Morgunblaðið - 19.01.2013, Blaðsíða 34

Fræðimenn við HR fengu Kurzweil-verðlaunin 2012 fyrirrannsóknir á gervigreind, æðstu viðurkenningu á sínufræðasviði. Rannsóknirnar byggðust á myndarlegum evr-ópustyrk sem hópurinn fékk árið 2009. Almenningur hefur
litla möguleika á að skilja hvað þarna er á ferðinni en reynslan sýnir að
frumrannsóknir nýtast oft miklu seinna í tækjum og tækni til mark-
aðssetningar – á öðrum sviðum en frumkvöðlarnir í vísindunum höfðu í
huga.
Á nýliðnum áratugum nýtti snillingurinn Steve Jobs t.d. alls kyns
rannsóknir og tækniframfarir til að skapa nýjar markaðsvörur – sem
enginn vísindamaður hafði leitt hugann að þegar forvitnin og þekking-
arleitin knúði frumrannsóknirnar áfram. Sama gerðist á 13. öld þegar
Snorri Sturluson kynntist tækni sem var notuð til að styðja við kirkju-
og konungsvald á æskudög-
um hans – en honum datt í
hug að nota til að skipa
saman munnlegri þekkingu
um goðafræði og skáld-
skaparlist í Eddu; og síðar
til að skrifa fyrstu íslend-
ingasöguna um Egil Skalla-
grímsson. Ígildi fyrsta Makkans og fyrsta snertiskjásímans. Þeir sem
löguðu íslenskuna fyrst að ritmálinu, s.s. Fyrsti málfræðingurinn sem
greindi hvernig latínustafróf gæti endurspeglað íslenskt hljóðkerfi,
höfðu enga framtíðarsýn um að á næstu öld myndi rannsóknin nýtast
til að skrifa Snorra Eddu og Egils sögu. Á sinni tíð voru þessar bækur
nýjungar á heimsvísu, lítið mál fyrir Snorra en stórt stökk fyrir mann-
kynið sem hafði ekki áður nýtt rittæknina á sambærilegan hátt.
Ray Kurzweil skildi snemma möguleika tækninýjunga og sá fyrir
tölvuþróun sem nú er á allra fingrum, augum, eyrum og vörum. Því nú
eru tölvurnar farnar að spjalla við okkur. En því miður fer það spjall
aðeins fram á helstu heimsmálum. Ástæðan er sú að til þess að hægt sé
að tala við tölvur þarf grunnrannsóknir sem virðast afkáralegar í
markaðssamfélagi fjölmiðlanna. „Uppgómmælt lokhljóð og táknun
þeirra í handritum á 13. öld“ er ekki heitasta umfjöllunarefnið en engu
að síður örstutt spor í þá átt að hægara verði að spjalla við tölvur líkt
og nú tíðkast. Á þeirri vegferð er mikilsvert að fá hinn Sögulega ís-
lenska trjábanka (http://linguist.is/icelandic_treebank/Download) sem
Eiríkur Rögnvaldsson og fleiri skrifa um í nýjasta hefti Griplu. Í þeim
banka er safnað saman um einni milljón setningafræðilega greindra
lesmálsorða úr rúmlega 60 textum og textabútum; afrakstur grunn-
rannsókna sem leiða til nýrrar þekkingar og bjóða upp á áður óhugs-
aða nýtingarmöguleika. Ekki síst þegar málfræðinni verður slegið
saman við rannsóknir á gervigreind.
El
ín
Es
th
er
Ha? Fórst þú í
háskóla?
Nei, keypti þetta á
netinu. Þetta er
svona gervigreind.
Málið
Skrafað við tölvur
Tungutak
Gísli Sigurðsson
gislisi@hi.is
34 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 19. JANÚAR 2013
Maður heitir Ambrose Evans-Pritchard og eralþjóðlegur viðskiptaritstjóri brezka dag-blaðsins Daily Telegraph. Evans-Pritchardvekur athygli fyrir skrif sín vegna þess, að
sjónarhorn hans er oft mjög ólíkt því sem gengur og ger-
ist. Slíkir blaðamenn eru ómetanlegir, hvort sem menn
eru sammála þeim eða ekki.
Um síðustu helgi skrifaði þessi maður grein í blað sitt
og sagði að Mario Draghi, hinn ítalski aðalbankastjóri
Seðlabanka Evrópu, hefði með aðgerðum sínum und-
anfarin misseri bjargað hinum ríku á evrusvæðinu en
bankinn hefði þvegið hendur sínar af 27 milljónum manna
á evrusvæðinu, sem skráðir eru atvinnulausir.
Þegar þessar fullyrðingar Ambrose Evans-Pritchard
eru skoðaðar er ljóst að hann hefur býsna mikið til síns
máls. Um hvað hafa björgunarleiðangrar Evópu-
sambandsins, Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Seðlabanka
Evrópu (sem unnið hafa saman) snúizt á evrusvæðinu?
Þeir hafa snúizt um það fyrst og
fremst að bjarga bönkum, fjár-
málafyrirtækjum og fjár-
málamarkaðnum í heild og í stöku
tilvikum, eins og í Grikklandi, rík-
inu sjálfu frá greiðsluþroti.
Hver eru rökin fyrir því að segja
þetta? Þau eru þessi:
Í fyrsta lagi voru Írar þvingaðir
til þess haustið 2008 af þessum þremur aðilum að lýsa yfir
ábyrgð írska ríkisins á öllum skuldbindingum írskra
einkabanka. Þetta er sambærilegt við það, ef íslenzka ríkið
hefði það sama haust lýst yfir ábyrgð íslenzka ríkisins á
öllum skuldbindingum íslenzku einkabankanna. Ef það
hefði gerzt hefðu Íslendingar verið þrælar erlendra fjár-
málafyrirtækja út þessa öld.
Hvers vegna voru Írar þvingaðir til þessara aðgerða?
Vegna þess, að ella hefðu stórir alþjóðlegir bankar orðið
fyrir gífurlegum töpum vegna falls írsku einkabankanna.
Og sömuleiðis tryggingafélög sem höfðu selt skuldatrygg-
ingar og vogunarsjóðir.
Í öðru lagi er ljóst að þrautseigja þessara þriggja aðila
við að bjarga Grikklandi snerist fyrst og fremst um að
koma í veg fyrir að sömu alþjóðlegu fjármálafyrirtækin
töpuðu miklu fé á Grikklandi en líka til þess að koma í veg
fyrir að greiðsluþrot Grikklands hefði neikvæð áhrif á
önnur evruríki. Að auki hafa tugir milljarða evra verið
settir í að bjarga grísku bönkunum, sem um leið er aðferð
til þess að koma í veg fyrir að alþjóðlegu fjármálafyr-
irtækin sem lánuðu þeim fé töpuðu þeim peningum.
Í þriðja lagi er ljóst að aðgerðir til að bjarga Spánverj-
um hafa fyrst og fremst og nánast eingöngu snúizt um að
bjarga spænsku bönkunum, sem flestir voru komnir í þrot
vegna glannalegra og vitlausra útlána en að hluta var
markmiðið að lækka lántökukostnað spænska ríkisins.
Hið sama á við um Portúgal og Ítalíu að hluta til en hins
vegar hiksta ESB/AGS/SE á því nú að bjarga Kýpur
vegna þess, að þeim er ljóst að með því eru þeir fyrst og
fremst að bjarga rússneskum viðskiptajöfrum og glæpa-
mönnum sem hafa komið illa fengnu fé fyrir í bönkum á
Kýpur. Þess vegna segir Wolfgang Schäuble, fjár-
málaráðherra Þýzkalands, nú að Rússar verði að taka þátt
í björgun Kýpur.
Það er því óhætt að fullyrða að Ambrose Evans-
Pritchard hefur rétt fyrir sér þegar hann segir að Mario
Draghi hafi bjargað hinum ríku en þvegið hendur sínar af
því að hjálpa 27 milljónum atvinnuleysingja í evruríkjum.
Sumir þeirra hafa misst vinnu vegna aðhaldsaðgerða sem
hafa verið skilyrði fyrir lánveitingum til viðkomandi ríkja.
Hið hefðbundna svar kerfisins, þ.e. ráðandi stjórnmála-
manna og embættismanna, er að það hafi verið svo nauð-
synlegt að knýja fram umbætur á
vinnumörkuðum í Suður-Evrópu
til þess að þeir yrðu sveigjanlegri,
sem er fallegt orð yfir það að fyr-
irtæki þurfi að hafa frjálsar hend-
ur um að segja upp fólki.
Ambrose Evans-Pritchard sýnir
fram á með tilvísunum í nýja 400
blaðsíðna skýrslu Evrópusam-
bandsins sjálfs að þetta er þjóðsaga. Í þeirri skýrslu kemur
fram, að meginástæðan fyrir atvinnuleysinu sé hrun í eft-
irspurn eftir vörum og þjónustu.
Það er áhugaverð spurning og umhugsunarverð hvað
kæmi í ljós ef þessi hugsun væri færð yfir á atburðarásina
hér á Íslandi eftir hrun. Það er ljóst að í einu grundvall-
aratriði fórum við allt aðra leið en t.d. Írar. Hér var tekin
meðvituð ákvörðun um að láta lánardrottna íslenzku einka-
bankanna sitja uppi með afleiðingar eigin gerða. Þá
ákvörðun tóku fyrst og fremst tveir menn, Geir H. Haarde,
þáverandi forsætisráðherra, sem síðar var einum manna
stefnt fyrir Landsdóm, að vísu ekki fyrir þá ákvörðun sér-
staklega, og Davíð Oddsson, þáverandi seðlabankastjóri,
sem síðan hefur legið undir meiri árásum en nokkur annar
íslenzkur stjórnmálamaður áratugum saman ef ekki þeim
mestu, sem þekkzt hafa í nútímastjórnmálasögu okkar.
En hverjir hafa rétt við eftir hrun? Þar eru bankarnir
fremstir í flokki og er þá fyrst og fremst tekið mið af hagn-
aðartölum þeirra. Ef horft er til hagnaðar af rekstri þeirra
fer ekki á milli mála, að engin atvinnustarfsemi á Íslandi
hefur verið ábatameiri síðustu fjögur ár en bankarekstur.
Tveir þeirra eru í eigu erlendra fjármálafyrirtækja og vog-
unarsjóða.
Að öðru leyti er ljóst að gengisfall krónunnar hefur skil-
að sjávarútvegsfyrirtækjum, sérstaklega hinum stærri,
miklum hagnaði.
Getur verið að þegar upp er staðið sé þetta árangurinn
af efnahagsstjórn vinstri stjórnarinnar?
Að um verk hennar megi segja það sama og Evans-
Pritchard segir um Mario Draghi?
Að hún hafi bjargað hinum ríku en látið hina eiga sig?
Seðlabanki Evrópu hefur
bjargað hinum ríku en þvegið
hendur sínar af 27 milljónum
atvinnulausra á evrusvæðinu
Af innlendum
vettvangi …
Styrmir Gunnarsson
styrmir@styrmir.is
Er meginárangur vinstri stjórn-
ar að bjarga „hinum ríku“?
Þegar ég hlustaði fyrir skömmuá fróðlegan fyrirlestur dr.
Nils Karlsons um „nýju, sænsku
leiðina“, sem felst í auknu atvinnu-
frelsi og lækkun skatta, rifjaðist
upp fyrir mér, að sænskir hag-
fræðingar hafa haft nokkur áhrif á
Íslandi á tuttugustu öld, til góðs
og ills. Til dæmis voru hag-
fræðiskrif Jóns Þorlákssonar,
verkfræðings og forsætisráðherra,
að miklu leyti sótt í verk sænska
hagfræðingsins Gustavs Cassels,
sem var ötull málsvari frjálsra við-
skipta. Annar kunnur sænskur
hagfræðingur, Erik Lundberg,
kom hingað 1935 til að veita þáver-
andi vinstri stjórn ráð, en aðallega
lagði hann það þá til, að Íslend-
ingar hættu að lifa um efni fram,
og hefur margt verið sagt af
minna viti. Lundberg sneri aftur
hingað 1955 á ráðstefnu um, hvort
Norðurlandaþjóðir ættu að end-
urreisa myntbandalag það, sem
stóð frá 1873 til 1914 og gaf góða
raun. Voru þá íslensk króna,
dönsk, sænsk og norsk allar jafn-
gildar og skiptanlegar. Þriðji frægi
sænski hagfræðingurinn, Gunnar
Myrdal, lagði leið sína til Íslands
sumarið 1952 og kvað kreppu og
matvælaskort vofa yfir heiminum,
og kann það að hafa haft sitt að
segja um, að landbúnaðarfram-
leiðsla til útflutnings var aukin á
Íslandi. Alþekkt hagfræðilegt sjón-
armið íslenskt er ef til vill líka
sænskt að uppruna. Gleðimaðurinn
Þórður Guðjohnsen sagði eitt sinn:
„Nú er brennivínið orðið svo dýrt,
að ég hef ekki efni á að kaupa mér
skó!“ Minnir þetta á fleyg ummæli
sænska háðfuglsins Alberts Engs-
tröms í skopblaðinu Strix 1903:
„Brennivínið verður aldrei svo
dýrt, að það sé ekki peninganna
virði.“
Athugasemdir og leiðréttingar vel þegnar
Hannes H. Gissurarson
hannesgi@hi.is
Fróðleiksmolar úr sögu og samtíð
Sænsk áhrif
Vantar þig heimasíðu?
Snjallvefir sem aðlaga sig að öllum skjástærðum.
Verð frá 14.900 kr. + vsk
Fyrirtæki með yfir 20 ára reynslu
Sími 553 0401
www.tonaflod.is