í hálfgerðri gíslingu og hafi
þannig áhrif umfram fylgi.
Önnur útlistun hefur senni-
lega verið enn ónákvæmari en sú
sem er rædd hér að ofan. Sú
snýr að úrskurði Þýska stjórn-
lagadómstólsins í Karlsruhe og
um lögmæti staðfestingar
Þýskalands á varanlega
björgunarsjóðnum, ESM.
Niðurstaða fréttaskýrenda
var frá upphafi sú að úrskurð-
urinn væri mikill sigur fyrir þá
sem leitt hafa björgunaraðgerð-
ir við evruríki á fallandi fæti og
hinar miklu lánveitingar við þau
og björgun evru væri því komin
á beina braut.
Markaðir tóku niðurstöðunni
og einkum þó hinum fljótfærn-
islegu túlkunum fagnandi. En
þegar betur er að gáð var ekki
allt sem sýndist í fyrstu. Stóra
fagnaðarefnið var vissulega til
staðar. Stjórnlagadómstóllinn
sagði forseta Þýskalands heimilt
að staðfesta lög sem Merkel
kanslari hafði fengið samþykkt
um ESM. Önnur dómsnið-
urstaða hefði valdið miklu upp-
námi í Evrópu. En þetta var
ekki eina niðurstaða dómsins.
Hann bæði sló varnagla og setti
fyrirvara um hvernig framvegis
megi höndla með málið af hálfu
Þýskalands og hve langt megi
ganga. Að auki segist hann
munu taka heimildir Seðlabanka
evrunnar til sérstakrar athug-
unar.
Það fé sem er í björgunar-
sjóðnum ESM eftir að hann hef-
ur loks verið fullgiltur dugar
ekki fyrir nýjum skuldbinding-
um. Þurfi Spánn og Ítalía á
björgunarframlagi að halda
verða báðar deildir þýska þings-
ins að samþykkja þær. Það ger-
ist ekki, nema þá með sömu ógn-
arskilyrðunum og Grikkir þurftu
að sæta. Þá slær dómstóllinn
hugmyndir um evrópskt banka-
samband út af borðinu. Sumir
telja það einu raunhæfu leiðina
til að bjarga evrunni.
Margir þeirra sem fögnuðu
mjög niðurstöðum stjórnlaga-
dómstólsins hafa þegar snúið við
blaðinu. Þeir segja nú að með
niðurstöðunni sé varanlegi
björgunarsjóðurinn orðinn
óstarfhæfur. Vera má að pend-
úllinn hafi sveiflast of langt til
baka með slíkum fullyrðingum.
En hitt er rétt að gleðiefni fagn-
enda voru fjarri því að vera jafn
rík og virtist í fyrstu.
Þegar við bætist að dómurinn
tekur fram, að fyrra bragði, að
hann þurfi að taka til sérstakrar
skoðunar heimildir Seðlabanka
evrunnar til ótakmarkaðra
skuldabréfakaupa, er ekki að
undra þótt ekki sé öllum rótt.
Rýna þarf betur
í niðurstöðu
hollensku kosning-
anna, en einkum
þó í niðurstöðuna
úr Karlsruhe}
Fyrstu viðbrögð varasöm
Þ
egar vakin er athygli á því sem bet-
ur mætti fara í jafnréttismálum,
eins og til dæmis kynbundnu
launamisrétti, heyrist sama við-
kvæðið gjarnan aftur og aftur. Sem
er einhvern veginn svona: Jafnrétti er náð.
Kyn skiptir ekki máli.
Í framhaldi af þessu er stundum bent á ein-
staka konur sem sitja í stjórnum fyrirtækja og
að bæði forsætisráðherra og biskup séu konur.
Helst mætti ráða af slíkum málflutningi að
hvergi væri hægt að drepa niður fæti án þess
að eiga það á hættu að hrasa um konu í valda-
eða ábyrgðarstöðu.
Eftir slíka upptalningu liggur síðan beinast
við að bæta því við að jafnréttislögin séu úrelt
(eða barn síns tíma, eins og einhver orðaði það
á dögunum), þau gangi allt of langt og enginn
hafi af þeim hag nema kannski fámennur hópur mussu-
klæddra femínista. Sem séu auðvitað eini hópurinn sem
hefur hag af jafnrétti kynjanna og því að lagasetningum
sem það varða sé fylgt til jafns við önnur lög og reglur.
Eftir eitt ár, í september 2013, ganga lög í gildi, sem
kveða á um að hlutfall hvors kyns fyrir sig verði aldrei
lægra en 40% í stjórnum stærri fyrirtækja. Tæplega 300
fyrirtæki falla undir þessa löggjöf og um helmingur
þeirra uppfyllir nú þegar ákvæði laganna. Samkvæmt
nýrri úttekt KPMG vantar 202 konur í stjórnir þessara
fyrirtækja og tvo karla. Heildarhlutfall kvenna í stjórn-
um fyrirtækja sem falla undir lögin er nú 21%.
Sumir segja þetta vera einkamál viðkom-
andi fyrirtækja og að stjórnendur þeirra
eigi sjálfir að fá að ráða því hverjir veljist til
stjórnarsetu. Það er skiljanlegt sjónarmið.
En ekki er hægt að líta fram hjá fjöl-
mörgum rannsóknum sem sýna að fyrirtæki
sem hafa bæði karla og konur í stjórn skila
betri árangri en önnur fyrirtæki. Vænt-
anlega er það hagur okkar allra að fyr-
irtækin í landinu skili sem mestum og best-
um árangri. Felst þá ekki einhver mótsögn í
því þegar stjórnmálamenn hamra á því að
kyn skipti ekki máli og segja síðan í næstu
setningu að hlúa þurfi sem best að atvinnu-
lífinu?
Eitt af því sem jafnréttislög kveða á um
er að greiða beri körlum og konum sömu
laun fyrir sömu vinnu. Það er ekkert nýtt,
heldur var þetta ákvæði bundið í lög fyrir áratugum.
Þrátt fyrir það sýnir ný launakönnun nokkurra stétt-
arfélaga að töluvert vantar upp á að þessum lögum sé
framfylgt. Gildir þá einu hvort um er að ræða fólk á op-
inberum vinnumarkaði eða í einkageiranum. Á sama
tíma sýnir skýrsla OECD að talsvert fleiri konur fara í
langskólanám en karlar. Aukin menntun er greinilega
ekki leiðin til að útrýma launamuninum eins og einu
sinni var talið. Konur eru sem sagt meira menntaðar en
karlar, en samt með lægri laun.
Hvers vegna skyldi það vera? Er það vegna þess að
kyn skiptir ekki máli? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Af því að kyn skiptir ekki máli?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Ískýrslu OECD, Education ata glance, um stöðu mennta-mála árið 2010 kemur meðalannars fram að hlutfall 25-67
ára sem útskrifast með framhalds-
skólamenntun hér á landi var 67%
samanborið við 74% meðaltal út-
skrifaðra innan landa OECD.
Hlutfall háskólamenntaðra var
33% sem er sambærilegt við það
sem gerist á Norðurlöndunum. Á
báðum skólastigum eru konur í
miklum meirihluta útskrifaðra.
Menntunarstaða Íslendinga
hefur batnað jafnt og þétt frá alda-
mótum.
Í yngsta aldursflokknum, 25-34
ára, höfðu árið 2010, 68% stráka út-
skrifast með framhaldsskólamennt-
un. Það er 12% lægra en meðaltal
OECD ríkja. Um 77% stúlkna höfðu
útskrifast sem er 6% undir með-
altalinu.
Í skýrslunni segir að „framför
menntunarstöðu landsmanna hafi að
mestu orðið vegna aukinnar mennt-
unar kvenna.“
Þannig höfðu 63% karla á aldr-
inum 55-64 ára lokið framhaldsskóla
árið 2010 sem er 5 stigum lægra en í
yngsta aldursflokknum.
Til samanburðar höfðu 47%
kvenna á aldrinum 55-64 ára lokið
framhaldsskóla. Í yngsta aldurs-
flokknum er hlutfallið 77% sem er
30 prósentustigum hærra en í efsta
elsta hópnum.
Ef þróunin er skoðuð eftir kyni
í háskólanámi var hlutfall braut-
skráninga 33% hjá bæði konum og
körlum árið 1995. Þetta hlutfall
hafði hækkað upp í 41% hjá körlum
en var komið í 80% meðal kvenna
árið 2010.
Kvennagreinar á háskólastigi
en karlagreinar síður
Í skólakerfinu er mikið rætt um
að staða drengja sé bágborin miðað
við stúlkna. Vandamálið er ekki sér-
íslenskt, en svo virðist sem almennt
sé meiri munur á kynjunum hér á
landi þegar horft er til útskrifta frá
framhaldsskólum og háskólum.
Ingólfur Ásgeir Jóhannesson er
prófessor við menntavísindasvið Há-
skóla Íslands og hug- og félagsvís-
indasvið Háskólans á Akureyri, seg-
ir meiri hvata fyrir drengi til að
byrja ungir í vinnu.
„Hefðbundið hafa strákar getað
gengið inn í ýmis verkefni sem ekki
krefjast menntunar. Konur hafa
hins vegar ekki getað gert það. Síð-
an höfum við sett stórar kvenna-
greinar á háskólastig og aukið
menntun þar. Eins og leikskóla-
kennarar eru gott dæmi um.
Að sama skapi getur þú lokið
meistaranámi í iðngrein, sem karlar
fara gjarnan í, án þess að þú þurfir
að ganga í háskóla,“ segir Ingólfur.
Rakið til gengis í grunnskóla
Samkvæmt Pisa-rannsókn frá
árinu 2009 getur nærri fjórðungur
íslenskra drengja ekki lesið sér til
gagns í lok grunnskóla en tæp 10%
stúlkna.
Kristjana Stella Blöndal, dokt-
orsnemi í uppeldis- og mennt-
unarfræði, hefur rannsakað brottfall
úr framhaldsskólum.
„Þegar horft er til kynjanna
er meginniðurstaðan sú að
ástæður brottfalls megi rekja til
gengis í grunnskóla. Ef við tök-
um hóp fólks sem hefur sam-
bærilegan námsárangur við lok
grunnskóla er engin munur á
kynjum. Strákar og stúlkur
sem fá einkunnir á bilinu
6-10 eru jafn líkleg til
þess að útskrifast úr
menntaskóla,“ segir
Kristjana.
Hærra menntunar-
stig á herðum kvenna
Morgunblaðið/Eggert
Einbeiting Fleiri stúlkur en strákar útskrifast úr framhalds- og háskóla.
„Nemendur á Íslandi hafa jöfn
tækifæri óháð stöðu foreldra.
En hvers vegna kemur þá þessi
mikli kynjamunur fram. Ætti
slíkt kerfi ekki að gefa til
kynna að kynin ættu að hafa
sömu tækifæri,“ segir Almar
M. Halldórsson, sérfræðingur
hjá námsmatsstofnun.
„Í menntakerfinu er ákveðin
kerfislæg eftirgjöf með nem-
endum sem leggja sig ekki
fram. Hún hyglir ekki öðru kyn-
inu en það virðist vera sem
fleiri strákar velji að
leggja sig ekki fram í
náminu en stúlkur,
jafnvel þó að eft-
irgjöfin sé fyrir
bæði kyn. Þessi
munur kemur
fram snemma í
grunnskóla og
við lok hans
er hann orð-
inn mjög mik-
ill,“ segir
Almar.
Kerfislæg
eftirgjöf
LEGGJA SIG EKKI FRAM