Morgunblaðið - 22.03.2013, Blaðsíða 26

FRÉTTASKÝRING
Skúli Hansen
skulih@mbl.is
Flestir þeirra sem skilaðhafa inn umsögnum umlagafrumvarp SteingrímsJ. Sigfússonar, atvinnu-
vega- og nýsköpunarráðherra, um
vatnalög og rannsóknir á auðlindum
í jörðu, fara hörðum orðum um efni
frumvarpsins. Á meðal þess sem um-
sagnaraðilar gagnrýna er að ákvæði
frumvarpsins feli í raun í sér frekar
miklar breytingar á eignarhaldi auð-
linda, að frumvarpið sé lagt fram
stuttu fyrir þinglok og að hags-
munaðilum hafi verið gefinn of stutt-
ur umsagnarfrestur um það; ein-
ungis tveir virkir dagar.
„Ég hef ekki tök á því að skila
skriflegri umsögn innan þessara
knöppu tímamarka en hef verulegar
efnislegar athugasemdir við fram-
komið frumvarp sem af óskiljan-
legum ástæðum er klætt í búning
„samræmingarmáls“ en felur þvert á
móti í sér grundvallarbreytingu á
eignarréttarlegri stöðu grunnvatns-
og grunnvatnsréttinda,“ segir í um-
sögn Karls Axelssonar, hæstarétt-
arlögmanns og dósents við lagadeild
Háskóla Íslands, um frumvarpið.
Mögulega
stjórnarskrárbrot
Þá bendir Karl jafnframt á í
umsögn sinni að ekki verði séð að
nein úttekt hafi verið gerð á þeim
áhrifum frumvarpsins né heldur
augljósum árekstri við eignarrétt-
arákvæði stjórnarskrárinnar. Þá
gagnrýnir hann að í frumvarpinu sé
talað um samræmingu á lagaþróun
með því að flytja ákvæði um grunn-
vatn úr auðlindalögum yfir í vatnalög
en skilja jarðhitann þar eftir enda sé
jarðhiti í eðli sínu ekkert annað en
heitt grunnvatn.
Í sameiginlegri umsögn Lands-
sambands veiðifélaga og Lands-
samtaka landeigenda á Íslandi er
bent á að í frumvarpinu sé ráðgert að
afnema með lagasetningu fullkominn
og beinan eignarrétt landeigenda yf-
ir grunnvatni sem tryggður er með
núgildandi lögum. „Landssamband
veiðifélaga og Landsamtök landeig-
enda lýsa undrun sinni á að fram-
kvæmdavaldið skuli ganga fram með
þeim hætti að leggja fram frumvarp
sem afnemur lögvarinn beinan eign-
arrétt landeigenda að grunnvatni.
Enginn vafi er að frumvarp þetta fer
í bága við 72. gr. gildandi stjórnar-
skrár um vernd eignarréttar,“ segir í
umsögninni en þar er jafnframt um-
fjöllun um eðli málsins í greinargerð
þess gagnrýnd og hún sögð villandi.
Þá gera Bændasamtök Íslands
alvarlegar athugasemdir við frum-
varpið en í umsögn þeirra segir að
athugasemdir með frumvarpinu beri
allar þess merki að um sé að ræða
eins konar samræmingarmál, hins
vegar sé þvert á móti um að ræða
grundvallarbreytingu á eignarrétt-
arlegri stöðu grunnvatns. Þar að
auki gera Bændasamtökin alvarlega
athugasemd við þau vinnubrögð Al-
þingis að gefa hagsmunaaðilum ein-
ungis tveggja virkra daga frest til að
skila inn umsögn um frumvarp sem
varðar stjórnarskrárvarinn eign-
arrétt landeigenda.
Samtök atvinnulífsins og Sam-
tök iðnaðarins skiluðu einnig sam-
eiginlegri umsögn um málið en
þau telja málsmeðferð þess
hafa verið óviðunandi. Í um-
sögn SA og SI segir að sam-
tökin hafi áhyggjur af því
að frumvarpið feli í
reynd í sér miklar
breytingar á
eignarhaldi
auðlinda og
gæti haft áhrif á
bæði fiskeldisfyr-
irtæki og ylrækt-
endur.
Deilur um eignarrétt
á grunnvatni
Morgunblaðið/Einar Falur
Eignarréttur á grunnvatni Ýmsir hagsmunaaðilar gagnrýna frumvarp
ráðherrans og telja að það feli í sér breytingar á eignarhaldi grunnvatns.
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. MARS 2013
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Hvers vegnaundirrit-uðu nú-
verandi og fyrr-
verandi vara-
formaður
Samfylking-
arinnar skyndi-
lega samning um landakaup,
sem snertir rekstur Reykja-
víkurflugvallar, án aðildar
þess ráðherra sem fer með
flugmál í landinu? Og hvers
vegna var sleppt að geta þess í
gleðiríkum tilkynningum
flokkssystkinanna um þennan
atburð að enn hefði ekki verið
uppfyllt skipulagsbundin for-
senda þessara kaupa?
Fyrir liggur að forsenda
kaupanna er að NA/SV-braut
flugvallarins verði lögð niður.
Og forsenda þess liggur einnig
fyrir og er bundin í samningi
ríkis og borgar. Sú forsenda
er að flugbraut á Keflavík-
urflugvelli, sem notuð er við
sömu vindaðstæður og brautin
í Reykjavík, verði opnuð á ný,
áður en hinni verður lokað.
Það hefur ekki verið gert. Og
það sem meira er, þá sér fjár-
hagslegs undirbúnings opn-
unar brautarinnar í Keflavík
ekki einu sinni stað á sam-
gönguáætlun, eins og tilkynnt
hafði verið þegar árið 2006 að
gert yrði.
Auðvitað mega allir, stjórn-
málamenn sem aðrir, stefna
að því að leggja
flugvöllinn í
Reykjavík af. Fáir
hafa gefið sig fram
sem vilja gera
slíkt, án þess að
frambærilegir
flugkostir aðrir,
sem tengi höfuðborg og lands-
byggð, liggi fyrir.
Reynt hefur verið að vísa á
Hólmsheiði sem stæði fyrir
flugvöll framtíðar. Nýlega var
reynt að tala upp nýja
rannsóknarskýrslu um þá
staðsetningu. Glannalegum
fullyrðingum, sem þá voru
settar fram, hefur verið svar-
að með afgerandi hætti. Ann-
markar á því flugvallarstæði
eru meiri en svo, að sú lausn
teljist boðleg.
Það er sjálfsagt að kjörnir
fulltrúar höfuðborgarinnar
láti spurninguna um Reykja-
víkurflugvöll mjög til sín taka.
En þeir hljóta þó að gæta þess
að umgangast málið einvörð-
ungu á grundvelli réttra upp-
lýsinga, enda mikið í húfi. Og
þeir hljóta einnig að viður-
kenna að þeim beri að horfa til
sjónarmiða hvaðan sem þau
koma af landinu, ekki síst þeg-
ar hagsmunirnir tengdir flug-
vellinum ná svo augljóslega til
landsins alls.
Fagráðherrann sem málið
fellur undir hefur góðan skiln-
ing á þessum þætti.
Umræðan um
Reykjavíkurflugvöll
er mikilvæg. Hún
hentar illa sem
pólitískt sjónarspil}
Sérkennilegt sjónarspil
Í fyrrakvöldhéldu borgaryf-
irvöld fund með
íbúum um upp-
byggingu í Úlfars-
árdal. Var sá fund-
ur augljóslega ekki
ætlaður til að hlusta á sjón-
armið íbúa eða eiga við þá sam-
tal um vandann sem við blasir í
hverfinu.
Á fundinum, sem átti að
standa í hálfan annan tíma,
voru átta frummælendur til að
lesa yfir íbúunum ræður sem
höfðu mislítið með vanda
hverfisins að gera, en sem
kunnugt er hefur uppbygging
gengið afar hægt og margir
íbúar telja sig illa svikna og
þykir borgaryfirvöld sýna
stöðunni lítinn skilning.
Fundurinn gerði ekkert til
að draga upp aðra mynd í huga
þessara íbúa en staðfesti ein-
ungis að borgaryfirvöld hafa
hvorki raunverulegan áhuga á
að leysa vandann né að hafa
raunverulegt samráð við
íbúana um lausnina.
Á fundinum lásu frummæl-
endur upp ræður sínar þar til
fundartíminn var nánast búinn
og að því loknu var opnað fyrir
fáeinar fyrir-
spurnir íbúa en um
leið þrýst á þá að
tala sem minnst.
Og borgarstjóri,
sem tók tvisvar til
máls á fundinum,
gætti þess vandlega að svara
engri af spurningum íbúanna,
en gat þess að sér þætti erfitt
að koma á fundi og mæta reiðu
fólki.
Ólíklegt má telja að íbúarnir
hafi tekið frá tíma til að mæta
á fundinn og hlusta á þær lang-
lokur sem þar var boðið upp á,
hvað þá til að taka þátt í að
vorkenna borgarstjóra að
þurfa að sinna störfum sínum.
Þeir hafa á hinn bóginn vænt-
anlega vonast eftir að borg-
arstjóri væri kominn í hverfið
til að hlusta á þá, ræða við þá
og gera í það minnsta tilraun
til að svara þeim.
Jón Gnarr Kristinsson borg-
arstjóri boðaði nýja tíma með
framboði sínu og öðruvísi póli-
tík. Ætli íbúar borgarinnar
vildu ekki heldur „gömlu“ póli-
tíkina þar sem sjónarmið borg-
arbúa skiptu máli og íbúa-
fundir voru annað og meira en
sýning og sýndarmennska.
Samtöl við borg-
arbúa eru orðin að
löngum einræðum
borgaryfirvalda}
Sýning og sýndarmennska
G
osi, Pinocchio, hefði orðið 130 ára
á árinu ef hann hefði lifað, reynd-
ar ef hann hefði verið til yfirleitt,
því eins og allir vita var hann
persóna í barnasögunni Le Av-
venture Di Pinocchio eftir ítalska rithöfund-
inn Carlo Collodi sem kom út fyrir 130 árum; í
febrúar 1883. Liður í ævintýrum Gosa eru
kynni hans af óþokkunum Ketti og Ref sem
fregna af gullpeningum sem spýtustrákurinn
á að færa tréskeranum Geppetto, „föður“ sín-
um. Í framhaldinu narra þeir Gosa til að grafa
gullið á Kraftaverkaakrinum, Campo dei
Miracoli, enda muni spretta af því peningatré
og pund hans margfaldast.
Við torg eitt óvenjulegt í ítölsku borginni
Pisa standa fjórar sögulegar byggingar;
klukkuturn, sem borið hefur hróður ítalskrar
verkfræði um allan heim, skírnarkapella, grafhýsi og
mikil kirkja, Dómkirkjan í Pisa. Ítalska skáldið Gabriele
d’Annunzio gaf torginu heitið Kraftaverkatorgið, Piazza
dei Miracoli, í ljóði í upphafi síðustu aldar.
Dómkirkjan í Pisa, hverrar hornsteinn var lagður fyr-
ir 920 árum, er mikið listaverk, ekki síður en aðrar bygg-
ingar við Kraftaverkatorgið, mesta listaverkið reyndar
eins og sést vel þegar komið er inn í hana. Svipmót kirkj-
unnar er býsanskt og þverröndóttar súlur lagðar svört-
um og hvítum marmara setja sterkan svip á hana. Kirkj-
an var reist fyrir stríðsgóss eftir að Palermó var
hernumin og Sikileyjaremíratið leyst upp 1072 og íburð-
ur er gríðarlegur í henni, eins og tilheyrir í
kaþólskum sið, greinilegt að ekkert hefur
verið til sparað, listaverk á veggjum, stór-
brotinn útskurður, gull í bryddingum og á
köntum, og hvar sem því verður við komið.
Eitt af því sem vakið hefur hvað mesta at-
hygli við nýjan leiðtoga kaþólsku kirkjunnar,
Frans fyrsta páfa, er að hann hefur lagt
áherslu á skyldu kirkjunnar gagnvart fátæk-
um; kirkjan eigi að vera fátæk og fyrir fá-
tæka. Ýmsir hafa og talið sig sjá merki þess
að orð muni fylgja efndum því Frans I. kaus
heldur páfahring úr silfri en úr gulli og geng-
ur ekki á rauðum gullbryddum páfaskóm, þó
að hann noti vissulega top notch mokkasínur.
Ég kom til Pisa fyrir mörgum árum og
gekk þá um Kraftaverkatorgið, skoðaði
klukkuturninn skakka, skírnarkapelluna,
grafhýsið og dómkirkjuna. Kannski var ég með snert af
Stendhal-heilkenninu, búinn að fá of mikið af fegurð í
Ítalíuheimsókninni, því þar sem ég gekk um dómkirkj-
una og virti fyrir mér skrautið og flúrið og pellið og
purpurann fann ég ekki til aðdáunar – ég varð bálreiður.
Víst var þetta falleg bygging, en hefði hún ekki verið
margfalt fallegri ef hún hefði verið skóli eða sjúkrahús?
Ef öll sú orka og allt það fé sem runnið hefur í að reisa
skrauthýsi utan um draugasögu hefði verið nýtt í heilsu-
gæslu og menntun, hefði þá ekki uppskeran verið meiri
af Kraftaverkatorginu í Pisa en af Kraftaverkakrinum
hans Gosa? arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Gosi og kraftaverkin
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
„Ég tel að þetta sé mjög þörf og
alveg hárrétt ráðstöfun vegna
þess að það er komin niðurstaða
í það hvernig eigi að fara með
fyrirbærið vatn í þessum skiln-
ingi,“ segir Steingrímur J. Sig-
fússon aðspurður út í gagnrýn-
ina á frumvarpið.
Að sögn hans er vatn sameig-
inlegt og enginn eigi það í eign-
arlegum skilningi. „Réttindin eru
hins vegar skilgreind nýting af-
nota og nýtingarréttindi sem
fela ekki í sér beinan eignarrétt á
vatninu. Það er það sem verið er
að gera í þessu litla frumvarpi,
það er verið að færa ákvæði
jarða um rannsókn og nýtingu
auðlinda í jörðu til samræmis við
þessa niðurstöðu Alþingis og
færa grunnvatnið þar með sam-
an við yfirborðsvatnið,“ seg-
ir Steingrímur og bendir á
að hann telji ekki
ástæðu fyrir menn
að hafa áhyggjur af
þessu nema þeir
vilji ekki una nið-
urstöðunni sem varð
um sjálf vatnalögin.
Segir áhyggj-
ur óþarfar
EINUNGIS SAMRÆMING
Steingrímur J.
Sigfússon