Morgunblaðið - 25.03.2013, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 25. MARS 2013
Bruno Kaufmann heitir maður. Hann er Sviss-lendingur að uppruna og hefur sérhæft sig íöllu sem lýtur að lýðræði. Tvisvar hefur Kauf-
mann komið að fundum og ráðstefnum á vegum innan-
ríkisráðuneytisins þar sem fjallað hefur verið um lýð-
ræði. Í báðum tilvikum kveikti hann í fundarmönnum.
Hann býr yfir mikilli þekkingu um viðfangsefnið frá
Sviss, landi hins beina lýðræðis, en einnig Svíþjóð þar
sem hann er nú búsettur, nánar tiltekið í Falun sem
er sveitarfélag norður af Stokkhólmi. Þar hefur Bruno
það viðfangsefni á vegum sveitarfélagsins að þróa
„lýðræðisáætlun“. Fram kom í erindi hans á nýaf-
stöðnum fundi að þessi áætlun byggðist á því að þróa
samtal við íbúana. Íbúakosningar væru góðra gjalda
verðar, sagði hann, en þær hefðu líka sína ókosti.
Íbúakosning gæti klofið samfélag og sundrað því þótt
stundum væru mál þess eðlis að ekki væri um annað
að ræða en leiða deilur til lykta í íbúakosningu. Betra
væri að yfirvöldin og samfélagið ræddu sig til nið-
urstöðu.
Bruno Kaufmann sagði mikilvægt að örva fólk til
þess að taka þátt í mótun umhverfis síns með því að
kynna sér mál og hafa á þeim skoðanir. Hann kvaðst
líta svo á að skoðanamyndun í samtímanum einkennd-
ist um of af neyslusamfélaginu, fólk notaðist við skoð-
anir annarra, „neytti“ þeirra eins og hverrar annarrar
vöru. Ég leyfði mér að botna þessa hugsun með hinni
augljósu gagnályktun, að viðfangsefnið væri þá að fá
fólk til að framleiða eigin skoðanir.
Þetta held ég reyndar að sé lykilatriði. Ekki aðeins
í því skyni að þróa áfram lýðræðisþjóðfélagið heldur
kennir sagan okkur hve lífsnauðsynlegt það er að fólk
skynji ábyrgð sína í samfélaginu nær og fjær, á vinnu-
staðnum, í stjórnmálaflokki, félagasamtökum, sveitar-
félagi og þjóðfélagi. Hægt er að taka öfgafull dæmi
þessu til sönnunar. Þegar spurt er hvernig á því
standi að ofbeldisfull ríki hafi komist upp með allt það
sem þau gerðu þegnum sínum – hvernig þau hafi get-
að fengið venjulegt fólk til að taka þátt í ofbeldi – þá
er það ekki næg skýring að mínu mati að fólk hafi
verið kúgað til að taka þátt. Því miður held ég að ann-
að og meira komi til, nefnilega sauðtrygg fylgispekt
við valdið. Þetta gagnrýnisleysi – ótti við að taka af-
stöðu sem er ekki í samræmi eða a.m.k. í grennd við
ríkjandi hugmyndir – sjáum við síðan endurspeglast í
nánast öllum aðstæðum sem manneskjan býr við.
Þekkt er tilraunin sem gerð var til að kanna einmitt
þetta. Búnar voru til mjög trúverðugar aðstæður fyrir
tilraun sem gekk út á að leiða í ljós hve langt fólk
væri reiðubúið að ganga í pyntingum og jafnvel drápi
á mannlegu „tilraunadýri“ sínu. Einstaklingur var lát-
inn setjast í rafmagnsstól og sá sem tók þátt í tilraun-
inni átti síðan að gefa honum raflost, fyrst vægt og
síðan meira, stig af stigi þar til sagt var að lostið væri
orðið mjög kvalafullt og að lokum að það leiddi til
dauða. Getur það verið að ég sé látinn drepa mann,
hugsuðu eflaust einhver tilraunadýranna. Þetta er
þrátt fyrir allt í bandarískum háskóla og þeir sem
segja mér fyrir verkum eru í hvítum sloppum vísinda-
manna. Þetta hlýtur að vera í lagi. Svo var opnað fyrir
strauminn.
Eflaust hugsuðu einhverjir á þennan veg í fanga-
búðum nasista þar sem fólk var myrt af fagmennsku,
með tækjum og tólum hönnuðum af verkfræðingum á
hvítum sloppum. Og flugmennirnir sem vörpuðu
sprengjum úr háloftum yfir Víetnam hlýddu skipunum
borðaklæddra manna og tóku við heiðursmerkjum úr
hendi stífpressaðra fulltrúa samfélagsins.
Því nefni ég Víetnam að fyrrgreind tilraun var gerð
á dögum Víetnamstríðsins og var tilefnið, ef ég man
rétt, að leita svara við því hvernig á því stæði að hægt
væri að fá fólk til að drýgja glæpi gegn öðru fólki.
Svarið var þetta: Fylgispekt og gagnrýnislaus með-
virkni.
Þess vegna þarf að vekja fólk. Fá okkur til að fram-
leiða eigin skoðanir, styrkja eigin dómgreind, ekki
„neyta“ gagnrýnislaust skoðana annarra.
Að framleiða skoðanir
… að viðfangsefnið væri þá að
fá fólk til að framleiða eigin
skoðanir.
ÚR ÓLÍKUM ÁTTUM
Ögmundur Jónasson
ogmundur@althingi.is
Skútuvogi 6 - Sími 568 6755
Teppi á stigaganginn
nú er tækifærið !
Komum á staðinn með prufur og mælum,
ykkur að kostnaðarlausu
Eitt verð niðurkomið
kr. 5.890 m2Hamraborg 12, Kópavogi, sími 564 1500, fax 554 2030.Jóhann Hálfdánarson, Vilhjálmur Einarsson, löggiltir fasteigna- og skipasalar.
☎ 564 1500
32 áraFasteignasalan
EIGNABORG
www.eignaborg.is • eignaborg@eignaborg.is
Eignaborg er með í
einkasölu glæsilegt
einbýlishús á
hornlóð við
Birkigrund í
Kópavogi.
Að innan hefur allt
verið endurnýjað á
síðustu árum, allar
innréttingar í húsinu,
skápar, innihurðir,
baðherbergi og
eldhús og gólfefni. Þrjú baðherbergi, 6 svefnherbergi. Húsið er
alls 286 m2 þar af er bílskúr 32,1m2. Stórt, upphitað bílastæði er
framan við húsið. Nýlegt járn á þaki. Lóð snýr að mestu í suður
og þar er stór trépallur.
Birkigrund 49 Kópavogi.
Opið hús mánudaginn 25.03.2013 frá kl. 18:00 til kl. 19:00
Reykvíkingar hafa
um langt árabil verið
sveltir þegar kemur að
fjárveitingum til vega-
mála, en stór hluti
stofnbrauta á höf-
uðborgarsvæðinu er
svokallaðir þjóðvegir í
þéttbýli. Árið 2011
námu fjárframlög rík-
isvaldsins til viðhalds
og nýframkvæmda á
þessu svæði um eitt hundrað millj-
ónum króna, sem var aðeins um eitt
prósent af heildarvegafé það ár, en
sömu sögu er að segja um árin 2009
og 2010.
Nú hefur verið gengið enn lengra
og ríkisvaldið samið við Reykjavík-
urborg um að ekki verði ráðist í
neinar vegaframkvæmdir í borginni
næsta áratuginn, eða fram til ársins
2022. En jafnvel þó að ekki kæmu til
neinar nýframkvæmdir mun alltaf
verða mikil þörf á viðhaldi vega og
eftir því sem þeim framkvæmdum
er lengur slegið á frest margfaldast
framtíðarkostnaðurinn, auk þess
sem umferðaröryggi hríðversnar.
Á umliðnum árum hefur verið
ráðist í margvíslegar vegafram-
kvæmdir á landsbyggðinni sem
stundum er vandséð að nokkur þörf
sé á. Á sama tíma eru Reykvíkingar
afskiptir, þrátt fyrir að á höfuðborg-
arsvæðinu búi meginþorri þjóð-
arinnar og þrátt fyrir að þar sé
brýnast að ráðast í framkvæmdir. Á
árunum 2007 til 2011 urðu 18 pró-
sent banaslysa í Reykjavík og 43
prósent annarra alvarlegra slysa, en
þá er átt við slys sem leiða til var-
anlegs skaða eða örkumla. Ef litið
er til annarra samgangna, þá hefur
ótrúlegur árangur náðst í öryggis-
málum sjófarenda og flugfarenda og
stundum líða nokkur ár án þess að
nokkurt alvarlegt slys verði á sjó
eða í lofti hér við land. Þar hefur sú
stefna verið mörkuð að gera allt
hvað hægt er til að afstýra slysum.
Sama hugsunarhátt þarf að innleiða
í umferðarmálum. Mikill meirihluti
alvarlegra slysa verður á ljósastýrð-
um gatnamótum. Mislæg gatnamót
bjarga því beinlínis mannslífum. Þá
geta ýmsar minniháttar fram-
kvæmdir aukið öryggi mikið, til að
mynda bætt aðgengi fatlaðra, betri
kantsteinar og greinilegri yfirborðs-
merkingar. Einnig þarf víða að lag-
færa skilti og annað sem hindrar út-
sýni.
Þá valda hinar miklu umferð-
artafir mengun með
óþarfa eldsneyt-
isbruna, tímamissi og
öllum þeim kostnaði
sem fylgir. Rétt er að
líta á umferðina eins
og aðrar veitur, vatns-
veitu, hitaveitu og raf-
veitu. Við myndum
seint sætta okkur við
stopult rennsli á heitu
og köldu vatni, eða þá
að rafmagnið slægi
reglulega út.
Meginverkefnið í
samgöngumálum er að koma eðli-
legri hreyfingu á umferð og bæta
nýtingu á aðalstofnbrautunum,
Miklubraut, Kringlumýrarbraut og
Sæbraut, þannig að öll umferðarljós
hverfi í fyrirsjáanlegri framtíð. Þá
ættu tengingar fyrir gangandi og
hjólandi vegfarendur yfir þessar
æðar að vera eingöngu á brúm eða
með göngum. Ýmsar nýjar vegteng-
ingar þarf að leggja á næstu árum
og áratugum, til að mynda Sunda-
braut yfir Elliðaárvog, sem síðan
tengist Vesturlandsvegi, þá þarf
tengingu suður fyrir Öskjuhlíð, svo-
kallaðan Hlíðarfót. Skerjabraut í
framhaldi af Suðurgötu yfir Skerja-
fjörðinn og á Álftanes gæti gert
byggðina á Álftanesi að nokkurs
konar viðbót við Vesturbæinn og
létt á öðrum stofnbrautum.
Hér eru aðeins nokkur dæmi
nefnd um framkvæmdir, en við
greiningu á umferðarvandanum og
þörfinni fyrir framkvæmdir er
brýnt að notast við þau fullkomn-
ustu umferðarlíkön sem til staðar
eru. Vandann þarf að greina fræði-
lega í stað þess að ætt sé af stað af
hinu venjulega pólitíska fyr-
irhyggjuleysi.
Til mikils er að vinna, enda verð-
ur ekki lengur búið við þann þjóð-
hagslega skaða sem hlýst af umferð-
artöfum og við megum heldur aldrei
sætta okkur við allt það alvarlega
líkamstjón sem verður í umferðinni.
Sinnuleysi í þessum málaflokki
kostar beinlínis mannslíf.
Samgöngubætur
í Reykjavík
Eftir Björn Jón
Bragason
» Við megum aldrei
sætta okkur við allt
það alvarlega líkams-
tjón sem verður í um-
ferðinni. Sinnuleysi í
þessum málaflokki kost-
ar beinlínis mannslíf.
Björn Jón Bragason
Höfundur er sagnfræðingur.
Rangur pistill eftir Ögmund Jónasson undir liðnum „Úr ólíkum áttum“ birtist í síðasta Sunnudagsblaði.
Réttur pistill birtist hér.
Morgunblaðið biðst velvirðingar á mistökunum.